“Schritt für Schritt Deutsch Ortaöğretim A1.1 Düzeyi Almanca Ders Kitabı”nın Kültür Bilgisi ve Kültürlerarasılık Bağlamında İncelenmesi ve Değerlendirilmesi

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 2, 121 - 143, 31.12.2017

Seviç Sakarya Maden Tuğba Kula , Cansu Çalışkan

Öz

Köşker 2015 yılında yayımlanan “Yabancı Dil Öğretiminde Kültür Aktarımı: Fransız Dili Örneği”
başlıklı makalesinde geçmişten günümüze süregelen hedeflerin aksine dil öğrenmenin temel amacının
artık öğrenilen dili konuşan kişilerle yazılı veya sözlü iletişim kurabilmek olduğunu belirtmiş, ancak
Zeuner (1997) gibi o da konuşma ve anlama üzerine kurulu yazılı ve sözlü iletişim yetisini kullanabilmek
için sadece dilbilgisi kurallarını bilmenin yetmediğini, bunun yanı sıra etkileşime girilen kişilerin
yaşadıkları topluma ilişkin kültürel değerler hakkında da bilgi sahibi olmak ve dili konuşanların sözel
olmayan mesajlarını da anlamak gerektiğini vurgulamıştır.
Köşker ve Zeuner'in bu görüşlerinden hareketle bu çalışmada Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve
Terbiye Kurulu Başkanlığının 2016-2017 öğretim yılından itibaren 5 (beş) yıl süreyle ders kitabı olarak
kabul ettiği ve okullarda 2016-2017 eğitim-öğretim yılında yaygın olarak kullanılan Türkiye’de
hazırlanmış ve basılmış olan Schritt für Schritt Deutsch Ortaöğretim A1.1 Düzeyi Almanca Ders Kitabı
(Çelen Öztürk, 2016) içerdiği kültürel öğeler bakımından Tomková’nın (1992) ve Arıkan ve Saraç’ın
(2010) geliştirmiş oldukları ölçütler doğrultusunda mercek altına alınmış ve veriler betimsel analiz
yöntemi ile çözümlenerek, yorumlanmıştır.
Veriler, Schritt für Schritt Deutsch Ortaöğretim A1.1 Düzeyi Almanca Ders Kitabında hedef dilin
konuşulduğu ülkenin günlük yaşamına ve kültürüne ilişkin Türkçede ‘Ülke Bilgisi’ olarak karşılık bulan
Landeskunde kavramı bağlamında coğrafi, tarihsel, sayısal, istatistiksel vs. gibi bilgilere yer verildiğini,
bunun ötesinde öğrencilerin hedef dil kültürel öğeleri görmelerini ve duymalarını ve bu yolla zihinlerinde
hayal edebilmelerini sağlayan ve kendi kültürü ile hedef dilin kültürünü karşılaştırabileceği ve empati
kurabileceği düzenlemelere gidildiğini, ancak gerek ‘Kültürlerarasılık’ kavramı bağlamında yapılması
öngörülen etkinliklerin gerekse ‘Ülke Bilgisi’ olarak karşılık bulan Landeskunde kavramı bağlamında
sunulan coğrafi, tarihsel, sayısal, istatistiksel vs. gibi bilgilerin sayıca oldukça sınırlı olduğunu ortaya
koymuştur. Araştırma kitapta yabancı olanı doğru anlayabilmek için mutlaka bilinmesi gereken hedef
dilin konuşulduğu ülkeye has kültürel değerlere çok az değinildiğini ve erek dili konuşanların sözel
olmayan mesajlarını da anlayabilme becerisini de geliştirecek türde düzenlemelere gidilmesi gerektiğini
ortaya koymuştur. 

