Askerî Devrim Kuramı ve XVI. Yüzyıl Osmanlı Kale Kuşatmaları

Yıl 2017, Sayı: 42, 67 - 107, 21.08.2017

Veysel Göger

https://doi.org/10.20519/divan.335612

Cited By: 1

Öz

XVI. yüzyılda başlayan bazı askerî yenilik ve
değişimleri merkeze alan Askerî Devrim Kuramı, Batı dünyasının yükselen bir güç
olarak ortaya çıkışını açıklamaya çalışmaktadır. Bazı araştırmacılara göre, bu
kuram dikkatlice incelendiğinde Osmanlı İmparatorluğu’nun “gerileme ve
çökmesinin” temel sebeplerini de ortaya koymaktadır. Ancak, geniş tarihsel bir
dilim içermesi ve aşırı genellemeci bir yaklaşıma sahip olması gibi bazı
yönleri çokça eleştirilmiştir. Bu çalışma zikredilen kuramın ana unsurlarından
birini, XVI. yüzyıl Osmanlı dünyası özelinde sorgulamaktadır. Söz konusu kurama
göre, bir bölgede askerî devrimin yaşanıp yaşanmadığının temel göstergesi
İtalyan tarzı (trace italienne)
kalelerin varlığıdır. Bunların inşasının başlaması ve giderek çoğalması, kuşatma
savaşlarının çok uzun sürelere yayılmasına sebep olmuştur. Fakat bu makalede,
XVI. yüzyıl Osmanlı kale kuşatmalarına dair yapılan detaylı analizin
sonucunda İtalyan tarzı kalelerin yaygınlaşmasının kuşatma
sürelerine anlamlı bir etki yapmadığı tespit edilmiştir. İncelenen yüzyılda,
Osmanlıların öteden beri kullandıkları lağım kazma, hendeklere toprak doldurma
ve kuleler inşa ederek kalenin içini ateşe verme gibi bir dizi kuşatma tekniği
karşısında İtalyan tarzı kaleler ciddi bir direnç gösterememiştir. Yapılan
çalışmada her bir kale kuşatmasını, diğer kuşatmaları da göz önünde
tutarak, kendi jeopolitiği içerisinde değerlendirmenin daha doğru bir yaklaşım
olduğu savunulmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Askerî Devrim, Osmanlı İmparatorluğu, XVI. Yüzyıl, Kale Kuşatmaları

