Hz. Ömer’in Teravih Namazıyla İlgili Uygulamasının Fakihlerin İhtilafındaki Rolü

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 2 - 15, 30.06.2020

Bekir Karadağ

Öz

Hz. Ömer, Rasûlullâh’ın (s.a.v) en yakın arkadaşlarından
biri olmasından dolayı teşrîin ruhunu iyi derecede kavramış ve fıkhî konularda
önde gelen sahâbeden biri olmuştur. Henüz Hz. Peygamber hayatta iken fark
edilen Hz. Ömer’in fıkhî konulardaki mahareti, onun Hz. Ebu Bekir döneminde
yargı kurumunun başına gelmesini sağlamıştır. Hz. Ömer’in fıkhî yeteneği ve
elde ettiği müktesebat, halife olduktan sonra karşılaştığı problemleri
aşmasında etkili olmuştur. Hz. Ömer’in halifeliği sırasında yaptığı
uygulamaları sonraki dönemlerde farklı şekillerde anlaşılmış ve bu konularla
ilgili ihtilaflar oluşmuştur. Üzerinde farklı görüşlerin oluştuğu konulardan
biri, teravih namazının cemaatle kılınmasının hükmü hakkındadır. Bu konuda iki
farklı görüş söz konusudur. Birisi Ehl-i sünnet, diğeri de Şîa ekolünün teravih
namazı ile ilgili birbirinden tamamen farklı değerlendirmeleridir.  İşte bu makalede birbirinden farklı iki görüş
ele alınmıştır. Ayrıca Ehl-i sünnet ve Şîa’nın teravih namazının cemaatle
kılınması meselesini dayandırdıkları deliller incelenmiştir. Ehl-i Sünnet
âlimlerinin, Şîa’nın söylemlerine yönelik itirazlar ele alınmıştır. Öte yandan
Şîa’nın delillerini test etme açısından Hz. Ali’nin teravih namazının cemaat
ile kılınmasına bakış açısını, dahası bu konuda Hz. Ömer’in uygulamasını nasıl
değerlendirdiği konunun kapsamına dâhil edilmiştir. Bu anlamda Şiî âlimlerin
Hz. Ali’ye nispet ettikleri, teravih namazını bid‛at olarak gördüğü ve bunu
engellemeye çalıştığı yönündeki rivayeti de inceleme altına alınmıştır. Şîa’nın
Hz. Ömer’e karşı bakış açısının kurguladıkları cemaatle teravih namazına karşı
tutumlarına ve Ehl-i sünnet ile Şîa arasındaki mezhepsel farklılıklara yönelik
yansıması tespit edilmiştir. Tarihte Şîa’nın bu tutumundan dolayı cemaatle
teravih namazının kılınması ile ilgili yapılan tutumlar da incelenmiş, Şiî
yöneticilerin teravih namazıyla ilgili tavırları nedeniyle ehl-i sünnet
nezdinde nasıl değerlendirildiği ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hz. Ömer,, Teravih Namazı, Ehl-i Sünnet, Şîa, Bid‛at

The Role of ʿUmar's Application Relating to the Tarawih Prayer Practıce in the Dispute of the Fuqaha

Öz

ʿUmar,
Since he was one of the closest friends of the Messenger of Allah (pbuh), he also
had a good understanding of the spirit of making laws and became one of the
leading companions on fiqh issues. The ability of ʿUmar’s on
the fiqh subjects, who was noticed while the Prophet (pbuh)  was alive, made him to the head of the
judicial institution during the time of Abȗ Bakr. ʿUmar’s fiqh
ability and acquis were effective in overcoming the problems he faced after he
had became the caliph. ʿUmar's practices during his caliphate
were understood in different ways in the following periods and disputes
occurred on these issues. One of these issues on which different views are
formed is about the provision of the tarawih prayer with the congregation.
Thus, there are two different views on this issue. One is the school of Ahl-al
Sunnah’s and the other are completely different assessments of the Shia school
regarding tarawih prayer. Here, two different opinions are
discussed in this article. In addition, the proofs that the Ahl al-Sunnah and
Shia are based on the issue of performing the tarawih prayer with the
congregation were examined. In this regard, the objections of the Ahl al-Sunnah
scholars towards the discourses of Shia were discussed. On the other hand, in
terms of testing the evidence of Shia, the point of view of performing the
tarawih prayer of ʿAlī with the congregation, and
moreover, how he evaluated the practice of ʿUmar in
this regard is included in the scope of this issue. In this sense, the rumor
which the Shia scholars regarded the tarawih prayer that they attributed to ʿAlī , as a
bid’ah and tried to prevent it was also examined. Here, as a result, it was
determined that the viewpoint of Shia against ʿUmar was
reflected both in their attitudes about the tarawih prayer with the
congregation  and in the sectarian
differences between the Ahl al-Sunnah and Shia. Throughout history, the
attitudes towards performing the tarawih prayer with the congregation due to
this attitude of Shia were also examined, and how the Shiite rulers were
evaluated in the face of the Ahl-al Sunnah because of their attitude towards
tarawih prayer was also handled.