Anahtar Kelimeler

Almanca Yabancı Dil Ders Kitabı, Kültür Öğeleri, Ülke Bilgisi, Kültürlerarasılık

Analyse und Bewertung des Lehrwerks 'Schritt für Schritt Deutsch Ortaöğretim A1.1 Düzeyi Almanca Ders Kitabı’ im Rahmen der Landeskunde und Interkulturalität

Öz

Köşker hat in seinem im Jahre 2015 mit dem Titel “Kulturvermittlung im Fremdsprachenunterricht an
Beispiel von Französisch” veröffentlichten Artikel darauf hingewiesen, dass das Fremdsprachenlernen in der heutigen Zeit im Gegensatz zu bisherigen Zielen hauptsächlich auf die schriftliche bzw. mündliche
Kommunikation mit Menschen ausgerichtet ist, die diese Sprache sprechen, jedoch wie Zeuner (1997)
auch betont, dass Grammatikkenntnisse allein für eine gezielte Anwendung der
Kommunikationskompetenz, die sich auf Sprechen und Verstehen stützt, nicht ausreichen können. Die
Lernenden sollten zusätzlich Kenntnisse über die kulturellen Werte der Gesellschaft der Personen
verfügen, mit denen interagiert wird und im Stande sein, auch die nonverbalen Mitteilungen der Personen,
die die Zielsprache sprechen, zu verstehen.
Ausgehend von dem Blickpunkt der Autoren Köşker und Zeuner wurde in diesem Beitrag das zur
Zeit aktuellste in der Türkei konzipierte DaF-Lehrwerk Schritt für Schritt Deutsch Ortaöğretim A1.1
Düzeyi Almanca Ders Kitabı (Çelen Öztürk, 2016), das ab dem Lehrjahr 2016-2017 vom Erziehungsrat
des Erziehungsministeriums für 5 (fünf) Jahre als Lehrmaterial anerkannt und an den Schulen im
Schuljahr 2016-2017 sehr weitläufig eingesetzt wurde, im Hinblick auf die kulturellen Elemente anhand
der Kriterien von Tomková (1992) und Arıkan und Saraç (2010) untersucht und die dabei erhobenen
Daten deskriptiv analysiert und interpretiert.
Die Daten haben gezeigt, dass das Lehrwerk Schritt für Schritt Deutsch Ortaöğretim A1.1 Düzeyi
Almanca Ders Kitabı zwar im Rahmen der Landeskunde geographische, historische, numerische,
statistische und weitere ähnliche Informationen über den Alltag und die Kultur der Zielsprache enthält
und darüber hinaus auch Elemente beinhaltet, mit deren Hilfe Schüler die sprachlich-kulturellen Elemente
der Zielsprache sehen und hören können und dadurch in der Lage sind, sich das alles im Gedächtnis
vorzustellen und somit ihre eigene Kultur mit der Kultur der Zielsprache vergleichen und Empathie
zeigen zu können. Die im Rahmen der “Interkulturalität” vorgesehenen Aktivitäten sind jedoch eher
gering und die geographischen, historischen, numerischen, statistischen und ähnlichen Informationen im
Rahmen der Landeskunde sehr begrenzt. Die Studie hat dargelegt, dass das Lehrwerk über die kulturellen
Werte der Gesellschaft, in denen die Menschen leben, mit denen interagiert wird, zu wenig Information
beinhaltet und dass in dieses Lehrwerk Inhalte eingebracht werden sollten, die darauf abzielen, auch eine
Kompetenz im Verstehen von nonverbalen Mitteilungen der Sprecher der Zielsprache zu entwickeln.

Anahtar Kelimeler

Lehrwerk für Deutsch als Fremdsprache, kulturelle Elemente, Landeskunde, Interkulturalität

