Sadreddin Konevi'nin “İ’cazu'l-Beyan Fi Te’vili-Ümmi’l-Kura'an” Adlı Eserinin İşari Tefsir Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 93 - 111, 28.12.2018

Cahit Karaalp

Öz

Sadreddîn
Konevi’ye ait olan “İ'cazü'l-Beyan fi Te'vili-Ümmi'l-Kur’ân” adlı eser
Konevi’nin İşâri tefsirde derin bir ilme ve kavrayışa sahip olduğu
göstermektedir.  İbnu’l-Arabi’nin
etkisinde kalan Konevi’nin Fatiha Suresi üzerine yazdığı bu eserde felsefi
tasavvuf ve işâri tefsir bilgisi meczolmuştur.

Fatiha
suresi İhtiva ettiği konulardan dolayı “Ümmü’l-Kur’ân” olarak isimlendirilmiş
ve âlimler nezdinde “Kur’ân’ın özeti” olarak kabul görmüştür. Hakkında müstakil
eserlerin kaleme alındığı Fatiha Suresinin işâri tefsire tabi tutulduğu bu eserin
giriş bölümünde tasavvufi bilgiler verilmekte ve diğer bölümlerde ise işâri
tefsir yapılmaktadır.

Birçok
tasavvufi ıstılahın kullanıldığı ve seçkin insanların anlayabileceği üst bir
dilin kullanıldığı bu eserin anlaşılması oldukça zordur. Tasavvufi Istılahlara
ve İbnu’l-Arabi’nin fikriyatına vakıf olmayan birinin bu eseri anlaması kolay
değildir. Eser işâri tefsirin güzel bir örneğini teşkil etmektedir. Dolayısı
ile eseri işâri tefsirin şartları çerçevesinde incelememiz gerekmektedir.

Makalemizde,
eserde işâri tefsirin makbul olmasının şartlarına riayet edilip edilmediği
incelenecek, önemli vurgular belirtilecek ve işâri tefsirin şartlarına
uyulmadığı yerlerde esere ilmi eleştiriler yöneltilecektir. 

