The Relationship Between Religion And Personal Development

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 50 - 72, 31.12.2019

İsa Ceylan

Öz

From past to present, religion has assumed a guiding
role in the development and formation of individual's character and personality
through self-knowledge. A true religious belief can be said to be an important
factor in the formation of an integrated personality type that is consistent
and balanced, free from excesses, both in cognitive and psychological and
spiritual aspects. For a person who believes in any religion, religion affects
many areas of life, especially attitudes and behaviours, but is at the centre
of spiritual life. In this respect, it is obvious that the developmental
relationship of religion with personality should be seriously investigated
among many factors affecting attitudes and behaviours. The aim of this study is
to investigate the relationship between religion and personality and its
positive effect on personality development. In addition, the Holy Quran and the
hadiths of the Muhammad (Peace be upon Him), which are the two main sources of
Islamic religion, are frequently used. Thus, it was aimed to make a research on
the relationship between personality development and religion. In the study, it
is concluded that personality develops as a result of the genetic factors that
an individual possesses before birth and many environmental factors gained
after birth. In this process, religion describes a universal ideal human model
especially with the values dimension and draws a perspective that surrounds
even the unbelieving people. In addition, it has been determined that the sense
of religion is in a position that both affects and affected the personality
development process in the fulfilment of some basic needs such as existence,
belonging, trust, attachment and communication. In this process, religion
describes a universal ideal human model especially with the values dimension
and draws a perspective that surrounds even the unbelieving people.

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, Personality, Temperament, Character, Personality development theories.

Kişilik Gelişimi Din İlişkisi

Öz

Geçmişten
günümüze din, kişinin kendini tanıması yoluyla karakterinin ve kişiliğinin
gelişmesinde ve oluşmasında rehberlik rolü üstlenmiştir. Gerçek bir dini
inancın, gerek bilişsel açıdan gerekse psikolojik ve manevi yönden kendi içinde
tutarlı ve dengeli, aşırılıklardan uzak, bütünleşmiş kişilik tipinin
oluşmasında önemli bir etken olduğu söylenebilir. Herhangi bir dine inanan
insan için din, başta tutum ve davranışlar olmak üzere hayatın pek çok alanına
etki etmekle beraber manevi yaşayışın tam olarak merkezindedir. Bu açıdan tutum
ve davranışlara etki eden birçok unsur içerisinde dinin kişilik ile olan
gelişimsel ilişkisinin ciddi anlamda araştırılması gerektiği ortadadır. Bu
çalışmanın amacı dinin kişilik ile olan ilişkisini ve kişilik gelişimine
yönelik etkisini araştırmaktır. Kişilik ve din kavramlarıyla doğrudan ve
dolaylı ilişkisi bulunan kavramları incelemek amacıyla mizaç, karakter, kişilik
kuramları ve kişilik gelişimi-din ilişkisine dair literatürde yer alan kitap ve
bilimsel makaleler incelenmiştir. Ayrıca İslam dininin temel iki kaynağı olan
Kur’an-ı Kerim’e ve Hz. Muhammed’in (s.a.s.) hadislerine sıklıkla
başvurulmuştur. Böylelikle kişilik gelişimi ve din ilişkisine dair alanyazını
toparlayıcı bir araştırma yapmak amaç edinilmiştir. Araştırmada bireyin doğum
öncesi sahip olduğu genetik kodlar ile doğum sonrası kazandığı çok sayıda çevresel
faktörün rol oynamasıyla kişiliğin geliştiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca
insanın doğasında bulunan; var olma, ait olma, güven duyma, bağlanma, iletişim
kurma gibi birtakım temel ihtiyaçların giderilmesinde din duygusunun kişilik
gelişimi sürecini hem etkileyen hem de bu süreçten etkilenen bir konumda olduğu
tespit edilmiştir. Bu süreçte din özellikle değerler boyutuyla evrensel ve ideal
bir insan modeli çizerek inanmayan insanları dahi kuşatıcı bir perspektif
çizmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Kişilik, Mizaç, Karakter, Kişilik Gelişimi Kuramları