Kaynakça

• Altmayer, Claus & Koreik, Uwe (2010a): “Empirische Forschung zum landeskundlich-kulturbezogenen Lernen in Deutsch als Fremdsprache. Einführung in den Themenschwerpunkt”. Zeitschrift für Interkulturellen Fremdsprachenunterricht Didaktik und Methodik im Bereich Deutsch als Fremdsprache. ISSN 1205-6545. Jahrgang 15. Nummer 2 (Oktober 2010). Erişim Adresi: http://zif.spz.tu-darmstadt.de/jg-15-2/beitrag/AltmayerKoreik.pdf. [Erişim Tarihi: 15. 07. 2017]
• Altmayer, Claus & Koreik, Uwe (2010b): “Geschichte und Konzepte einer Kulturwissenschaft im Fach Deutsch als Fremdsprache”. In: Fandrych, Christian; Hufeisen, Britta; Krumm, Hans-Jürgen & Riemer, Claudia (Hrsg.). Deutsch als Fremd- und Zweitsprache. Ein internationales Handbuch (2. Aufl.). Berlin, New York: de Gruyter (Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft, 35), s. 1377-1390.
• Arıkan, Arda & Saraç, Sezgi (2010):”Yabancı Dil Ders Kitaplarında Hedef Kültür Bilgisini İncelemede Kullanılabilecek Kontrol Listesi Uygulaması”. Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Yıl 3. Sayı 1-2 Haziran-Aralık, s. 45-56.
• Arslan, Abdullah & Coşkun, Abdullah (2012): “Avrupa Dilleri Ortak Çerçeve Programı: Türkiye ve Dünyada Neler Oluyor?”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt 12. 20. Yıl. Özel Sayı. 12, s. 1-19. Avrupa Konseyi/Modern Diller Bölümü (2013): Diller İçin Avrupa Ortak Öneriler Çerçevesi 2. Baskı Frankfurt/Main: telc GmbH, ISBN: 978-3-86375-083-1
• Başaran, Bora (2013): “Ders Kitaplarında “Öteki””. Kültür Evreni. Erişim Adresi: http://www.kulturevreni.com/15-116.pdf [Erişim Tarihi: 15. 07. 2017]
• Baykara, Bahri (2010): Yabancı Dil Eğitiminde Kültürlerarasılık, Fırat Üniversitesi (Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batı Dilleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı, İngiliz Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı), Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi. Elazığ.
• Bayrak, Ayhan (2006): “Landeskundliche Elemente im Lehrwerk “Hier sind wir”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (15), s. 107-112.
• Biechele, Markus & Padrós, Alicia (2003): Didaktik der Landeskunde: Fernstudienangebot DaF. Fernstudieneinheit 31. München: Langenscheidt.
• Bischhof, Monika / Kessling, Viola & Krechei, Rüdiger (1999): Landeskunde und Literaturvermittlung. Fernstudieneinheit 3. München: Langenscheidt.
• Brunzel, Peggy (2002): Kulturbezogenes Lernen und Interkulturalität. Zur Entwicklung kulturaller Konnotationen im Französischunterricht der Sekundarstufe I. Tübingen: Narr Verlag.
• Cangil, Erişkon, Binnur (1996): Yabancı Dil Olarak Almanca Ders Kitaplarında Ülkebilgisi ve Kültür Aktarımı. İstanbul Üniversitesi (Sosyal Bilimler Enstitüsü, Alman Dili Edebiyatı Bilim Dalı) Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
• Council of Europe (2001): Common European Framework of Reference for Languages (CEFR): Learning, Teaching, Assessment, Modern Language Division. Strasbourg: Dahl, Erhard (1997): “Ziele und Wege des Fremdsprachenunterrichts”, Erziehungskunst (Monatsschrift zur Pädagogik Rudolf Steiners). 5(1997), s. 473-482.