Kaynakça

• Agoston, Gabor. Barut, Top ve Tüfek: Osmanlı İmparatorluğu’nun Askeri Gücü ve Silah Sanayisi. Çev. Tanju Akad. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2006.
• Agoston, Gabor. Osmanlı’da Ateşli Silahlar ve Askeri Devrim Tartışmaları. Çev. Kahraman Şakul. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Agoston, Gabor. Osmanlı’da Savaş ve Serhad. Çev. Kahraman Şakul. İstanbul: Timaş Yayınları, 2013.
• Agoston, Gabor. Osmanlı’da Strateji ve Askeri Güç. Çev. M. Fatih Çalışır. İstanbul: Timaş Yayınları, 2012.
• Arnold, Thomas F. “16. Yüzyıl Avrupa’sında Savaş: Devrim ve Rönesans.” Top, Tüfek ve Süngü: Yeniçağda Savaş Sanatı 1453-1815. Ed. Jeremy Black, çev. Yavuz Alogan, 30-51 (İstanbul: Kitap Yayınevi, 2003).
• Atsız, Nihal. Âlî Bibliyografyası. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi Yayınları, 1968.
• Bostan, İdris. “Kıbrıs Seferi Günlüğü ve Osmanlı Donanmasının Sefer Güzergâhı.” Dünden Bugüne Kıbrıs Meselesi, Haz. Ali Ahmetbeyoğlu ve Erhan Afyoncu, 11-38 (İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, 2001).
• Bostan, İdris. “Korfu.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 26: 201-202.
• Bostan, İdris. “Malta Kuşatmasından Tunus’un Fethine.” Türk Denizcilik Tarihi. 2 cilt. Ed. İdris Bostan ve Salih Özbaran, 1: 185-97 (İstanbul: Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, 2009).
• Börekçi, Günhan. “A Contribution to the Military Revolution Debate: The Janissaries use of Volley Fire during the Long Ottoman-Habsburg War of 1593-1606 and the Problem of Origins.” Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae 59/4 (2006): 407-38.
• Cezar, Mustafa. Mufassal Osmanlı Tarihi, Resimli-Haritalı. 4 cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2011.
• Chase, Kenneth. 1700’e Kadar Ateşli Silahlar Tarihi. Çev. Füsun Tayanç ve Tunç Tayanç. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2008.
• Çetin, Mehmet ve Recep Kök. “Askerî Devrim Bağlamında Batı Savaş Lojistiğinin Tarihsel Gelişimi.” Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi 3/4 (2015): 1-25.
• Danişmend, İsmail Hâmi. İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi. 6 cilt. İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1971.
• David, Geza. “Eğri.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 10: 489-91.
• Demireğen, Ahmet Kerim. “Kanuni Sultan Süleyman’ın Sigetvar Seferi (Hazırlıklar ve Fetih).” Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2006.
• Eckhart, Ferenc. Macaristan Tarihi. Çev. İbrahim Kafesoğlu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2010.
• Emecen, Feridun M. “Kara Ahmed Paşa.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 24: 357-58.
• Emecen, Feridun M. “Kuruluştan Küçük Kaynarca’ya.” Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, 2 cilt. Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu (İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi, 1994).
• Emecen, Feridun M. Osmanlı Klasik Çağında Savaş. İstanbul: Timaş Yayınları, 2010, 27-70.
• Göger, Veysel. “16. Yüzyıl Osmanlı Kale Kuşatmaları (Strateji, Taktik, Kuşatma Aşamaları ve Teknolojisi).” Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2014.
• Gürcan, Fatih. “Avrupa’daki Askeri Gelişmeler ve İkinci Viyana Kuşatması.” Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2008.
• Gürsakal, Gürsu. “‘Erken Modern Avrupasında Askeri Devrim’ Tartışması Üzerine Bir Rehber.” Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Güvenlik Stratejileri Dergisi 1/2 (2005): 113-25.
• Hammer-Purgstall, Joseph Freiherr von. Devlet-i Osmaniye Tarihi. 10 cilt. Çev. Mehmed Ata. İstanbul: Selanik Matbaası, 1330.
• Hess, Andrew. Unutulmuş Sınırlar: 16. Yüzyıl Akdeniz’inde Osmanlı-İspanyol Mücadelesi. Çev. Özgür Kolçak. İstanbul: Küre Yayınları, 2010.
• Imber, Colin. “Ibrahim Peçevi on War: a Note on the ‘European Military Revolution’.” Frontiers of Ottoman Studies: State, Province, and the West, CIEPO, XV. 2 cilt. Ed. Colin Imber, Keiko Kiyotaki ve Rhoads Murphey (London: I. B. Tauris, 2005).
• İpçioğlu, Mehmet. “Kanuni Sultan Süleyman’ın Estergon Seferi.” Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 1989.
• İvanics, Maria. “Dönemin Resimlerinde Avusturya Takviye Kuvvetlerinin Kanije’ye Yürüyüşü.” Türkler. 21 cilt. Ed. Hasan Celal Güzel v.dğr., 686-94 (Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002).
• Jorga, Nicolae. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. 5 cilt. Çev. Nilüfer Epçeli. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2005.
