Neoliberal Rejimin Özgür Kölesi, Performans Öznesi’nin Antidepresanı: New Age Akımı

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 5, 16 - 39, 20.10.2023

Elif Doğan , Abdurrahman Kurt

Öz

19.yy sonlarına doğru modernleşme ve kapitalist ekonomin bir gerekliliği olarak ortaya çıkan, bireyin sürekli gözetim ile baskı altında tutulduğu; hastane, fabrika, hapishane, okul, atölye, yetimhaneler ve yaşlı bakım evleri gibi gözetim kurumlarıyla insanın disipline edildiği toplum düzenine Michel Foucault, disiplin toplumu demiştir. Günümüz toplumlarına baktığımız-da ise, Foucault’un toplum modelinin yerini, Güney Kore asıllı filozof Byung Chul Han’a göre, neoliberal rejimin hâkim olduğu; ofis ve büroların bulunduğu gökdelen ile plazalar, alışveriş merkezi, fitness salonu, havaalanı, sağlık ve güzellik merkezlerinden meydana gelen, her şeyde olumluluk söyleminin hâkim olduğu, olumsuzun toplumdan dışlandığı bir toplum modeli olan, performans toplumunun aldığını söylemektedir. Dijital panoptikonu andıran, herkesin herkesi top-yekûn gözetleyebildiği performans toplumunda, enformasyon ve iletişimin yaygınlaşması, üretim ve tüketimin aşırılaşması, her şeyin şeffaf olması gerektiği anlayışıyla teşhirciliğin yaygınlaşması, yabancı ve ötekinin dışlanması ve her şeyin tek tipleştirilmesi mağlup, depresif ve tükenmiş özneler ortaya koymaktadır. Bu sebeple Batı’da ortaya çıkan ve tüm Dünya’ ya yayılan New Age inançları için, kişisel gelişim, şifacılık ve öz-tanrılık öğretilerinin söylemleriyle, performans toplumunda neoliberal rejim tarafından bireylerdeki hastalık ve arızaları ortadan kaldırmak için antidepresan özelliğinde kullanıldığını söyleyebiliriz. Neoliberal rejim bu sayede performans öznesinin kendini optimize etmesini ve düzenin sağlıklı bir şekilde devamlılığını sağlamaktadır. Sosyolojik çalışmalara baktığımızda Türk toplumunun da performans toplumuna doğru evrildi-ğini söylemek mümkündür. Neoliberal rejimin antidepresanı olarak nitelediğimiz New Age ina-nışları Türk toplumundaki bireyleri de başarı ve performans odaklı girişimci öznelere dönüştüre-rek sınıfsız öz-sömürüye kapı aralamaktadır. Performans toplumu ile New Age’ in olumluluk söylemi ve olumsuza karşı takındıkları tavır aynı olup toplumda olumluluğun şiddetine sebep olmaktadırlar. Byung’a göre olumluluğun şiddeti olumsuzun şiddetinden daha yıkıcı ve ölümcül olup, toplumları felakete sürüklemektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Performans Toplumu, New Age Akımı, Enformasyon, Dijitalleşme, Performans Öznesi, Byung Chul Han, Sociology of Religion, Performance Society, Byung Chul Han, New Age Movement, Informa-tion, Digitalization, Dataism

