Taklit ve Taassup Üzerine Felsefi Bir İnceleme

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 279 - 292, 31.12.2022

Fevzi Yiğit

https://doi.org/10.47145/dinbil.1200066

Öz

Bu makale, taklit ve taassubun mahiyetini ortaya koymaya çalışmaktadır. Denilebilir ki makalenin amacı, taklit ve taassubun; “medeniyet ve kültürün iki temel dayanağı olan bilgi ve sevginin” yerine geçerek bireysel ve toplumsal yetkinliğe engel olduğunu, dile getirmektir. Bir başka ifadeyle makale, genel olarak bilgi ve sevgi temelinde inşa edilmeyen toplumların taklit ve taassup üzerine inşa olunduklarını vurgulamaktadır. Örneğin son Peygamberden hemen sonra taklit ve taassubun yaygınlaştığı, bir tür statüko oluşturulduğu, buna bağlı olarak tarihin kutsandığı ve mitolojik dini anlatının hâkim kılınarak müslümanların adeta tarihe hapsedildiği söylenebilir. Müslümanların taklit ve taassubun yerildiği âyetleri, salt cahiliye Araplarına yöneltilmiş eleştiriler şeklinde okuyarak içine düştükleri cehaleti, sırtlarını döndükleri aklı, varlık ve birlik fikrinden doğan sevgiyi görmediklerini söylemek gerekir. Bu durumu, başkalarını eleştirmenin kolaylığı içerisinde insanın kendi hatalarını görmekte zorlanmasına bağlayabiliriz. Taklit ve taassup konusunda bilginler ile halkın arasını ayırt etmek gerekir. Halkın uzmanları taklidi normal iken bilginlerin taklit ehli olması kabul edilemez. Makalede metot olarak felsefi analiz ve karşılaştırma yöntemi kullanılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Felsefesi, Taklit, Taassup, Bilgi, Sevgi

A Philosophical Study on Imitation and Bigotry

Öz

This research is trying to reveal the nature of imitation and bigotry (what it is or is not). It can be said that the aim of the article is to express that imitation and bigotry hinder individual and social competence by replacing “knowledge and love, the two main pillars of civilization and culture”. In other words, the article emphasizes that societies that are not generally built on the basis of knowledge and love are built on imitation and bigotry. For example, it can be said that just after the last Prophet, imitation, bigotry became widespread, a kind of status quo was established, history was sanctified accordingly, the mythological religious narrative was made dominant, and Muslims were almost imprisoned in history. It should be said that Muslims do not see the ignorance they have fallen into, the reason they turn their backs on, the love that arises from the idea of existence and unity, by reading the verses in which imitation and bigotry are reproached only as criticisms directed at the Arabs of ignorance. We can attribute this to the difficulty of seeing one's own mistakes with the ease of criticizing others. It is necessary to distinguish between scholars and public about imitation and bigotry. While it is normal for the public to imitate the experts, it is unacceptable for scholars to be imitative. In the article, the method of philosophical analysis and comparison has been tried to be used.

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy, Imitation, Bigotry, Knowledge, Love