Kaynakça

• Akto, Akif, “Kişilik Oluşumunda Dinîn Rolü”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 52, S. 2, Ankara, 2011, ss. 191-217.
• Allport, Gordon Willard, Becoming: Basic Considerations for a Psychology of Personality, Yale University Press, 1955.
• Arslan, Emel; Arı, Ramazan, “Ego Kimlik Süreci Ölçeğinin Türkçeye Uyarlama Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 20, Konya, 2008, ss. 75-80.
• Aslan, Selçuk, “Kişilik, Huy ve Psiko-patoloji” Psikiyatride Derlemeler Olgular ve Varsayımlar Dergisi, C. 2, S. 1-2, 2008, ss. 7-18.
• Atak, Hasan, “Kimlik Gelişimi ve Kimlik Biçimlenmesi: Kuramsal Bir Değerlendirme”, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar Dergisi, C. 3, S. 1, 2011, ss. 163-213.
• Aydın, Ali Rıza, “İnanma İhtiyacı ve Dinî Ritüellerin Psikolojik Değeri”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C. 9, S. 3, 2009, ss. 87-99.
• Aydın, Mehmet S., İslam Felsefesi Yazıları, Ufuk Kitapları, İstanbul, 2000.
• Basım, H. Nejat; Çetin, Fatih; Tabak, Akif, “Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Kişilerarası Çatışma Çözme Yaklaşımlarıyla İlişkisi”, Türk Psikoloji Dergisi, C. 24, S. 63, Ankara, 2009, ss. 20-34.
• Baymur, Feriha, Genel Psikoloji, İnkılap Yayınevi, İstanbul, 1994.
• Buhârî, Sahih, Çev. Yıldırım, Harun; Sağlam Yay., İstanbul, 2009.
• Cora, Mustafa, Kur’an’a Göre Hevâ (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara, 2007.
• Cüceloğlu, Doğan, İnsan ve Davranışı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1993.
• Cüceloğlu, Doğan, Yeniden İnsan İnsana, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1992.
• Çamdibi, Hasan, Mahmud Şahsiyet Terbiyesi ve Gazzali, Gümüş Basımevi, İstanbul, 1983.
• Çelik, Âdem, Dini Değerler Bağlamında Kişilik Gelişimi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2004.
• Çetin, Murat Hazar, “Kişilik ve İletişim Tipleri”, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, C. 4, S. 2, Konya, 2006.
• El-Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfü'l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs amme iştehara mine’l-Ehâdîsi ala elsineti’n-Nâs (tahkik Yusuf b. Mahmud el-Hac Ahmed), Mektebetü İlmi’l-Hadîs, C. II, Dımeşk.
• El-İsfehani, Rağıp, Müfredat,(çev. Abdulbaki Güneş, Mehmet Yolcu), Çıra Yay., İstanbul, 2007.
• Engin, İsmail, “Kültür-Kişilik İlişkisi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 33, S. 1.2, Ankara, 1990, ss. 171-176.
• Esen, Muammer, “Kur’an’da Akıl-İman İlişkisi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 52, S. 2, Ankara, 2011, ss. 85-96.
• Gökçek, İlke, Jung’un Sınıflaması Temel Alınarak Oluşturulan Kişilik Boyutlarının Eğitici Yöneticiliğe Etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2006.
• Güngör, Erol, Değerler Psikolojisi Üzerinde Araştırmalar, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2000.
• Gürses, İbrahim; Kılavuz, M. Âkif, “Erikson’un Psiko-Sosyal Gelişim Dönemleri Teorisi Açısından Kuşaklararası Din Eğitimi ve İletişiminin Önemi”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, C. 20, S. 2, Bursa, 2011, ss. 153-166.
• Hanönü, Mahmut, Gazali’nin Ahlak Felsefesinin Psikolojik Temelleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2007.
• Hökelekli, Hayati, Din Psikolojisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 2008.
