Aristoteles’in Dört Neden Kuramının Çeviribilim Alanındaki Kuramsal Yaklaşımlara Etkisi

Yıl 2020, 85 Jahre Germanistik in der Türkei, 162 - 184, 30.09.2020

Muharrem Tosun Nesrin Şevik

https://doi.org/10.37583/diyalog.802263

Cited By: 1

Öz

Felsefenin ve dolayısıyla düşünce tarihinin en önemli filozoflarından biri olan ve başta mantık, fizik, metafizik, astronomi, siyaset, retorik olmak üzere birçok alanda eserler veren Aristoteles’in (M.Ö. 384-322) bu eserlerde bildirdiği görüşleri birçok disiplinin kendi kuramlarını oluşturmasında büyük önem arz etmektedir. Onun özellikle bir şeyin varlığa gelişini açıklamada kullandığı Dört Neden Kuramı, şeyin gerçek bilgisine ulaşmada yol göstericidir. Bugüne değin varlığın bilgisine ulaşma, olguların açıklanması söz konusu olduğunda birçok bilim dalı Dört Neden Kuramından yararlanmıştır. Yirminci yüzyılın son çeyreğinde bir bilim dalı olma çabası içerisine giren çeviribilimin disiplinlerarası bir bilim dalı olup olmadığı son on yıllarda sorgulanmaya başlanmıştır. Fakat yapılan çalışmalarda varılan sonuçlara bakıldığında ortak bir görüş birliğinin olmadığı görülmektedir. Çeviri olgusu bugüne kadar, çeviribilimin ilgili olduğu dilbilim, kültürbilim, metinbilim, iletişimbilim, yorumbilim, edebiyatbilim, sosyoloji, felsefe gibi birçok disiplinin biri veya birkaçının verileri ile açıklanmaya çalışılmış ve hala daha da açıklanmaya çalışılmaktadır. Bu açıklamalara sıklıkla maruz kalan kaynak/erek metin, kaynak metin yazarı/çevirmen ve çevirinin amacı gibi öğeler felsefi bir perspektiften ele alındığında temelde nedensel bir sorgulama gerektirmektedir. Felsefe tarihine bakıldığında ise varlığa ilişkin yapılan nedensel sorgulamanın, temelde Aristoteles’in Dört Neden Kuramına dayandığı görülür. Bu çalışmada betimleyici bir yaklaşım izlenerek ilgili öğeler disiplinlerarası bağlamda genelde Aristoteles’in görüşleri, özelde ise onun özellikle Metafizik ve Fizik eserlerinde konu ettiği Dört Neden Kuramı ile ele alınıp irdelenecek ve bu kuramın çeviri olgusuna nasıl bir ışık tuttuğu izaha çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Aristoteles, çeviribilim, amaç, erekbilim, Dört Neden Kuramı

The Effect of Aristotle’s Four-Cause Theory on the Theoretical Approaches in the Field of Translation Studies

Öz

Being one of the most significant philosophers of the philosophy and thereby the history of thought; and having written works on many fields such as primarily logic, physic, metaphysic, astronomy, politics, rhetoric Aristotle’s (384-322 B.C.) thoughts pointed out in these works have a great importance in lots of disciplines constructing their own theories. The four-cause theory he uses in explanation of an entity getting into existence, is a guiding light to reaching the exact knowledge of the entity. Up to the present, when reaching the knowledge of the existence and explanation of the facts come into question, various branches of science have benefited from the four-cause theory. In the last decades, it has been questioned whether translation studies, which has attempted to become a branch of science in the last quarter of the twentieth century, is an interdisciplinary branch of science or not. However, when the results deduced from the studies are examined it is seen that there is not a common consensus. The translation phenomenon has been tried to be explained with the data of one or more of a whole range of disciplines such as linguistics, cultural science, text science, communication science, interpretation, literature science, sociology, philosophy; and is still tried to be explained more. When the factors such as source / target text, source copywriter / translator and the purpose of the translation, frequently exposed to these explanations, are discussed within the philosophical perspective, it is seen they fundamentally require a causal inquiry. Looking at the history of philosophy, it is seen, that the causal inquiry on existence is basically based on Aristotle's Four-Cause Theory. In this study, by following a descriptive approach, the relevant elements will be examined with the views of Aristotle in general in an interdisciplinary context, and particularly with the Four-Cause Theory, which he has mentioned in his works of metaphysics and physics, and it will be tried to explained how this theory sheds light on the phenomenon of translation.