• Dellal, Akpınar, Nevide (2005): ” "Interkulturelles Lernen" in der Unterrichtspraxis: Ergebnisse einer empirischen Forschung an zwei Anadolu-Gymnasien”. Zeitschrift für Interkulturellen Fremdsprachenunterricht. 10(2). Erişim Adresi; http://tujournals.ulb.tudarmstadt.de/index.php/zif/article/view/429 [Erişim Tarihi: 20.12.2017]
• Duverger, Maurice (1973): Sosyal Bilimlere Giriş: Metodoloji Açısından Çev: Unsal Oskay. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Engel, Ulrich u.a. (1977): Mannheimer Gutachten zu ausgewählten Lehrwerken, Deutsch als Fremdsprache. Erstellt im Auftrag des Auswärtigen Amtes der Bundesrepublik Deutschland von der Kommission für Lehrwerke DaF: Engel, U. u.a., Bd. 1. Heidelberg: Groos.
• Engel, Ulrich / Krumm, Hans-Jürgen / Wierlacher, Alois & Ortmann Wolf-Dieter (1979): Mannheimer Gutachten zu ausgewählten Lehrwerken, Deutsch als Fremdsprache. 2 Bände. Heidelberg: Groos.
• Funk, Hermann (2004): “Qualitätsmerkmale von Lehrwerken prüfen, ein Verfahrensvorschlag”. Babylonia 3/ 2004, s. 41-47.
• Gencer, Özlem (2009): Eğitim Fakülteleri Alman Dili Eğitimi Anabilim Dalı Derslerinde Yabancı Kültürle Karşılaşma ve Önyargılar Ampirik-Nitel Bir Araştırma. Çanakkale Üniversitesi (Sosyal Bilimler Enstitüsü Alman Dili ve Eğitimi) Doktora Tezi Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.Çanakkale.
• Genç, Ayten (2004): “Lern Mit Uns Adlı Almanca Öğretmen Kitaplarında Ülkebilgisi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Elazığ. Cilt:14, Sayı:1, s. 91-102.
• Ghobeyshi, Silke&Koreik, Uwe (2003): Kultur(en), Konflikt(e) und Unterricht(en). Info DaF 30, 4 352–364. Erişim Adresi: https://www.uni-bielefeld.de/lili/studium/faecher/daf/personen/Koreik_Uwe/Ghobeyshi_Koreik_2003_Konflikte.pdf [Erişim Tarihi: 15. 07. 2017]
• Gür, Sertan (2007): Alltagswissen und Landeskunde in den Lehrwerken “Hier sind wir” & Hallo Freunde 8. Eine Bildanalyse im Bereich Deutsch als Fremdsprache. Anadolu Üniversitesi (Sosyal Bilimler Enstitüsü). Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi. Eskişehir.
• Hakanen, Johanna (2017): Bedeutung von Kultur im DaF-Unterricht und ihre Präsenz in finnischen DaF- lehrbuchreihen. Panorama Deutsch und Kurz und gut. Tampere Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi. Tampere Üniversitesi. Tampere. Finlandiya. Erişim Adresi: http://tampub.uta.fi/bitstream/handle/10024/101156/GRADU-1495181974.pdfsequence=1 [Erişim Tarihi: 07. 08. 2017]
• Hägi, Sara (2011): “DACH(L)‐ABCD kurz vorgestellt”. In: AkDaF‐Rundbrief 62, s. 6–12.
• Hu, Adelheid (2008): “Interkulturelle Kompetenz. Ein Leitziel sprachlichen Lehrens und Lernens im Spannungsfeld von kulturwissenschaftlicher Didaktik, pädagogischer Psychologie und Testtheorie”. In: Schulz, Renate & Tschirner, Erwin (Hrsg), Communicating across Borders.
• Developing Intercultural Competence in German as a Foreign Language. München: Iudicium 2008, s. 284-309.
• Kalkan, Cemile, Kübra (2011): Deutsch ist Spitze adlı ortaöğretim ders kitabında ülkebilgisi ögelerinin İncelenmesi. Dicle Üniversitesi (Sosyal Bilimler Enstitüsü) Yüksek Lisans Tezi. Dicle Üniversitesi. Diyarbakır.