Anahtar Kelimeler

ʿUmar, Tarawih Prayer, Ahl Al-Sunnah, Shia, Bid’ah

Kaynakça

• ‛Abderî, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed İbnü’l-Hâc. el-Medhal. y.y.: Dâru’t-Turâs, ts.
• Adevî, Ali b. Ahmed b. Mükerrem es-Sa‛îdî. Hâşiyetü’l-Adevî ala kifâyeti’t-tâlibi’r-rabbânî. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Antakî, Yahyâ b. Saîd b. Yahyâ. Târîhü'l-Antakî. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. Trablus: Jarrous Press, 1990.
• Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed İbn Hacer. Fethü’l-bârî bi şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Ma‛rife, 1379.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedruddîn Mahmûd b. Ahmed b. Musa. el-Binâye şerhu’l Hidâye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2012.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedruddîn Mahmûd b. Ahmed b. Musa. Umdetü’l-kârî şerhu Sahihi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Tûrâsi’l-Arâbi, ts.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî. Sahîhü’l-Buhârî. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsîr. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 1422.
• Cüveynî, İmâmü'l-Haremeyn Ebü'l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik b. Abdullâh b. Yûsuf. Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti'l-mezheb. thk. Abdulazim Mahmud ed-dîb. b.y.: Dâru’l-Minhâc, ts.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as b. İshak el-Ezdî Ebû Dâvûd es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. thk. Şuayb el-Arnaût, Muhammed Kâmil Karabelli. b.y.: Dâru’r-Risâleti’l-İlmiyye, 1430/2009.
• Gazzâlî, Ebû Hamid Huccetülislam Muhammed b. Muhammed. el-Vasît fi'l-mezheb. thk. Ahmed Mahmud İbrahim, Muhammed Muhammed Tâmir. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1417.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülazîz ed-ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ala Dürri’l-muhtâr .Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1412/1992.
• İbn Cüzey, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kelbî. el-Kavânînü'l-fıkhiyye. y.y.: b.y., ts.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed. Mukaddime, çev. Halil Kendir. Ankara: Yeni Şafak, 2004.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffâkuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Mugnî. b.y.: Mektebetü’l-Kâhire, 1388/1968.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıd. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1425/2004.
• İbn Tagrîberdî, Ebü’l-Mehâsîn Cemaleddin Yusuf b. Tagrîberdî. en-Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kahire. Kahire: Vizâretü’s-Sekâfe ve’l-İrşâd, 1929.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim. Minhâcü’s-sünneti’n-nebeviyye. thk. Muhammed Reşâd Salîm. Riyad: Câmiatü’l-İmam Muhammed b. Suud el-İslâmiyye, 1986/1406.
• İbnü’l-Hâcib, Ebû Amr Cemaleddin Osman b. Ömer b. Ebî Bekr. Câm‛iü’l-ümmühât. thk. Ebû Abdurrahman el-Ahdar el-Ahdarî. Dımaşk : el-Yemâme, 1421/2000.
• Kal‛acî, Muhammed Revvâs. Mevsû‛atu fıkhı Ömer b. el-Hattâb. Beyrut: Dârü'n-Nefâis, 1409/1989.
• Karaman, Hayrettin. İslâm Hukuk Tarihi. 5. Baskı. İstanbul: İz Yayıncılık, 2007.
• Koçak, Muhsin. “Ömer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34: 51-53. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Kummî, Mîrzâ. Ganâimu’l-eyyâm. thk. Abbâs Tebrîzîyân. Horasan: Mektebetu’l-İ’lâmi’l-İslâmî, 1375-1418.
• Macit, Yüksel. Muvafakat-ı Ömer. İstanbul: Pınar Yayınları, 2019.