Anahtar Kelimeler

Aristotle, Translation Studies, Target, Teleology, Four-Cause Theory

Kaynakça

• Altuğ, Taylan (2007): Kant Estetiği. 2.Baskı, İstanbul, Payel Yayınevi.
• Aristoteles (1997): Fizik. çev. Saffet Babür, Yapı Kredi Yayınları.
• Aristoteles (2010): Metafizik. çev. Ahmet Arslan, 3. Baskı, İstanbul, Sosyal Yayınlar.
• Aristoteles (2011): İkinci Çözümlemeler, çev. Ali Houshiary, 2. Baskı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• Arslan, Ahmet (2007): İlkçağ Yunan Felsefesi, Aristoteles. İstanbul Bilgi Üniversitesi
• Baker, Mona/ Chesterman, Andrew (2008): Ethics of Renarration- Mona Baker is Interviewed by Andrew Chesterman’, Cults 1(1). 10-33.
• Berk, Özlem (2005): Kuramlar Işığında Açıklamalı Çeviribilim Terimcesi, İstanbul, Multilingual.
• Büyüközkara, Ender (2010): Aristoteles’te Ahlakın Temel Bilgisi, Sakarya Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Ceylan, Yasin (1993): Kavram Üzerine, Felsefe Dünyası, Sayı 9, Ekim, Ankara. 46-50.
• Chesterman, Andrew (2008): On explanation, içinde Beyond Descriptive Translation Studies, Anthony Pym, Miriam Schlesinger, Daniel Simenoi (ed), Amsterdam-Philadelphia, John Benjamins Publishing. 363-379.
• Chesterman, Andrew (2010): “Skopos Theory: a Retrospective Assessment”, Perspektiven auf Kommunikation. Festschrift für Liisa Tiittula zum 60. Geburtstag, W. Kallmeyer u.a. (Hrsg), Berlin: SAXA Verlag. 209-225.
• Çınar, Aliye (2007): Aristoteles’in Nikomakhos’a Etik’inde Pratik Hikmet Kavramı ve Günümüz Açısından Önemi, Uludağ Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, Bursa, Cilt:16, Sayı:1. 171-192.
• Delisle, J., Lee Jahnke, H., Cormier, C.M. (1999): Terminologie der Übersetzung, Amsterdam, John Benjamins Publishing Company.
• Du, Xiaoyan (2012): A Brief Introduction of Skopos Theory”, Theory and Practice in Language Studies. Vol. 2, No. 10, October, Manufacture in Finland, Academy Publisher. 2189-2193.
• Kant, Immanuel (2011): Yargı Yetisinin Eleştirisi. çev. Aziz Yardımlı, 2. Baskı, İstanbul, İdea Yayınevi.
• Nord, Christiane (2003): Textanalyse und Übersetzen, Tübingen, Julius Gross Verlag.
• Nord, Christiane (2011): Funktionsgerechtigkeit und Loyalität, Berlin, Frank & Time.
• Özcan, Muttalip (2011): Aristoteles Felsefesi: Temel Kavramlar ve Görüşler. 1.Baskı Ankara, Bilgesu Yayıncılık.
• Pym, Anthony (2012): On Translator Ethics, Amsterdam/Philadelphia, John Benjamins Publishing Company.
• Pym, Anthony (2014): Method in Translations History. London, Routledge.
• Reiss, K./ Vermeer, H.J. (1984): Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie, Tübingen, Max Niemeyer Verlag.
• Ross, David (2002): Aristoteles, çev. Ahmet Arslan, Kabalcı Yayınları.
• Salevsky, Heidemarie (2002): Translationswissenschaft, Frankfurt, Peter Lang.
• Tosun, Muharrem (2013): Çeviri Eleştirisi Kuramı, Aylak Adam, İstanbul.
• Vermeer, Hans J. (1983): Aufsätze zur Translationstheorie. Heidelberg
• Vermeer, Hans J. (1986): Voraussetzungen für eine Translationstheorie. Heidelberg.
• Vermeer, Hans J. (1990): Skopos und Translationsauftrag, Heidelberg.