• Karasar, Niyazi (2005): Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaufmann, Susanne / Zehnder, Erich & Vanderheiden, Elisabeth (2007): Fortbildung für Kursleitende Deutsch als Zweitsprache: Deutsch als Fremdsprache . Band 1 – Migration – Interkulturalität – DaZ Taschenbuch. München: Hueber Verlag.
• Koçak, Muhammet (2014): ““Toko- Demo” Adlı Almanca Ders Kitabında Ülke Bilgisi” . 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. Cilt:3. Sayı:9, s. 29-41.
• Köşker, Gizem (2015): Yabancı Dil Öğretiminde Kültür Aktarımı: Fransız Dili Örneği. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 16, Sayı 2, Ağustos 2015, s. 409-421.
• Krumm, Hans‐Jürgen (1998): “Landeskunde Deutschland, D‐A‐CH oder Europa? Über den Umgang mit Verschiedenheit im DaF‐Unterricht”. In: Info DaF 5, s. 523–544.
• Krumm, Hans, Jürgen (1985): Stockholmer Kriterienkatalog zur Beurteilung von Lehrwerken des Faches Deutsch als Fremdsprache in den nordischen Ländern. Stockholm: Goethe-Institut.
• Kurtoğlu-Erden, Meltem & Seferoğlu, Süleyman Sadi (2015). Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi (BÖTE) Bölümü öğrencilerinin bölümlerine yönelik algılarının incelenmesi. Eğitim Teknolojileri Araştırmaları Dergisi, 6(2), s. 1-20.
• Kuzu, Hülya (2013): Ortaöğretimde yabancı dil (Almanca) öğretiminin öğrenci memnuniyeti açısından değerlendirilmesi: Anadolu Lisesi örneği. Selçuk Üniversitesi (Sosyal Bilimler Enstitüsü) Doktora Tezi. Seçuk Üniversitesi. Konya
• Maden, Sakarya, Sevinç (2017): “Almanca Öğretmen Adaylarının Almanlara Özgü Kültürel Değerleri Öğrencilerine Doğru Aktarabilme Yeterliklerine İlişkin Bir Araştırma.” 3rd International Symposium on Language Education and Teaching (ISLET). 20-23. 04. 2017. Università degli Studi Roma Tre. Roma. İtalya.
• Maden, Sakarya Sevinç & Kula, Tuğba (2017): “Schritt für Schritt Deutsch Ortaöğretim A1.1 Düzeyi Almanca Ders Kitabının Kültürlerarasılık Bağlamında İncelenmesi ve Değerlendirilmesi”.
• Uluslararası Yükseköğretimde Eğitim Araştırmaları ve Uygulamaları (YEAUK 2017) Kongresi. 19-20 Mayıs 2017. İstanbul.
• Maden, Sakarya, Sevinç (2005): “Anforderungen an ein Lehrwerk für Deutsch als Tertiärsprache in der Türkei”. Zeitschrift für Interkulturellen Fremdsprachenunterricht. 10(2), s. 13 pp. Metin, Nilgün E. (2012): Özel Gereksinimli Çocuklar. E. Nilgün Metin (Ed.), Özel Gereksinimli Çocuklar 1. Ankara: Maya Akademi.
• Neuner, Gerd & Hunfeld, Hans (2007): Methoden des fremdsprachlichen Deutschunterrichts, eine Einführung (7. Aufl.),(=Fernstudieneinheit 4). München: Goethe-Institut.
• Ozil, Şeyda (1991): ‘Dil ve Kültür’. Çağdaş Kültürümüz, Olgular–Sorunlar. İstanbul: Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği Yayınları, s. 95-115.
• Öz, Jülide (2010):Türkiye’de Yabancı Dil Olarak Almanca Ders Kitaplarında Kültürlerarası Öğrenme. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (Sosyal Bilimler Enstitüsü) Doktora Tezi. (Doktora Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. Çanakkale.
• Pfeil, Andrea (2004): “Kulturbezogenes Lernen und Interkulturalität. Zur Entwicklung kultureller Konnotationen im Französischunterricht der Sekundarstufe I”. Informationen Deutsch als Fremdsprache, 31(2-3), s. 202-204.
