Din Sosyolojisi Açısından "Sayılarla Türkiye’de İnanç ve Dindarlık" Araştırmasında Karşılaşılan Eksiklik ve Problemler

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 7, 63 - 79, 30.10.2024

Mustafa Sarmış

Öz

Bu kritik, Zübeyir Nişancı tarafından kaleme alınan Sayılarla Türkiye’de İnanç ve Dindarlık araştırmasından elde edilen verilerin sunuluş biçimlerini, bu verilerle ilgili analiz ve değerlendirmeleri din sosyolojisi perspektifiyle inceleme altına almaktadır. Bu kritik, araştırmada karşılaşılan eksiklik ve problemlere odaklanmaktadır. Bu kapsamda ilk olarak genel eksiklik ve problemler maddeler halinde tespit edilmekte, daha sonra araştırmanın bölümleri ayrı ayrı ele alınarak ayrıntılı bir inceleme gerçekleştirilmektedir. Bu çerçevede araştırmadaki genel eksiklik ve problemlerin şu hususlar olduğu tespit edilmiştir: a) Birbirinden farklı bir biçimde ele alınması gereken kategoriler grafiklerde bir arada gösterilmekte, buna bağlı olarak genel oranlar verilerek değerlendirmeler yapılmaktadır. b) Karşılaştırmalar yapılırken %1, %2, %3 gibi çok da anlamlı olmayan oransal farklılıklara dayalı olarak hem ciddi kafa karışıklıklarına hem de bazı manipülatif söylemlerin ortaya çıkmasına yol açan bazı ifadeler kullanılmaktadır. c) Bazı ara başlıklarda objektif ifadelerin kullanılması yerine yönlendirici bir tavır benimsenmektedir. d) Grafiklerde yer alan “ara sıra”, “ne dindarım ne değilim”, “ne katılıyorum ne katılmıyorum” seçenekleri açıklamalarda genel olarak dikkate alınmamaktadır. e) Birlikte ele alınmaması gereken ya da karşılaştırma yapılmaması gereken unsurlar hatalı bir şekilde bir arada değerlendirilmektedir. f) Dindarlık düzeyleriyle ilgili farklı konular ele alınırken genel olarak sadece verilerin sunulmasıyla yetinilmekte ve verilerin niçin düşük ya da yüksek olabileceğine dair çok az sayıda açıklama getirilmektedir. g) Verilerde Türkiye’deki dindarlığın anlaşılmasında göze çarpan ve mutlaka yorumlanması gereken bazı hususlar es geçilmektedir. h) Araştırmadaki sorularda ve verilerin açıklanmasında tüm yönleriyle objektif bir tavır sergilenmemektedir. i) Hangi esas ve kriterler üzerinden dindarlığın araştırıldığı belirtilmemektedir. j) Araştırmada “şüphe”, “ibadet etmek”, “laiklik” gibi dinî kavramlara dair gerekli tanımlar yapılmamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Dindarlık Araştırmaları, Saha Çalışması, Anket, Objektiflik.

Kaynakça

• Nişancı, Zübeyir. Sayılarla Türkiye'de İnanç ve Dindarlık. İstanbul: International Institute of Islamic Thought & Mahya Yayıncılık, 2023.