• Makrîzî, Ebü’l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Ali b. Abdülkadir. İtti‛âzü’l-hunefâ bi ahbâri’l-eimmeti’l-Fâtımiyyînel-hulefâ. thk. Muhammed Hilmi Muhammed Ahmed. Kahire: el-Meclisü’l-Ala li’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1971/1390.
• Malik b. Enes, Ebû Abdullah el-Asbahî el-Himyerî Malik b. Enes. el-Muvatta’. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1406/1985.
• Medenî, Muhammed Muhammed. Nazarât fî ictihâdâti’l-Fâruk Ömer b. el-Hattâb. Kahire: Vizâretü’l-Evkâfi’l-Meclisi’l-a‛lâ li’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1422/20020.
• Mehâmilî, Ebü’l-Hasan Ahmed b. Muhammed b. Ahmed ed-Dabbî. el-Lübâb fi'l-fıkhi’ş-Şâfiî. thk. Abdulkerim b. Sanîtân el-Ömerî. Medine: Dâru’l-Buhârî, 1416.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddin Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el-Mevsılî. el-İhtiyâr li-ta‛lîli’l-Muhtâr. Kahire: Matba‛atü’l-Halebî, 1356/1937.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî Müslim b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb en-Nesâî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasan Abdulmun‛im Şilbî. Beyrut: Müesssetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. Haccâc. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1392.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Muzaffer Şemseddin Yusuf b. Kızoğlu. Mir’âtü’z-zamân fî târîhi’l-a‛yân. thk. Ammar Reyhâvî. Dımaşk: er-Risâletü’l-Alemiyye, 2013/1434.
• Şerîf el-Mürtezâ, Ali b. El-Hüseyn el-Mûsevî. eş-Şâfî fi’l-imâme. thk. es-Seyyid Abdu’z-Zehrâ el-Hüseynî el-Hatîb. Tahran: Müessesetü’s-Sâdık, 1407/1987.
• Şîrâzî, Ebû İshak Cemaleddin İbrâhim b. Ali b. Yusuf. el-Mühezzeb fî fıkhi'l-İmâm eş-Şâfiî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, ts.
• Şirbînî, Şemseddin Hatib Muhammed b. Ahmed el-Kâhirî eş-Şâfiî. Mugni'l-muhtâc ila ma‛rifeti me‛âni elfâzi’l-Minhâc. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1415/1994.
• Şirbînî, Şemsuddîn el-Hatîb Muhammed b. Ahmed. el- İknâ‛ fî halli elfâzi Ebî Şücâ‛. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Taberî, Ebû Cafer İbn Cerîr Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Târîhü’t-Taberî. Beyrut: Dâru’t-Turâs, 1387.
• Tahâvî, Ebû Ca‛fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme. Şerhu Me‛ânî’l-âsâr. thk. Muhammed Seyyid Cadelhak, Muhammed Zührî en-Neccâr. y.y.: ‛Alemü’l-Kütüb, 1414/1994.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî et-Tirmizî. el-Câmi‛ü’l-kebîr (Sünenü’t-Tirmizî). thk. Beşşâr ‛Avvâd Ma‛ûf. Beyrut: Dâri’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1998.
• Tûsî, Ebû Ca‛fer Muhammed b. Hasen b. Alî. el-İstibsâr fîmâ uhtulife mine’l-ahbâr. thk. Muhammed Cevvâd el-Fakîh. 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Edvâ, 1413/1992.
• Tûsî, Ebû Ca‛fer Muhammed b. Hasen b. Alî. Tehzîbü’l-ahkâm (fî şerhi’l-Mukni‛a). thk. Muhammed Ca‛fer Şemsuddîn. Beyrut: Dâru’l-Me‛ârif, 1412/1992.
• Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, el-Mevsûatü’l-Fıkhîyyetü’l-Kuveytiyye (Mısır, Dâru’s-Safve, 1404-1424)
• Yahyâ b. Hamza, Ebû İdris İmam Müeyyed-Billah Yahyâ b. Hamza b. Ali b. İbrahim Hüseyni Müeyyed-Billah. el-İntisâr ala ulemâi’l-emsâr fî takrîri’l-muhtâr min mezâhibi’l-eimme ve ekâvîli ulemâi’l-ümme. thk. Abdülvehhab b. Ali el-Müeyyed, Ali b. Ahmed Mufaddal. San’a: Müessesetü’l-İmam Zeyd b. Ali es-Sekafiyye, 2004/1425.
• Ya’kubî, İbn Vâzıh Ahmed b. İshak b. Ca‛fer. Târîhü’l-Ya‛kûbî. Leiden: Brill, 1883.