Kaynakça

• Adıgüzel, Adnan. “İbn Haldun, Medenileşme ve Taklit Üzerine”. Turkish Studies 11/7 (2016), 17-30.
• Aḥmed b. Ḥanbel eş-Şeybânî, Ebû ʿAbdullâh Aḥmed b. Muḥammed. el-Musned. nşr. Şuʿayb el-ʾArnavûṭ, vd. b.y.: Muessesetu’r-Risâle, 1421/2001.
• Akyol, Aygün. “Ahlâk-ı Nâsırî’de Ahlâk ve Siyaset İlişkisi: Sevgi Erdemi Merkezli Bir Okuma”. Değerler Eğitimi Dergisi 10/24 (2012), 7-29.
• Aristoteles. Eudemos’a Etik. çev. Saffet Babur. Ankara: Bilgesu Yayıncılık, 2017.
• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2014.
• Aşıkoğlu, Nevzat Yaşar. “Hoşgörü ve Tolerans Kavramları Üzerine”. Din Öğretimi Dergisi 39 (1993), 41-43.
• Bağcı, Hacı Musa. “Hz. Peygamberin Örnekliğinin Günümüzdeki Önemi”. Hz. Muhammed. Ed. Mahfuz Söylemez. 107-123. Çorum: İslâmî İlimler Dergisi Yayınları, 2014.
• Başçı, Vahdettin. “Taassup Doğru Düşünmeye Engeldir”. Felsefe Dünyası 36/2 (2002), 31-36.
• Buḫârî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İsmâʿîl. el-Câmiʿu’l-Musnedu’ṡ-Ṡaḥîḥu’l-Muḫtaṡar. nşr. Muḥammed Zuheyr en-Nâṡır. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Ṭavḳi’n-Necât, 1422/2001.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Kitâbü’t-Ta‘rîfât. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arab, 1983.
• Çağrıcı, Mustafa. “Taassup”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 39/285-286. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Çetinkaya, Bayram Ali. İslâm Ahlâk Esasları ve Felsefesi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2019.
• Çetintaş, İbrahim. İslâm Düşüncesinde Değerler Metafiziği. Ankara: Elis Yayınları, 2. Basım, 2019.
• Çetintaş, İbrahim. İslam Kültüründe Kurucu Paradigmanın Değişimi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2022.
• Çetintaş, İbrahim. “İslâm Medeniyetinin Kırılan Dinamiği: Ahlâk”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 23 (2014), 85-114.
• Dînânî, Gulamhüseyin İbrâhîmî. Felsefi ve İrfani Söyleşiler. çev. Alptekin Dursunoğlu. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2020.
• Döner, Nuran. “Mevlânâ’da Taklit: Nedenleri ve Taklitten Kurtuluş Yolları”. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies 69/2 (2018), 253-268.
• Ebû Dâvûd, Suleymân b. el-Eşʿaŝ es-Sicistânî. Sunenu Ebî Dâvûd. nşr. Şuʿayb el-Arnaût. 7 Cilt. b.y.: Dâru’r-Risâleti’l-ʿÂlemiyye, 2009.
• Fârâbî. Kitâbü ehli’l-medînetü’l-fâzıla. thk. Albert Nasrî Nâdir. Beyrut: Dârü’l-Meşrik, 1986.
• Fârâbî. Risâletü’t-tenbîh ale sebîli’s-seâde. thk. Sübhan Halîfet. Umman: Menşûrâtü’l-Câmiati’l-Ürdüniyye, 1987.
• İbn Miskeveyh. Tehzîbü’l-’ahlâk fi’t-terbiyeti. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-‘İlmiyye, 1985.
• İlhan, Mehmet. “Dinî İletişimin Önündeki Neo-Harici Engeller Taassup ve Tekfir”. 1. Uluslararası Din ve İnsan Sempozyumu “Din, Dil ve İletişim. ed. Yunus Aras vd. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları, 2019.
• İsfehânî, Râğıb. Müfredâtü’l-elfâzi’l-Kur’ân. thk. Adnân Dâvûd. Şam: Dâru’l-Kalem, 1992.
• Kayapınar, M. Akif. “İbn Haldun’da Asabiyet”. Geçmişten Geleceğe İbn Haldun. 163-182. İstanbul: İsam, 2006.
• Kınalızâde, Ali Çelebi. Ahlâk-ı Alâî. sad. Murat Demirkol. Ankara: Fecr Yayınları, 3. Basım, 2020.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Mevlâna. Fîhi Mâfih. çev. Meliha Ülker Anbarcıoğlu. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Mevlâna. Mesnevî. çev. Veled İzbudak. 6 Cilt. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. 1990-1991.
• Molla Sadrâ. Cahiliye Putlarını Kırmak. çev. Fevzi Yiğit. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2020.
• Molla Sadrâ. İlâhî Tecelliler. çev. Fevzi Yiğit. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2022.
• Molla Sadrâ. Kalbin Uyanışı. çev. Fevzi Yiğit. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2018.
• Öner, Necati. Felsefe Yolunda Düşünceler. Ankara: Akçağ Yayınları, 2. Basım, 1999.
• Razi, Seyyid. Nehcü’l-belâğâ. çev. Kadri Çelik. Nürnberg: Ferec Yayınları, 2001.
• Resâʾilu- İhvâni’s-Safâ. Kum: Mektebü’l-i’lami’l-İslâmî, 1405.
• Schuon, Frıthjof. Tasavvuf: Kabuk ve Öz. çev. Veysel Sezigen. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
• Temel, Ahmet Vefa. Kur’ân’ı Kerim Açısından Taassubun Boyutları. İstanbul: İz Yayıncılık, 2007.
• Tirmiẑî, Ebû ʿÎsâ Muḥammed b. ʿÎsâ. Sunenu’t-Tirmiẑî. nşr. Aḥmed Muḥammed Şâkir-Fuʾâd ʿAbdulbâḳî. 5 Cilt. Mısır: Şirketu Muṡṭafâ’l-Bâbî’l-Ḥalebî, 1395/1975.
• Tusî, Nasruddin. Ahlâk-ı Nâsırî. çev. Anar Gafarov-Zaur Şükürov. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2007.
• Tûsî, Nasîruddîn. Seçkinler Ahlâkı. çev. Anar Gafarov. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
• Uluğ, Sadiye. Çocuğun Din Eğitiminde Taklit ve Özdeşleşme. Konya: Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Yahya İbn Adî. Tehzîbü’l-Ahlâk Ahlâk Eğitimi. çev. Harun Kuşlu. İstanbul: Türkiye Yazma eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Yılmaz, Hüseyin. Din Eğitimi ve Sosyal Barış. İstanbul: Dem Yayınları, 2019.