Beşerî Aşk Bağlamında Arap Gazelinin Fars ve Türk Edebiyatına Yansıma Boyutu Üzerine: Gazelde Gelişim ve Dönüşüm

Yıl 2020, Sayı: 13, 175 - 246, 29.08.2020

Sadık Armutlu

Öz

Gazel, Arap edebiyatında görülen bir türdür. İlk örnekleri Cahiliye şiirinde görülmüştür. Başlangıçta kasidenin giriş kısmında birkaç beyit olarak yer alan gazel, Emeviler döneminde tür boyutuna ulaşmıştır. Bu dönemde gazelde yer alması gereken mazmun, motif ve imaj sisteminin alt yapısı büyük oranda oluşturuldu. Gazel, Abbasiler döneminde hem büyük bir gelişme hem de dönüşüm gösterdi. Gazel yazan şairler, ileride gazelde yer alacak olan ortak edebi mirasın kodlarını oluşturdular. Bu özelliğiyle Arap gazeli, Fars ve Türk edebiyatını etkiledi. Her iki edebiyatta gazel yazan şairler, başlangıçta Arap gazelinin imaj ve motiflerine benzer kullanım sergilediler. Zaman içerisinde adı geçen edebiyatın temsilcileri, gazele katkılarıyla onun gelişmesinde büyük rol oynadılar. Gelişmeyi daha ileri aşamaya taşıyan Fars ve Türk şairleri, gazeli dönüştürdüler ve ona kendi kimliklerini vurdular. Ortak edebî miras ekseninde kalmak şartıyla Arap gazeline bağımlı olmayan bir Fars gazeli ve bir Osmanlı gazeli ortaya çıktı. Bu söylemler, bu makalede ele alınıp örnekleriyle ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

gazel, arap gazeli, fars gazeli

Teşekkür

makalemizi değerlendirilmek üzere derginize gönderiyoruz. iyi çalışmalar.

Kaynakça

• Zeydân, Corcî (ts.), Târîhu Âdâbi’l-Luğati’l-Arabiyye, (neş. Şevkî Dayf), Kahire.