Kültürel İktidar Tartışmalarında Dini Meşruiyet

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 3, 102 - 116, 20.10.2022

Emre Pısdıl

Öz

Bu çalışmada günümüz sosyal toplumunda mevcut olan hiyerarşi durumunu izleyebilmek için etkili bir araç olan kültürel iktidarın tesis edilmesinde din temelli meşruiyetin sağladığı etki inceleme konusu edinilmiştir. Kültürel iktidar konusu Pierre Bourdieu’nün sosyolojisinden çıkarılan bir meseledir. Bourdieu toplumda çeşitli alanların bulunduğunu ve bu alanların hepsinde kesin bir şekilde iktidar mücadelelerinin görülebileceğini söyler. Kültür alanı da bu alandaki hâkimiyeti ele geçirmek isteyen tahakküm edilenlere ve alandaki hâkimiyetlerini korumaya çalışan tahakküm edenlere sahiptir. Bir iktidarın kurulması için ilk adımda her ne kadar meşruiyet gerekli olmasa da iktidarın sürdürülebilmesi için meşruiyet olmazsa olmazdır. Meşruiyeti genel anlamda iktidarı elinde tutan kimselerin ve bu kimselerin gerçekleştirdikleri eylemlerin yönetilenler tarafından uygun kabul edilmesi olarak ifade edebiliriz. Tarih boyunca pek çok meşruiyet kaynağı görülmüştür. Aydınlanma Çağı’ndan önceki dönemlerde din hem iktidarın kurulmasında hem de bu iktidarın sürdürülmesinde en önemli araç olmuştur. Aydınlanma Çağı’ndan sonraki dönemde dine siyasal alandan el çektirilmesi ile birlikte iktidarın meşruiyet araçları toplum sözleşmeleri, seçim gibi etkenlere devredilmiştir. Ancak din olgusunun iktidar ile olan yakın ilişkisi ve bir dine mensup olanların bu dinin emir ve yasaklarına göre karşılaştıkları durumları meşru kabul etmeleri, meşruiyet tartışmalarında dinin hala söz söyleyebildiğini göstermektedir. Kültürel iktidarın meşrulaştırılması hususunda da gerek kültürel iktidar düşüncesinin temelini bulduğu Pierre Bourdieu sosyolojisi gerekse kültürel iktidar ile din arasındaki yakın bağ kültürel iktidar tartışmalarında dinin meşrulaştırıcı gücünün göz ardı edilmemesi gerektiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Din, Meşruiyet, Kültürel İktidar, Pierre Bourdieu

Kaynakça

• Bellah, Robert N. “Civil Religion in America”. Deadalus 96/1 (1967), 1-21.
• Bourdieu, Pierre. Ayrım. çev. Derya Fırat - Günce Berkkut. Ankara: Nika Yayınları, 1. Basım, 2021.
• Bourdieu, Pierre. Genel Sosyoloji. çev. Zuhal Emirosmanoğlu. İstanbul: İletişim Yayınları, 1. Basım, 2021.
• Bourdieu, Pierre. In Other Words: Essays Towards a Reflexive Sociology. çev. Matthew Adamson. California: Stanford University Press, 1. Basım, 1990.
• Bourdieu, Pierre. “Legitimation and Structured Interests in Weber’s Sociology of Religion”. Max Weber, Rationality and Modernity. ed. Sam Whimster vd. 119-136. Routledge, 2006.
• Bourdieu, Pierre. Pratik Nedenler. çev. Hülya Uğur Tanrıöver. İstanbul: Hil Yayınları, 2. Basım, 2015.
• Bourdieu, Pierre. Seçilmiş Metinler. çev. Levent Ünsaldı. Ankara: Heretik Yayınları, 4. Basım, 2020.
• Bourdieu, Pierre. Sosyoloji Meseleleri. çev. Filiz Öztürk vd. Ankara: Heretik Yayınları, 4. Basım, 2019.
• Bourdieu, Pierre - Wacquant, Loic. Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar. çev. Nazlı Ökten. İstanbul: İletişim Yayınları, 7. Basım, 2014.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 3. Basım, 1999.
• Çetin, Halis. Siyasal İktidar ve Meşruiyet: Meşruiyetin Tipolojisi, Fonksiyonları ve Araçları. Ankara: Gazi Üniversitesi SBE, Doktora Tezi, 2001.
• Çetin, Halis. “Siyasetin Evrensel Sorunu: İktidarın Meşruiyet - Meşruiyetin İktidarı”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 58/3 (2003), 61-88.
• Dianteill, Erwan. “Pierre Bourdieu and The Sociology of Religion: A Central and Peripheral Concern”. Theory and Society 32/5/6 (2003), 529-549.
• Foucault, Michel. İktidarın Gözü. çev. Işık Ergüden - Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 5. Basım, 2019.
• Göker, Emrah. “Ekonomik İndirgemeci mi Dediniz?” Ocak ve Zanaat. ed. Güney Çeğin vd. 277-302. İstanbul: İletişim Yayınları, 4. Basım, 2016.
• Gözaydın, İştar. “Bourdieu ve Din”. Cogito Dergisi 76 (2014), 389-401.
• Hammond, Phillip - Machacek, David. “Din ve Devlet”. çev. Tuğrul Yürük. Din Sosyolojisi Yaşadığımız Dünya. ed. Peter Clarke. Ankara: İmge Kitabevi, 1. Basım, 2012.
• Jourdain, Anne - Naulin, Sidanie. Pierre Bourdieu’nün Kuramı ve Sosyolojik Kullanımları. çev. Öykü Elitez. İstanbul: İletişim Yayınları, 2. Basım, 2020.
• Ok, Ahmet Şenol. Eski Çağlardan Günümüze Siyasal Meşruiyet Kavramı. Muğla: Sıtkı Koçman Üniversitesi SBE, Doktora Tezi, 2017.
• Okumuş, Ejder. Meşruiyet Ekseninde Din ve Devlet. İstanbul: Pınar Yayınları, 1. Basım, 2003.
• Öçal, Şamil. “Osmanlılarda ve Hıristiyan Batı’da Siyasi Otoritenin Meşruiyetinin Kaynağı Olarak Tanrı”. Eskiyeni Dergisi 19 (2010), 33-46.
• Rey, Terry. “Marketing The Goods of Salvation: Bourdieu on Religion”. Religion 34/4 (2004), 331-343.
• Sennett, Richard. Otorite. çev. Kamil Durand. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 6. Basım, 2021.
• Sönmezoğlu, Fatih. Ansiklopedik Politika Sözlüğü. İstanbul: İletişim Yayınları, ts.
• Swartz, David. Kültür ve İktidar Pierre Bourdieu’nün Sosyolojisi. çev. Elçin Gen. İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
• Turner, Bryan. “Pierre Bourdieu ve Din Sosyolojisi”. çev. Kadir Gülen. Pierre Bourdieu’nün Mirası Eleştirel Söylemler. ed. Simon Susen - Bryan Turner. 257-280. Ankara: Phoneix Yayınevi, 2019.
• Wacquant, Loic. “Pierre Bourdieu: Hayatı, Eserleri ve Entelektüel Gelişimi”. Ocak ve Zanaat. ed. Güney Çeğin vd. 53-76. İstanbul: İletişim Yayınları, 4. Basım, 2016.
• Weber, Max. Ekonomi ve Toplum 1. çev. Latif Boyacı. İstanbul: Yarın Yayınları, 1. Basım, 2018.
• Yayla, Atilla. Siyaset Bilimi. Ankara: Adres Yayınları, 6. Basım, 2019.