XVIII. Yüzyılın Bilinmeyen Şairlerinden Nâdî ve Şiirleri

Yıl 2023, Sayı: 28, 202 - 219, 25.10.2023

Fırat Sevinç

https://doi.org/10.30767/Diledeara.1224227

Öz

Osmanlı dönemi mecmua mürettipleri, ilk örnekleri XV. yüzyıldan itibaren görülen şiir mecmuaları sayesinde farklı şairlerin aynı ya da farklı türdeki şiirlerini bir araya getirme imkânı bulmuş ve genelde mecmûa-i eş’âr olarak isimlendirilen eserler ortaya koymuş- lardır. Son yıllarda bahsedilen eserlerle ilgili birçok çalışma yapılmış ve bu sayede yeni şairler ve şiirler ile bazı şairlere ait mevcut şiirlerin farklı şekilleri tespit edilmiştir. Bununla birlikte mecmuaların klasik metinlerin daha sağlıklı bir şekilde neşredilebilmesine imkân sağladığı da ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesinde bu- lunan Mecmûa-i Eş’âr isimli eserde yer alan Nâdî mahlaslı bir şair ve ona ait 8 adet şiir ele alınmıştır. XVIII. yüzyıl şairlerinden olan Nâdî ile ilgili bilgiler sınırlıdır. Kaynaklarda Nâdî mahlaslı iki şair mevcut olmasına rağmen çalışmadaki Nâdî’nin farklı bir şair oldu- ğu üzerinde durulmuştur. Nâdî’ye ait şiirlerin 7’si gazel, bir tanesi de kıta nazım şekliyle yazılmıştır. Gazellerden biri nazire, bir tanesi de naat türündedir. Şiirlerinin tamamında dinî-tasavvufi konulara yer veren Nâdî, şiirlerini didaktik bir üslupla kaleme almıştır. Aru- zun sadece belli bir kalıbını kullanmış ancak kafiye ve redifte çeşitliliği sağlamıştır. Nâdî, şiirlerinde Arapça ve Farsça kelimeleri birlikte kullanarak tamlamalar oluşturmuş ve bazı ayet iktibaslarına yer vermiştir. Nâdî’nin şiirleri onun tasavvufi bir yaşantısı olduğuna dair emarelere sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Nâdî, Mecmûa-i Eş’âr, Klasik Türk edebiyatı, Tasavvuf, Didaktik, Gazel