Anahtar Kelimeler

İşâri, Fatiha, Tefsir, Tasavvuf, sadreddin, konevi

Kaynakça

• Ateş, Süleyman, İslam Tasavvufu, Yeni Ufuklar Neşriyat, İst., trs.
• _________ İşâri Tefsir Okulu, Ankara Üniv. İlahiyat Fak. Yay., Ankara, 1974.
• Ay, Mahmut, Kur’ân’ın Tasavvufi Yorumu- İbn Acibe Örneği, 2. Bsk.,Kayıhan Yay., İstanbul, 2016
• Bayram, Mikail, Sadru’d-Din-i Konevî Hayatı, Çevresi ve Eserleri, Hikmetevi Yay., 1.bsk., İstanbul, 2012
• Bigiyef, Musa Carullah, İlahi Rahmet ve Uluhiyet, Evrensel Kurtuluş, İst., 2005
• Bilgin, Abdülcelil, Kur’an’ı Tanımak, 1. Bsk., Araştırma Yay., Ank., 2018
• Bolay, Süleyman Hayri, Sadreddîn Konevi’nin “Fatiha Tefsiri” Üzerine Birkaç Not ve Değerlendirme, II.Uluslararası Sadreddîn Konevî Sempozyumu Bildirileri, 6-8 Ekim 2011 Konya, Koordinatör: Hasan Yaşar, Mebkam Yay., Konya, 2014
• Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed bin İsmâîl el-Cu’fî(ö. 256/870), Sahîhu’l-Buhârî, thk. Muhammed Nizâr Temîm-Heysem Nizâr Temîm, Dâru’l-Erkâm, Beyrut, trs.,
• Çiçek, Mehmet Halil, Konevi’nin İcazu’l-Beyan Adlı Tasavvufi Tefsirindeki Metodu, II.Uluslararası Sadreddîn Konevî Sempozyumu Bildirileri, 6-8 Ekim 2011 Konya, Koordinatör: Hasan Yaşar, Mebkam Yay., Konya, 2014
• Dalkılıç, Bayram, Sadreddîn Konevî’ye Göre Yorum’un (Şerh-Te’vîl) İmkânları ve Sınırları-Sınırlılıkları;1.Uluslararası Sadreddîn Konevî Sempozyumu Bildirileri, 20-21 Mayıs 2008, Koordinatör: Hasan Yaşar, Mebkam Yay., 1. Bsk. Konya, 2010
• Demirli, Ekrem, Sadreddîn Konevi, İsam Yay., İstanbul, 2008
• Dereli, Muhammed Vehbi, İşâri Tefsirlerin Geçerliliği ve Problemleri Üzerine, DEÜİFD, XXXIV/2011, İzmir, 2011
• Ebu Davud, Süleymân bin el-Eş’as el-Ezdî es-Sicistânî(ö. 275/888), Sünenü Ebî Davûd, 1. Bsk., Dâru’l-Erkâm, Beyrut, 1999
• Erdem, Hüsamettin, Sadreddîn Konevi’nin Vahdet-i Vücûd ve İnsan Anlayışı, Sadreddîn Konevi Sempozyumu, 27 Kasım 2004, Konya, 2004
• Eren, Mehmet, Sadreddîn Konevi ve Fatiha Tefsiri, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl:1997, Sayı: 7, Konya, 1997
• Ersöz, Emine, Fatiha Suresi’nin Sadreddîn Konevi’deki Yorumunun Dil ve Üslup Açısından İncelenmesi, II.Uluslararası Sadreddîn Konevî Sempozyumu Bildirileri, 6-8 Ekim 2011 Konya, Koordinatör: Hasan Yaşar, Mebkam Yay., Konya, 2014
• İbn Arabi, Muhyiddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ali (ö.638/1240), Îcâzü’l-Beyân-Fatiha ve Bakara Sureleri Tefsiri, Çev. Muhammed Coşkun, 1. Bsk., İnsan Yay., İstanbul, 2017.
• _____________ Futuhâtu’l-Mekkiyye, I-XXX, Beyrut, ts.
• _____________ Fusûsu’l-Hikem, Çev. M. Nuri Gençosman, İstanbul, 2003.
• İbn Mâce, Ebû Abdullâh Muhammed bin Yezîd el-Kazvînî(ö. 275/888), Sünenü İbn Mâce, I-II, thk. Halîl Me’mûn Şihâ, 1. Bsk., Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1998
• İbn-i Teymiyye, Takiyuddin Ahmed b. Abdulhalim, İbn Teymiye Külliyatı, çev: Komisyon, İst. 1988
• Gördük, Yunus Emre, Tarihsel ve Metodolojik açıdan İşâri Tefsir, İnsan Yay., İstanbul, 2012
• Karasakal, Şaban, Kur’ân’ın İşârî Yorumu, Rağbet Yay., İst., 2015
• Konevi, Muhammed bin İshâk Sadreddîn(ö. 673/1274), Fatiha Suresi Tefsiri, Çev. Ekrem Demirli, 1. Bsk., Kapı Yay., İstanbul, 2014.
• _______en-Nusûs fî Tahkîki Tavri’l-Mahsus/Vahdet-i Vücûd ve Esasları, Çev. Ekrem Demirli, 2. Bsk., İz Yay. İstanbul, 2004.
• _______ Fusûsü’l-Hikem’in Sırları, Çev. Ekrem Demirli, 2. Bsk., İz Yay., İstanbul, 2003
• _______ İ’câzu’l-Beyân fî Te’vîli Ümmi’l-Kur’ân, 2. Bsk., Haydarabad, 1949.
• Konuk, Ahmet Avni, Fusûsu’l Hikem Tercüme ve Şerhi, istanbul,1989.
• Maverdî, Ebû’l- Hasen Alî bin Muhammed (ö. 450/1058), en-Nuket ve’l-Ûyûn/Tefsîru’l-Maverdî, I-VI, thk. Seyyid Abdulmaksud bin Abdurrahîm, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, trs.,
• Musa Carullah Bigiyef-Mustafa Sabri, İlahi Adalet (Rahmeti İlahiye Burhanları), (sadeleştiren: ÖmerH. Özalp), İst., 1996.
• Müslim, bin Haccâc, Ebû Huseyn el-Kuşeyrî(ö. 261/875) Sahîhu Müslim, thk. Ahmed Zehve- Ahmed İnaye, 1. Bsk., Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, 2004
• Nasır Hâmid Ebu Zeyd, Sufi Hermenötik İbn Arabi’nin Yorum Felsefesi, 1. Bsk., Mana Yay., İstanbul, 2018
• Pierre Lory, Kâşânî’ye Göre Kur’ân’ın Tasavvufî Tefsiri, Çev. Sadık Kılıç, İstanbul, 2001.
• Polat, Fethi Ahmet, Tefsîr Araştırmalarında Yöntem Sorunları I-II, 2. Bsk., Aybil Yay., Konya, 2014
• Sarmış, İbrahim, Tasavvuf ve İslam, 5. Bsk., Ekin Yay., İstanbul, 2008.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân bin Ebû Bekr bin Muhammed(ö. 911/1505), el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, I-II, thk. Mustafâ Deyb el-Bûğâ, 5. Bsk., Dâru İbn Kesîr, Beyrut, 2002
• Süleyman Uludağ, İşâri Tefsir, DİA, İstanbul, 2001
• Tirmîzî, Ebû İsâ Muhammed bin İsâ bin Sevre(ö. 297/909), Sünenü’t-Tirmîzî, 1. Bsk., Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 2002
• Uslu, Mehmet Zeki, Tasavvufi Tefsirin İşâri ve Nazari Şeklinde Taksimi Üzerine Bir Değerlendirme, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl: 2017/2, Sayı:27, Isparta, 2017
• Uzun, Nihat, Tefsir Disiplini Açısından Batıni ve İşâri Yorumun İlmi Değeri, Kur’ân’ın Batıni ve İşâri Yorumu Sempozyumu, Kuramer Yay., İstanbul, 2018
• Vâhidî, Ebû’l- Hasen Alî bin Ahmed bin Muhammed (ö. 468/1075), Esbâbu Nüzûli’l-Kur’ân, thk. Kemâl Besyûnî Zeğlûl, 1. Bsk., Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1991
• William Chittick, Merkezi Nokta: İbn Arabî Ekolünde Sadreddîn Konevî’nin Rolü, Çev. Betül Güçlü, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı 2), [2009], sayı: 23
• Zehebî, Muhammed Huseyn (ö. 1397/1977), et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn,I-III, Dâru’l-Erkâm, Beyrut, trs.,
• Zürkani, Muhammed Abdulazim (ö. 1367/1948), Menahilu’l-İrfan fi Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Ahmed bin Ali, Daru’l-Hadis, Kahire,2001