Türkiye’de Din Sosyolojisi Alanındaki Nicel Tezlerde Kullanılan Ölçme Araçlarının Geçerlilik Güvenilirlik Standartlarına Uygunluğunun İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 4, 95 - 110, 20.04.2023

Yusuf Emre Baltacı , Şeyma Ergen

Öz

Bu çalışmanın konusu Türkiye’de yazılmış olan ve YÖK Ulusal Tez Merkezinde bulunan Din Sosyolojisi alanındaki yüksek lisans ve doktora tezlerinde kullanılan anket ve ölçeklerin geçerlilik ve güvenilirlik durumlarını tespit etmektir. Araştırmaya konu olan çalışmalar, YÖK Ulusal Tez Merkezi’nde “izinli” olarak bulunan tüm (1992-2021) lisansüstü tezlerdir. Bu çalışmaları incelemek için öncelikle Türkiye’de yazılan tüm tezler gözden geçirilmiş ve içlerinden nicel olanları tespit edilmiş, nitel olanlar ve 2000 yılından önce yapılan bazı tezlerin hangi yöntemle yazıldığı belirtilmediğinden bu yöntemi belirsiz tezler kapsam dışında tutulmuştur. Nicel çalışmalar; yılı, türü, geliştiricinin geçerliliği-güvenilirliği ve kullanıcının geçerliliği-güvenilirliği gibi başlıklarda ayrı ayrı toplanmış ve ortak tabloda derlenmiştir. Ardından geçerlilik ve güvenilirlik durumlarına göre ayrı ayrı ele alınmıştır. Elde edilen verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz kullanılmıştır. Yapılan bu araştırmanın sonuçlarına göre; Türkiye’de Din Sosyolojisi alanında yapılan çalışmaların büyük kısmını nitel çalışmalar oluşturduğu, tezlerde çoğunlukla anket ya da likert tipi ölçeklerin kullanıldığı, tezlerin büyük bir kısmında geçerlilik ve güvenilirlik testlerinin yapılmadığı, yapılmış olsa dahi bu testlerin bilgisinin aktarılmadığı tespit edilmiştir. Bazı araştırmacıların, anket veya ölçek geliştiricisinin kendi örneklemi üzerinde uyguladığı testlerin sonuçlarını araştırmasında kullandığı, kendisinin oluşturduğu örneklemde bu anket veya ölçeklerin geçerlilik ve güvenilirlik testlerini uygulamadığı saptanmıştır. Geçerlilik bilgisinin verildiği tezlerin çoğunda Faktör Analizi, güvenilirlik bilgisinin verildiği tezlerde çoğunla Cronbach’s Alpha testinin kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Geçerlilik, Güvenilirlik, Anket, Ölçek

Kaynakça

• Akgül, Işıl - Ö. Koç, Selin. “Türkiye Cumhuriyeti Tarihinde Eğitim ve Büyüme İlişkisi: Eşik Otoregrisif Yaklaşım”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 13/2 (2011), 3.
• Alhas, Ali. Lisansüstü Eğitim Yapmakta Olan Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmenlerinin Lisansüstü Eğitime Bakış Açıları (Ankara İli Örneği). Ankara: Gazi Üniversitesi, 2006.
• Balcı, Ali. Sosyal bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler. Ankara: Pegem Akademi, 8. Basım, 2010.
• Bird, John. Din Sosyolojisi Nedir. çev. Abdulvahap Taştan - M.Derviş Dereli. Antalya: Lotus Yayınları, 3. Basım, 2019.
• Büyüköztürk, Şener. “Faktör Analizi: Temel Kavramlar ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 32 (2002), 472.
• Çapçıoğlu, İhsan. “Türkiye’deki İlahiyat Fakültelerinde Din Sosyolojisi Alanında Tamamlanmış Lisansüstü Tezler Üzerinde Bir Araştırma”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (2004), 205.
• Ercan, İlker - Kan, İsmet. “Ölçeklerde Güvenirlik ve Geçerlik”. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 3/30 (2004).
• Fırat, Emine vd. “Kalkınma ve Eğitim İlişkisi: İnsani Gelişme Endeksine Göre Türkiye’nin Eğitim Düzeyinin Değerlendirilmesi”. Growth and Development. 876-883. Kazan, 2015.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 16. Basım, 2020.
• Günay, Ünver. “Din Sosyolojisinin Yöntem ve Teknik”. Din Sosyolojisi El Kitabı. ed. Niyazi Akyüz - İhsan Çapçıoğlu. Ankara: Grafiker Yayınları, 5. Basım, 2013.
• Günay, Ünver vd. “Türk Din Sosyolojisinde Yöntem Sorunu”. Türk Din Sosyolojisinde Yöntem Sorunları. 193-215. Çorum: Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2004.
• Kula Kartal, Seval - Mor Dirlik, Ezgi. “Geçerlik kavramının tarihsel gelişimi ve güvenirlikte en çok tercih edilen yöntem: Cronbach Alfa Katsayısı.” Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 16/4 (2016), 1865-1879.
• Linda Crocker - Algina, James. Introduction to classical and modern test theory. New York: Cengage Learning, 1. Basım, 2006.
• Macionis, John J. Sosyoloji. çev. Vildan Akan. Ankara: Nobel Yayınları, 13. Basım, 2020.
• Neuman, W. Lawrence. Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nicel ve Nitel Yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitapevi, 8. Basım, 2020.
• Özyurt, Cevat - Mazman, İbrahim. Sosyal Teoride Din. Ankara: Hece Yayınları, 1. Basım, 2015.
• Punch, Keith F. Sosyal Araştırmalara Giriş Nicel ve Nitel Yaklaşımlar. çev. Dursun Bayrak. Ankara: Siyasal Kitapevi, 4. Basım, 2014.
• Thomas, R.M. Conducting Educational Research: A Comparative View. London: Bergin & Garrey, 1. Basım, 1998.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 9. Basım, 2013.