Kaynakça

• Akkuş, M. (2008). Hatîbî, Tezkîre-i Şu'arâ-yı Bağdâd. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Altuner, N. Ü. (1989). Safaî ve Tezkiresi, İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Aydemir, Y. (2007). "Metin Neşrinde Mecmuaların Rolü ve Karşılaşılan Problemler". Turkish Studies, 2(3), 122-137.
• Aydemir, Y. (2001). "Şiir Mecmuaları ve Metin Teşkilinde Mecmuaların Rolü". Bilig, 19, 147-156.
• Aynur, H., Çakır, M., Koncu, H., Kuru, S. S., Özyıldırım, A. E. (2012). Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırk Ambarı. İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• Çavuşoğlu, M. (1979). Amrî Dîvânı Tenkidli Basım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Ekinci, R. (2017). Vefeyât-ı Ayvansarâyî. 15 Kasım 2022 tarihinde, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55730,vefeyat-i-ayvansarayipdf.pdf?0 adresinden erişildi.
• Gıynaş, K. A. (2011). "Şiir Mecmuaları Hakkında Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası". Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 25, 245-260.
• Gürbüz, M. (2011). Biyografik Değer Bakımından Şiir Mecmuaları, Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu Bildirileri Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Gürbüz, M. (2012). Şiir Mecmuaları Üzerine Bir Tasnif Denemesi. hzl. H. Aynur, M. Çakır, H. Koncu, S. S. Kuru, A. E. Özyıldırım. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırk Ambarı içinde (ss. 99-113). İstanbul: Turkuaz Yayınları.
• Gürbüz, M. (2013a). "Osmanlı Şiirinin Hazineleri: Mecmualar ve Cönkler Çalıştayı". Turkish Studies, 8(1), 2947-2949.
• Gürbüz, M. (2013b). "Mecmuaların Tüketim Biçimlerine Göre Kimi Tespitler". Gazi Türkiyat, 12, 67-74.
• Gürel, R. (2019). Derviş-nihâd Bir Saray Adamı Enderunlu Osman Vâsıf Bey ve Dîvânı Dîvân-ı Gülşen-i Efkâr-ı Vâsıf-ı Enderûnî. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Horata, O. (1999). "Mevlâna ve Divan Şairleri". Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 16, 43-56.
• İnce, A. (2018). Tezkiretü’ş-şuarâ. 20 Kasım 2022 tarihinde, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57124,mirza-zade-mehmed-salim-tezkiretu39s-su39arapdf.pdf?0 adresinden erişildi.
• İpekten, H., İsen, M., Toparlı, R., Okçu, N., Karabey, T. (1988). Tezkireler Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Karabey, T. (1996). "Mecmuatü’n-Nezair’in Yeni Bir Nüshasına Dair". AÜTAED, 6, 67-73.
• Kılıç, M. E. (2012). Tasavvufa Giriş. İstanbul: Sufi Kitap.
• Köksal, M. F. (2012). Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori, İstanbul: Kesit Yayınları.
• Köksal, M. F. (2011). Şiir Mecmualarının Önemi ve Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi (Mestap). 11 Kasım 2022 tarihinde, https://mestap.com/mestap/ adresinden erişildi.
• Köroğlu, A. H. (2021). "Esrar Dede Tezkiresindeki İstitrâdlardan Hareketle Mevlevî Şairlerde Mahlas Alma Geleneği". Littera Turca, 7(4), 1403-1415.
• Kur'an-ı Kerim (2022). 10 Kasım 2022 tarihinde, https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/fatiha-suresi-1/ayet-1/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1 adresinden erişildi.
• Levend, A. S. (1998). Türk Edebiyatı Tarihi -Giriş-. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Macit, M. (2017). Nedîm Dîvânı. 13 Mart 2023 tarihinde, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56214,nedim-divanipdf.pdf?0 adresinden erişildi.
• Mutlu, M. (2020). "Enderunlu Vâsıf’ın Kendi Şiirlerine İlişkin Değerlendirmeleri". SUTAD, 48, 137-154. Müstakîm-zâde Süleyman Sâdeddin Efendi (1928). Tuhfe-i Hattâtîn. İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası.
• Öngören, R. (2010). Şeyh. İslâm Ansiklopedisi. (Cilt. 39, ss. 50-52). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Önkaş, N. A. (2016). Klasik Türk Edebiyatında Mevlevilik Kültürü ve Mevlevi Şiirler. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Serinsu, A. N. (2009). Dinî Terimler Sözlüğü. Ankara: MEB Yayınları.
• Süngü, Z. (2020). "Şiir Mecmuaları Hakkında Yapılan Yeni Çalışmalar Bibliyografyası ve MESTAP". Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 25, 917-1056.
• Şener, O. Z. (2013). Tuhfe-i Nâilî Metin ve Muhtevâ II. Cilt S. 1000-1263. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Tanyıldız, A. (2012). "Şiir Mecmûalarının Neşri Hakkında". Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(1), 224-239.
• Tarlan, A. N. (1946). "Eski Mecmualar Arasında". Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 1(1), 122-137.
• Tatcı, M. (2008). Yûnus Emre Dîvânı. 14 Mart 2023 tarihinde, https://archive.org/details/YunusEmreDivanTurkish/page/n239/mode/2up?q=g%C3%B6n%C3%BCl+%C3%A7al adresinden erişildi.
• Uludağ, S. (1995). Fakr. İslâm Ansiklopedisi. (Cilt. 12, ss. 132-134). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uludağ, S. (2003). Marifet. İslâm Ansiklopedisi. (Cilt. 28, ss. 54-56). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uzun, M. İ. (2003). Mecmua. İslâm Ansiklopedisi. (Cilt. 28, ss. 265-268). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Üstüner, K. (2007a). "Klasik Türk Şiirinde Mevlevilik ve Mevlevilik Etkisi (14. ve 15. yy. Divanlarına Göre)". Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18, 141-152.
• Üstüner, K. (2007b). Divan Şiirinde Tasavvuf (14. - 15. Yüzyıllar). Yayımlanmış Doktora Tezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Yılmaz, F. B. (2013). "On Sekizinci Yüzyıldan Bir Kırkambar: Elîfîzâde Feyzî Mecmuası". Turkish Studies, 8(9), 833-877.
• Yılmaz, M. (1992). Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler (Ansiklopedik Sözlük). İstanbul : Enderun Kitabevi.
• Yılmaz, O. (2008). "Metin Te’sisinde Şiir Mecmualarının Katkısına Bir Örnek: Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Koleksiyonu 5214 Numaralı Mecmua ve Muhtevası". Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1, 255-280.