Kaynakça

• Abdurrahman Hakan Karayılan. Kişisel Gelişim Sisteminin Kelam İlmi Açısından Değerlendirilmesi. Şanlıurfa: Haran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Aubyn, Lorna St. New Age (Yeni Çağ Akımı). çev. Nuray Mines - Ersoy Arısoy. İzmir.: Ege Meta Yayınları, 1998. Aysoy, Mehmet. Şifa Bu Değil. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2013.
• Baker, Ulus. Kanaatlerden İmajlara Duygular Sosyolojisine Doğru. çev. Abuşoğlu, Harun. İstanbul: Birikim Yayınları, 2010.
• Başarslan Burhan. “Dataizm: Varlığın Veri Olarak Tasavvuru”. Tevilat Dergisi 2/1 (2021).
• Başkaya, Şafak. New Age Hareketi: Modern Bir Dinsellik Biçiminin Sosyo-Kültürel Analizi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Biçer, Ramazan. “Heretik Bir New Age Tarikatı Dünya Kardeşlik Birliği Mevlana Yüce Vakfı”. EKEV Akademi Dergisi 1/1 (2006).
• Byung, Chul Han. Eros’un Izdırabı. çev. Şeyda Öztürk. İstanbul: Metis Yayınları, 2019.
• Byung, Chul Han. Kapitalizm ve Ölüm Dürtüsü. çev. Çağlar Tanyeri. İstanbul: İnka Kitap, 2021.
• Byung, Chul Han. Palyatif Toplum. çev. Haluk Barışcan. İstanbul: Metis Yayınları, 2022.
• Byung, Chul Han. Psikopolitika Neoliberalizm ve Yeni İktidar Teknikleri. çev. Haluk Barışcan. İstanbul: Metis Yayınları, 2019.
• Byung Chul Han. Şeffaflık Toplumu. İstanbul: Metis Yayınları, 1. Basım, 2017.
• Byung, Chul Han. Şiddetin Topolojisi. çev. Zaptçıoğlu Zabtçıoğlu. İstanbul: Metis Yayınları, 2016.
• Byung, Chul Han. Yorgunluk Toplumu. çev. Samet Yalçın. İstanbul: Açılım Kitap, 2015.
• Coleman, John A. “‘Seküler: Sosyolojik Bir Bakış’”. çev. Ömer Faruk Darende. Sekülerleşme: Klasik ve Çağdaş Yaklaşımlar,. ed. Mehmet Ali Kirman. Ankara: Otto Yayınları, 2015.
• Çiller, Özer Uçuran. Yeniçağ’da Düşünce Gücü ve Holistik Sağlığa Açılan Pencere. İstanbul: Truva Yayınları, 2005.
• Doğan Elif. Türkiye’de New Age Hareketi: Şifacı Grupların Sosyo-Ekonomik Ve Kültürel Tabanı Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Ekşi, Füsun. Kritik Bir Bakış Açısıyla Kişisel Gelişim Kitapları. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2012.
• Foucault, Michel. Büyük Kapatılma Seçme Yazılar 3. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 3. Basım, 2011.
• Foucault, Michel. Hapishanenin Doğuşu. çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: İmge Yayınevi, 2006.
• Foucault, Michel. Özne ve İktidar Seçme Yazılar 2. çev. Işık Ergüden - Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 4. Basım, 2014.
• Guenon, Rene. Modern Dünyanın Bunalımı. çev. Kanık Kanık. İstanbul: İnsan Yayınları, 2016. Hanegraaff, Wouter jacobus. “New Age Spiritualities as Seculer Religion: a Historian’s Perspective”. Social Compass 46/2 (1999).
• Karaoğlu, Gülhanım. “Dijital Gözetim: Panoptik Gözetimden Gözetim Kapitalizmine”. Dijital Çağ Değişen Paradigmalar Yeni Fırsatlar Ve Riskler. ed. Zeynep Biricik. İstanbul: Efe Akademik Yayıncılık, 2022.
• Kirman, Mehmet Ali. Yeni Dini Hareketler Sosyolojisi. Ankara: Birleşik Yayınevi, 2010.
• Köse, Ali. Kutsalın Dönüşü. İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.
• Köse, Ali. Milenyum tarikatları: Batı’da Yeni Dini Akımlar. İstanbul: Timaş Yayınları, 2011.
• Kurt, Abdurrahman. Din Sosyolojisi. İstanbul: Sentez Yayıncılık, 9. Basım, 2016.
• Merter, Mustafa. Dokuz Yüz Katlı İnsan. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 12. Basım, 2013.
• Mirza, Gözde Aynur. Yeni Dinselleşme Eğilimleri ve Maneviyat Arayışları. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2018.
• Özdemir, İlker. İletişimin Stratejikleştirilmesi: Kılavuz Kitaplar, Kişisel Gelişim Kursları ve İletişim Eğitimi Seminerlerinin Eleştirel Bir Değerlendirilmesi,. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Paker, Kamile Oya. “Postmodern Bilgelik: Yeni Çağ Söyleminde Kişisel Gelişim ve ‘Ruhsal Alıştırmalar”. Psikoloji Çalışmaları Dergisi 31 (2011).
• Topaloğlu, Deniz. Yeni Çağ İnanışlarına Katılım Motivasyonunun Sosyolojik Görünümleri: İzmir Örneği. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Tümurtürkan, Meral. “Gündelik Hayatın Gözetimi: “Panoptikon Toplumu”. ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar 2/3 (2010).
• Uysal, Emre. 20. Yüzyıl New Age Akımı Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015. “https://www.yenisafak.com/ekonomi/ceolar-koclardan-destek-aliyor-3468804” (18 Eylül 2023).