• İbn-i Mâce, Sünen (Tercümesi ve Şerhi); Çev. Hatipoğlu, Haydar, Kahraman Yay., İstanbul, 2012.
• İlbars, Zafer, “Kişiliğin Oluşmasındaki Kültürel Etmenler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 31, S. 1.2, Ankara, 1987, ss. 201-211.
• İmâm-ı Gazâlî, El-Münkizu Mined-Dalâl, Hakikat Kitabevi, İstanbul, 1990.
• İmamoğlu, E. Olcay; Edwards, Ayça Güler, “Geleceğe İlişkin Yönelimlerde Benlik Tipine Bağlı Farklılıklar”, Türk Psikoloji Dergisi, C. 22, S. 60, Ankara, 2007, ss. 115-132.
• Jung, Carl Gustav, Keşfedilmemiş Benlik (çev. Barış İlhan), İlhan Yayınları, İstanbul, 1999.
• Kanger, Faruk, Hz. Muhammed Ahlâkını Referans Alan Bir Karakter Eğitimi Modeli (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 2007.
• Kara, Osman, “Kur’an’a Göre İnsan Şahsiyetine Etki Eden Faktörler”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 14, S. 25, Sakarya, 2012, ss. 1-24.
• Kara, Osman, Kur’an’da İnsan Tipleri (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Sakarya, 2002.
• Karacoşkun, M. Doğan, “Dinî İnanç-Dinî Davranış İlişkisine Sosyo-Psikolojik Yaklaşımlar”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C. 4, S. 2, Samsun, 2004, ss. 23-36.
• Karacoşkun, M. Doğan, “İbnü’l-Arabî’de İnsan Psikolojisine Yaklaşımlar ve Kişilik Çözümlemeleri”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C. 7, S. 2, Samsun, 2007, ss. 71-108.
• Katipoğlu, Bedri, “Din Psikolojisi Açısından Kişilik Ve Karakter Analizi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 5, S. 23, Ordu, 2012, ss. 341-348.
• Kayıklık, Hasan, “Psikolojik Açıdan İnanç İman ve Şüphe”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 46, S. 1, Ankara, 2005, ss. 133-155.
• Keklik, Nihat, Felsefenin İlkeleri, Doğuş Yay., İstanbul, 1982.
• Kimter, Nurten; "Üniversiteli Gençlerde Dindarlık ile Benlik Saygısı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma." Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2.2, 2008, ss. 39-60.
• Kimter, Nurten; "Üniversiteli Gençlerde Dindarlık ile Benlik Saygısı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma." Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2.2, 2008, ss. 39-60.
• Koç, Mustafa, “Gelişim psikolojisi açısından ergenlik dönemi ve genel özellikleri”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 1, S. 17, 2004, ss. 231-238.
• Koç, Mustafa; "Dindarlık ile Benlik Saygısı Arasındaki İlişki: Yetişkinler Üzerine Ampirik Bir Araştırma." Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi C.18, S.1, 2009, ss. 473-493.
• Köknel, Özcan, Kaygıdan Mutluluğa Kişilik, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 10. Basım.
• Kur’ân-ı Kerîm, T.D.V. Yay., Ankara, 2012.
• Marcia, James, The relational roots of identity. In Discussions on Ego Identity, Lawrence Erlbaum Associates, England, 1993.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi, Kişilik ve Din, Dem Yay., İstanbul, 2004.
• Merter, Mustafa, Dokuz Yüz Katlı İnsan-Tasavvuf ve Ben Ötesi Psikolojisi (Transpersonel Psikoloji), Kaknüs Yay., İstanbul, 2008.
• Mevlana Celâleddin Rûmi, Mesnevî, Palet Yay., Konya, 2010, 1. Defter, Beyit: 2655.
• Müslim, Sahih, Çev. Akın, Hanifi, Polen Yay., İstanbul, 2010.