• Polat, Tülin (1990): ‘Kültürlerarası bildirişimde etkin bir süreç: Yabancı dilde okuma-anlama”. Studien zur deutschen Sprache und Literatur. (7), s. 69-90.
• Schweiger, Hannes / Hägi, Sara & Döll, Marion (2015): “Landeskundliche und (Kultur) Reflexive Konzepte. Impulse für die Praxis”. Fremdsprache Deutsch. Zeitschrift für die Praxis des Deutschunterrichts. Nr. 52.
• Tapan, Nilüfer (1995): “Yabancı dil olarak Almanca öğretiminde yeni bir yöneliş: Kültürlerarası-Bildirişim-Odaklı Yaklaşım”. Studien zur deutschen Sprache und Literatur. (9), s. 149-168.
• Tapan, Nilüfer (1990): Yabancı Dil Olarak Almanca Öğretiminde Kültür Bağlamının Değerlendirilmesi. Studien zur deutschen Sprache und Literatur. (7), s. 55-68.
• Tomková, Ivona (2007): Landeskunde und ihre Stellung in Lehrwerken für Deutsch. Masaryk Üniversitesi Doktora Tezi. Masaryk Üniversitesi. Bruno.
• Ünver, Şerife (2009): Exkursion in (Inter) kulturelle Themen. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Ünver, Şerife (2005): “Asya Ülkelerinde Üniversite Düzeyinde Almanca Öğrenenlerin Ülke Bilgisine Yönelik İlgi Alanlarını Gösteren Araştırma Sonuçları”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, s. 213-221.
• Ünver, Şerife & Genç, Ayten (2013): “Görselliğin Gücü: Almanca Ders Kitaplarındaki Görselliğe İlişkin Öğretmen Görüşleri”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, s. 28-1. 393-402.
• Yalçınkaya, Yüksel & Özkan, Hasan Hüseyin (2012): “2000-2011 Yılları Arasında Eğitim Fakülteleri Dergilerinde Yayımlanan Matematik Öğretimi Alternatif Yöntemleri ile İlgili Makalelerin İçerik Analizi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Journal of Süleyman Demirel University Institute of Social Sciences), Yıl: 2012/2, Sayı:16, s. 31-45.
• Yıldırım, Ali & Şimşek, Hasan (2008): Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Zeuner, Ulrich (1997): “Landeskunde und interkulturelles Lernen in den verschiedenen Ausbildungsbereichen „Deutsch als Fremdsprache“ an der Technischen Universität Dresden”. Zeitschrift für Interkulturellen Fremdsrachenunterricht. 2(1). Erişim Adresi: URL:https://zif.spz.tu-darmstadt.de/jg-02-1/beitrag/zeuner.htm, [Erişim Tarihi: 07.06.2017]
• Çelen Öztürk, Nuran (2016): Schritt für Schritt Deutsch Schülerbuch Ortaöğretim A1.1 Düzeyi Almanca Ders Kitabı. Ankara: Ata Yayıncılık. Erişim Adresi: http://www.meb.gov.tr/2016-2017-egitim-veogretim-yilinda-okutulacak-ilk-ve- ortaogretim-ders-kitaplari/duyuru/11971 [Erişim Tarihi:07.06.2017]
• Çelen Öztürk, Nuran (2016): Schritt für Schritt Deutsch Arbeitsbuch Ortaöğretim A1.1 Düzeyi Almanca Çalışma Kitabı. Ankara: Ata Yayıncılık. Erişim Adresi: http://www.meb.gov.tr/2016-2017-egitimveogretim-yilinda-okutulacak-ilk-ve-ortaogretim-ders-kitaplari/duyuru/11971 [Erişim Tarihi: 07.06.2017]
• Çelen Öztürk, Nuran (2016): Schritt für Schritt Deutsch Lehrerhandreichung Ortaöğretim A1.1 Düzeyi Almanca Öğretmen Kılavuzu. Ankara: Ata Yayıncılık.
• Çelen Öztürk, Nuran (2016): Schritt für Schritt Deutsch Ortaöğretim A1.1 Düzeyi Almanca Ders Kitabı Ses CD'si. Erişim Adresi: http://www.meb.gov.tr/2016-2017-egitim-ve-ogretim-yilindaokutulacak-ilk-ve-ortaogretim-ders-kitaplari-ses-dosyalari/duyuru/12096 [Erişim Tarihi: 19.06.2017]