Orta Çağ'da Yaşamış iki Alman Esirin Gözünden Osmanlı-Türk Toplumunda Sosyal Değerler

Yıl 2020, , 18 - 35, 30.09.2020

Ali Osman Öztürk

https://doi.org/10.37583/diyalog.802161

Öz

Johannes Schiltberger, 1394-1427 yılları arasında Türkiye, Suriye, Mısır, İran, Orta Asya ve Sibirya'da esir olarak yaşayıp gördüklerini “Türkler ve Tatarlar Arasında (1394-1427)” başlıklı kitabında yazıya geçirir. Çok değişik insan coğrafyalarında bulunmuş olmasından dolayı Schiltberger'in Türkleri insani özellikleri bakımından diğer halklarla karşılaştırma yoluna gideceğini varsayıyoruz. Hans Ulrich Krafft ise 24 Ağustos 1574 yılında borç yüzünden Osmanlı-Türk makamlarınca tutuklanır. 24 Ağustos 1577 yılında tahliye edilir ve memleketine dönmek üzere yola çıkar ve ancak 9 Aralık 1578'de vatanına kavuşur. Mesleği tacirlik olan H. U. Krafft'ın Osmanlı toplumunda geçerli ticaret ve ticari ilişkiler hakkında hassasiyeti olacağından, gözlemlerinde bunlara yer vereceğini düşünüyoruz. Bu makalede her iki Almanın anılarında İstanbul'un fethi öncesi ve sonra sosyal hayatta gözlemlenen değerler ve değer yargıları ele alınacaktır. Öncelikle sosyal, ahlaki, insani değerler her bir eserde tespit edilecek, sonra bunlar 150 yıllık süre bağlamında karşılaştırılarak Osmanlı-Türk Toplumunda değerler değişimi olup olmadığı ve var ise bunların olası nedenleri üzerinde duracağız.

Anahtar Kelimeler

Ortaçağ, Osmanlı Türk Toplumu, Sosyal değerler, Toplumsal değişim

Social Values in the Ottoman-Turkish Society through the Eyes of Two German Prisoner-Travelers in the Middle Ages

Öz

Johannes Schiltberger wrote what he lived as a prisoner in Turkey, Syria, Egypt, Iran, Central Asia, and Siberia between 1394-1427 in his book titled “Reisen des Johannes Schiltberger. Aus München in Europa, Asia und Afrika von 1394 bis 1427”. We assume that Schiltberger will compare Turks with other societies in terms of their humanistic characteristics since he visited various human geographies. Moreover, Hans Ulrich Krafft was arrested by the Ottoman-Turkish authorities on August 24, 1574, because of the debt. He was released on 24 August 1577 and set out to return to his hometown, but he reached his homeland on 9 December 1578. We believe that H. U. Krafft, whose profession was a trader, had an awareness of the current trade and commercial relations in the Ottoman society, and that he will include them in his observations. In this article, the values and judgments observed in social life before and after the conquest of Istanbul in the memories of both Germans and Ottomans will be discussed. First of all, social, moral, and human values will be defined in each work, and then they will be compared in the context of 150 years. We will evaluate whether there are any changes in the Ottoman-Turkish Society and if so, we will analyse any possible causes for these changes.

