Öz
Eşref Kuşçubaşı geç
Osmanlı ve erken Cumhuriyet döneminin dikkate değer şahsiyetleri arasında olup,
aynı zamanda İttihat-Terakki ve Teşkilat-ı Mahsusa içerisinde oynadığı rol
bakımından en tartışmalı olanlarındandır. Birinci Dünya Savaşı esnasında
Arabistan ve Suriye’deki faaliyetleri dolayısıyla –fakat daha ziyade kendi
anlattıklarından hareketle– “Türk Lawrence”i olarak adlandırılacak kadar şöhret
sahibi olmasına rağmen, hakkında son zamanlara kadar ciddi bir tarih
araştırması yapılmamıştır.[1]
Enver Paşa’ya olan yakınlığıyla bilinen Eşref; Trablusgarp, Balkan ve I. Dünya
Savaşları’nda dikkate roller oynamış, İngilizlere esir düşmüş, 1920’de serbest
bırakıldıktan sonra Milli Mücadele’ye katılmış, fakat Mustafa Kemal’le ters
düşüp Yunanistan’a sığınmıştır. Bu sebeple Lozan’da Türkiye’ye girmesi
yasaklanan 150’likler listesine dahil edilmiş ve 1950’lere kadar memleketine
dönmesine izin verilmemiştir. Bütün bunlardan dolayı, geçtiğimiz Kasım ayında
Osmanlı ve Türkiye eğitim tarihi üzerine yaptığı çalışmalarla bilinen Benjamin
C. Fortna tarafından yayınlanan kitap, bu konuda önemli bir boşluğu doldurmaya
adaydır
[1] Eşref hakkındaki yegane çalışma Philip Stoddard’a ait olup, büyük oranda
Eşref’in kendi anlattıklarından hareketle kurgulanmıştır ve Kuşçubaşı’nın
anlattıklarını kritik bir sorgulamaya tâbi tutmadan kullanmaktadır. Stoddard’ın
çalışmaları hakkında bir değerlendirme için bkz.: Polat Safi, “A First Button
Done Up Wrongly: Revisiting Philip H. Stoddard’s “Special Organization” after
Half a Century”, (basım aşamasında). Makale’nin basılmamış halini benimle
paylaştığı için Dr Polat Safi’ye teşekkür ederim.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Benjamin C. Fortna. The Circassian: A Life of Eşref Bey, Late Ottoman Insurgent and Special Agent. London: Hurst, 2016.
Ayrıntılar
| Bölüm | Kitap Tanıtımı |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Ağustos 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017 Sayı: 42 |