• Jörgensen Christer v.dğr. Dünya Savaş Tarihi: Erken Modern Çağ, 1500-1763 (Teçhizat, Savaş Yöntemleri, Taktikler). 5 cilt. Çev. Özgür Kolçak. İstanbul: Timaş Yayınları, 2011.
• Kennedy, Paul. Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri/16. Yüzyıldan Günümüze Ekonomik Değişim ve Askeri Çatışmalar. Çev. Birtane Karanakçı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
• Kolçak, Özgür. “XVII. Yüzyıl Askerî Gelişimi ve Osmanlılar: 1660-64 Osmanlı-Avusturya Savaşları.” Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2012.
• Kurtoğlu, Fevzi. “Zigetvar ve Orşova Kaleleri Kuşatma Planları.” Haz. Tarihi Araştırmalar Grubu. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 33 (1987): 51-53.
• Kütükoğlu, Bekir. “Varadin.” İslam Ansiklopedisi 13: 203-206.
• Lanza, Fernando Fernandez. “1500’de Türklerin Modon’u Kuşatması ve İşgali.” Türkler ve Deniz. Ed. Özlem Kumrular, 201-229 (İstanbul: Kitap Yayınevi, 2007).
• Maxim, Mihai. “Tımışvar.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 41: 94-95.
• Melzig, Herbert. Büyük Türk Hindistan Kapılarında: Kanuni Sultan Süleyman Devrinde Amiral Hadım Süleyman Paşa’nın Hint Seferi. İstanbul: Selami Sertoğlu Kitabevi, 1943.
• Mughul, Muhammad Yakub. Kanunî Devri Osmanlıların Hint Okyanusu Politikası ve Osmanlı-Hint Müslümanları Münasebetleri 1517-1538. İstanbul: Fetih Yayınevi, 1974.
• Murphey, Rhoads. Osmanlı’da Ordu ve Savaş 1500-1700. Çev. M. Tanju Akad. İstanbul: Homer Kitabevi, 2007.
• Orhonlu, Cengiz. “Hint Kaptanlığı ve Piri Reis.” Belleten 34/134 (1970): 235-54.
• Önal, Ahmet. “Koca Sinan Paşa’nın Hayatı ve Siyasî Faaliyetleri (1520-1596).” Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2012.
• Önalp, Ertuğrul. “1560 Cerbe Deniz Zaferi ve Cerbe Kalesinin Fethi.” Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 12 (2001): 173-218.
• Önalp, Ertuğrul. “Hadım Süleyman Paşa’nın 1538 yılındaki Hindistan Seferi.” Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 23 (2010): 195-239.
• Önalp, Ertuğrul. Osmanlının Güney Seferleri: 16. Yüzyılda Hint Okyanusu’nda Türk- Portekiz Mücadelesi. Ankara: Berikan Yayınevi, 2010.
• Özbaran, Salih. Ottoman Expansion Towards The İndian Ocean İn The 16th Century. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Press, 2009.
• Özbaran, Salih. Yemen’den Basra’ya Sınırdaki Osmanlı. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2004.
• Özgüven, Burcu. Osmanlı Macaristanı’nda Kentler, Kaleler. İstanbul: Ege Yayınları, 2001.
• Parker, Geoffrey. “Barut Devrimi (1300-1500).” Cambridge Savaş Tarihi. Haz. Geoffrey Parker, çev. Füsun Tayanç ve Tunç Tayanç, 111-125 (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014).
• Parker, Geoffrey. “The ‘Military Revolution’, 1560-1660, -A Myth?.” Journal of Modern History 48 (1976): 195-214.
• Parker, Geoffrey. Askeri Devrim: Batı’nın Yükselişinde Askeri Yenilikler 1500-1800. Çev. Tuncay Zorlu. İstanbul: Küre Yayınları, 2006.
• Roberts, Michael. “The Military Revolution, 1560-1660.” An İnaugural Lecture Delivered before the Queens’s University of Belfast. Belfast: Marjory Boyd, 1956. Tebliğin yayınlanmış şekli için bkz. Roberts, Michael. Essays in Swedish History. London: Weidenfeld & Nicolson, 1967.
• Rogers, Clifford J. “The Military Revolution in History and Historiography.” The Military Revolution Debate: Readings on the Military Transformation of Early Modern Europe. Ed. Clifford J. Rogers, 1-10 (Boulder: Westview Press, 1995). Szalontay, Tibor. “The Art Of War During The Ottoman-Habsburg Longwar (1593-1606) According To Narrative Sources.” Doktora Tezi, Toronto Üniversitesi, 2004.
• Şakiroğlu, Mahmut. “Rodos Adası’nın Fethinden 1540 Tarihli Türk-Venedik Antlaşmasına.” Türk Denizcilik Tarihi. 2 cilt. Ed. İdris Bostan-Salih Özbaran (İstanbul: Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, 2009).
• Tansel, Selâhattin. Sultan II. Bâyezit’in Siyasî Hayatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2017.
• Turan, Şerafettin. “Rodos’un Zabtından Malta Muhasarasına.” Kanunî Armağanı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1970, 47-117.
• Vatin, Nicolas. Rodos Şövalyeleri ve Osmanlılar: Doğu Akdeniz’de Savaş, Diplomasi ve Korsanlık, 1480-1522. Çev. Tülin Altınova. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2004.
• Yavuz, Hulusî. Yemen’de Osmanlı İdâresi ve Rumûzî Târihi. 2 cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2003. Zinkeisen, Johann Wihelm. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. 7 cilt. Çev. Nilüfer Epçeli. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2011.