Anahtar Kelimeler

Medieval, Ottoman Turkish Society, Social values, Social change

Kaynakça

• Akbulut, Nazire (2019): „Orient/ Anatolien in den deutschsprachigen Autobiographien oder Memoiren“. Ex Oriente Lux: West-östlicher Kulturtransfer. Hrsg. von Cemile Akyıldız Ercan, Yasemin Balcı, Ali Osman Öztürk. Berlin: Logos Verlag, s. 129-144. (= Germanistik in der Türkei, Bd. 1)
• Bardakoğlu, Ali (1988): „Riya Maddesi“. Kur’ân-ı Kerîm Ansiklopedisi (İlimler, Kavramlar, İsimler, Hükümler, Mekanlar), Cilt: 2., haz. Ali Bardakoğlu vd. İstanbul: Tercüman Aile ve Kültür Kitaplığı Yayınları, s. 87.
• Béhar, Pierre (1994): “Türkenbilder, Italienbilder: Antithesen des Deutschen”. Zeitschrift für Literaturwissenschaft und Linguistik 94 (1994), s. 92–107.
• Buch, Wilfried (1982): “16. Yüzyılda İki Genç Alman’ın Türklerle İlgili İzlenimleri”. Belleten, Sayı: 184, Ekim 1982, Ankara: Türk Tarih Kurumu, s. 745-786.
• Busbeck, Ogier Ghiselin von (1926): Vier Briefe aus der Türkei. Aus dem Lateinischen übertragen, eingeleitet und mit Anmerkungen versehen von Wolfram von den Steinen. Mit 20 Wiedergaben zeitgenössischer Holzschnitte. Erlangen: Philosophische Akademie.
• Busbecq, Ogier Ghislain de (2011): Türk Mektupları. Kanuni Döneminde Avrupalı Bir Elçinin Gözlemleri (1555 -1560 ). Çev. Derin Türkömer. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.
• Çetin, Firdevs (2011): “XVI. Asır Alman Seyyahlarında Osmanlı (Türk) Toplumu ve İnsanına Dair Bilgisizlik ve Tarihi Önyargılar”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, s. 39-58.
• Cohn, Adolf (1862): Ein deutscher Kaufmann des sechszehnten Jahrhunderts – Hans Ulrich Kraffts Denkwürdigkeiten. Vandenhoeck und Ruprecht's Verlag.
• Dernschwam, Hans (1923): Tagebuch einer Reise nach Konstantinopel und Kleinasien (1553/1555), herausgegeben und erläutert von Franz Babinger, München und Leipzig.
• Dernschwam, Hans (1992): İstanbul ve Anadolu’ya Seyahat Günlüğü, çev. Yaşar Önen, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Güvenç, Bozkurt (1994): Türk Kimliği. Kültür Tarihi’nin Kaynakları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. (= Genel Yayın: 1549, İnsanlık Tarihi Dizisi 2)
• Hassler, Konrad Dieterich (1861): Reisen und Gefangenschaft Hans Ulrich Kraffts aus der Originalhandschrift, Bd. 61. Stuttgart, Literarischer Verein.
• Krafft, H[ans] U[lrich] (1970): Ein schwäbischer Kaufmann in türkischer Gefangenschaft. “Reisen und Gefangenschaft Hans Ulrich Kraffts”. Bearb. von Klaus Schubring. Schwäbische Lebensläufe, Bd. 4. Hrsg. von Helmut Christmann. Heidenheim an der Brenz.
• Krafft, Hans Ulrich (1996): Türklerin Elinde Bir Alman Tacir. Çev. Turgut Akpınar, İstanbul: İletişim Yayınları (= Genel Yayın no: 377, Tarih ve Politika dizisi: 14)
• Önen, Yaşar (1977): „Hans Dernschwam’ın Gözü ile Kanuni Devrinde Türkiye“. Dünya Edebiyatından Seçmeler, Cilt: 1, Sayı: 4, Ekim, S. 1-16.
• Öztürk, Ali Osman (1997a): “Johannes Schiltberger’in ‘Türkler ve Tatarlar Arasında (1394-1427) Adlı Eserinde Adetler ve İnanmalar”. Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı: 124, Nisan 1997, s. 54-58
• Öztürk, A. O. (1997b) “Johannes Schiltberger’in ‘Türkler ve Tatarlar Arasında (1394-1427) Adlı Eserinde Adetler ve İnanmalar”. Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı: 125, Mayıs 1997, s. 55-60.
• Öztürk, A. O. (1997c): “Bir Alman Tacirin Anıları”. Cumhuriyet Kitap, Sayı: 373, 10.04. 1997, s. 10-11.
• Said, Edward (1991): Oryantalizm: Sömürgeciliğin Keşif Kolu. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Şâmil, İ. A. (2016): Riya Maddesi. Islam Ansiklopedisi (http://samil.ihya.org/ansiklopedi/riya.html) (29.09.2016)
• Schiltberger, Johannes (1995): Türkler ve Tatarlar Arasında (1394-1427). Çev. Turgut Akpınar, İstanbul: İletişim Yayınları (= Genel Yayın no: 299, Tarih-Politika dizisi: 9)
• Schlemmer, Ulrich (1996): „Türkler ve Tatarlar Arasında‘ Üzerine“ (Çev. A. O. Öztürk). Tarih ve Toplum, Cilt: 25, Sayı: 146, Şubat 1996, s. 57-63.
• Schmid (Vorname unbekannt) (1787): Hans Ulrich Krafft. In: Kerner, Johannes(Hrsg.): Schwäbisches Magazin zur Beförderung der Aufklärung, Bd. II, Ulm, s. 649-757.
• Schweigger, Salomon (1964): Eine newe Reyssbeschreibung auss Teutschland nach Constantinopel und Jerusalem. Graz: Akademische Druck=und Verlagsanstalt.
• Schweigger, Salomon (2004): Sultanlar Kentine Yolculuk, Çev. S. Türkis Noyan, Istanbul: Kitap Yayınevi.
• Tebly, Karl (1988): Dersaadet’te Avusturya Sefirleri. Çev. Selçuk Ünlü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı (= No: 887, Tercüme Eserler Dizisi: 64).