• Nelson, Kurt. W., Motivation and Personality: An Examination of the Big Five Personality Trait Factors and Their Relationship with Sales Performance in a Non-Cash Incentive Program (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Capella University, Minnesota, 2011.
• Oruç, Cemil, “Din Kişisel Ve Sosyal Bir İhtiyaçtır”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.13, S. 2, Elazığ, 2008, ss.129-141.
• Ögke, Ahmet, Kur’an’da Nefs Kavramı, İnsan Yay., İstanbul, 1997.
• Özdoğan, Öznur, “Gazali ve Benötesi Yaklaşım”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 52, S. 2, Ankara, 2011, ss. 5-19.
• Özdoğan, Öznur, “İnsanı Anlamaya Yönelik Bir Yaklaşım: Pastoral Psikoloji”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 47, S. 2, Ankara, 2006, ss. 127-141.
• Özdoğan, Öznur, “Kendini Gerçekleştirme Açısından İnsan-Din İlişkisi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 37, Ankara, 1998, ss. 359-364.
• Öztürk, Faruk, “İsmail Hakkı Baltacıoğlu’nun Eğitim Felsefesinde İman ve Ahlak Kavramı”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C. 41, S. 1, Ankara, 2008, ss. 223-239.
• Öztürk, M. Orhan, Psikanaliz ve Psikoterapi, Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları, Ankara, 2016.
• Peker, Hüseyin, “Olumlu Şahsiyet Özellikleri ve Din”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 1, Samsun, 1987, ss. 100-105.
• Ralph, W. Hood, Jr; Spilka, Bernard; Hunsberger, Bruce; Gorsuch, Richard; “Dini Gelişim Kuramları”, Çev. Karacoşkun, M. Doğan; Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, C. 4, S. 4, Samsun, 2004, ss. 205-221.
• Spinks, G. Stephens, “Psikoloji ve Din”, Çeviren: Koç, Bozkurt ve Özcan, Zeynep, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 13, S. 1, Elazığ, 2008, ss. 307-318.
• Şahin, Adem, "Ergenlerde dindarlık-benlik saygısı ilişkisi." Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 19, S. 19, 2005, ss. 187-198.
• Tarhan, Nevzat, Güzel İnsan Modeli, Timaş Yay., İstanbul, 2011.
• Tarhan, Nevzat, İnanç Psikolojisi, Timaş Yay., İstanbul, 2011.
• Taymur, İbrahim ve Türkçapar, M. Hakan, “Kişilik: Tanımı, Sınıflaması ve Değerlendirmesi”, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar Dergisi, C. 4, S. 2, 2012, ss. 154-177.
• Toprak, Burhan, Yunus Emre Divanı, Odun Pazarı Belediyesi Yayınları-3, İstanbul, 2006.
• Topuz, İlhan, "Dindarlık Tipolojileri İle Benlik Saygısı Arasındaki İlişki: Yetişkinler Üzerine Bir Araştırma." Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30, 2013, ss. 35-50.
• Topuz, İlhan, "Dindarlık Tipolojileri İle Benlik Saygısı Arasındaki İlişki: Yetişkinler Üzerine Bir Araştırma." Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30, 2013, ss. 35-50.
• Turan, Yahya, Kişilik Özellikleri ve Dinsel Yönelimler Üzerine Bir Araştırma (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 2009.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara, 2012.
• Ünlü, Sezen, Kişilik Kuramları, Anadolu Üniversitesi Yay. (Yayın No:1288), Açıköğretim Fakültesi (Yayın No:710).
• Ünlü, Sezen, Psikoloji, Anadolu Üniversitesi Yay. (Yayın No:1288), Açıköğretim Fakültesi (Yayın No:710).
• Yapıcı, Asım ve Kayıklık, Hasan, "Ruh sağlığı bağlamında dindarlığın öz saygı ve kaygı ile ilişkisi: Çukurova Üniversitesi örneği." Değerler Eğitimi Dergisi, C. 3, S. 9, 2005, ss. 177-206.
• Yeşilyaprak, Binnur (ed.), Eğitim psikolojisi, Pegem Yayıncılık, Ankara, 2018.