Fars Tasavvuf-Didaktik Edebiyatı ile Simyacı Romanının Benzerlik Düzeyinin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi

Yıl 2021, Sayı: 14, 243 - 268, 31.01.2021

Hojjat Abbasi Ahmet Yeşil

Öz

Paulo Coelho’nun kaleme aldığı Simyacı romanının dünya çapında bir üne kavuşmasıyla birlikte, Paulo’nun eserini oluştururken çeşitli eserlerden ilham aldığı, farklı eserlerden aktarımlar yaptığı tarzındaki söylentiler de yaygınlaşmıştır. Özellikle Simyacı romanının ilk ve son bölümünün Mesnevi’de yer alan bir hikâyeyle benzerliği; İranlıları ve Mesnevi okurlarını, Simyacı romanının Mevlana’nın mezkûr hikâyesinden etkilenerek yazıldığı düşüncesine sevk etmişidir. Gerçek şu ki, bir taraftan Paulo’un Binbir Gece Masalları’ndan esinlendiğini dile getirmesi, diğer taraftan da İranlıların, onun Mesnevi’nin tek bir hikâyesinden etkilendiğini düşünmesi; Paulo’un İran edebiyatının diğer şaheserlerinden de etkilenmiş-esinlenmiş olabileceği düşüncesinin gör ardı edilmesine neden olmaktadır. Karşılaştırmalı metot dikkate alınarak hazırlanan bu makaleyle, Simyacı romanıyla İran mistik-didaktik edebiyatında kullanılan ortak motif ve mazmunların daha geniş bir yelpazede araştırılması ve ayrıca İran edebiyatında yer alan önemli eserlerinin etki alanı ve potansiyellerinin incelenmesi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Karşılaştırmalı Edebiyat, Simyacı, Paulo Coelho, Tasavvuf-Didaktik Edebiyatı

نقد و بررسي تطبيقي ظرفيت هاي همسان ادب عرفاني و تعليمي فارسي و رمان كيمياگر

Öz

همگام با توفيقي چشمگير كه رمان كيمياگر اثر پائولو كوئيلو در دهه¬هاي اخير كسب نموده است، بازار گمانه¬زني¬ها در باب اقتباس وي از فلان و بهمان اثر نيز رونقي بي سابقه داشته است؛ چنانكه شباهت تام ميان آغاز و پايان ماجرا در رمان كيمياگر و حكايتي از مثنوي معنوي، بسياري از فارسي¬زبانان و مثنوي-دوستان را بر آن داشته كه كوئيلو شاهكار خود را تحت تأثير حكايت مذكور از مولانا پرورده است. حقيقت آن است كه از يك سو كوئيلو خود از الگوبرداري از كتاب هزار و يك شب سخن مي¬گويد و از سوي ديگر، قلم¬فرسايي ايرانيان درباره اثرپذيري وي از مثنوي مولوي (آن هم در مقياس يك حكايت)، غفلت از همساني¬ها و الهام¬پذيري¬هاي احتمالي كوئيلو از ديگر شاهكارهاي ادب فارسي است. اين نوشتار در پي آن است كه با رويكردي تطبيقي و با گستردن دامنه بازنمايي همساني¬ها ميان رمان كيمياگر و ادب عرفاني و تعليمي فارسي به حيطه درون¬مايه¬ها، شعارپردازي ها و پيام هاي ضمني، گامي مثبت در جهت واكاوي و بازشناساندن هرچه بيشتر ظرفيت¬هاي الهام¬بخشي گنجينه¬هاي ادب پارسي بردارد.

Anahtar Kelimeler

ادبيات تطبيقي, رمان كيمياگر, پائولو كوئيلو, ادب عرفاني و تعليمي

Comparative Analysis of the Level of Similarity of Persian Sufism-Didactic Literature and Alchemist Novel

Öz

As the Alchemist novel written by Paulo Coelho gained a worldwide reputation, the rumors that Paulo was inspired by various works and that he made transfers from different works became widespread. Especially the similarity of the first and last chapter of the Alchemist novel with a story in Mesnevi; It led Iranians and the readers of Mesnevi to think that the Alchemist novel was written by being influenced by the aforementioned story of Mevlana. The truth is that, on the one hand, Paulo expressed his inspiration from Tales of One Thousand and One Nights, on the other hand, Iranians think he was influenced by a single story of the Mesnevi; It causes the idea that Paulo may have been influenced-inspired by other masterpieces of Iranian literature is ignored. This article, which was prepared by taking into account the comparative method, aims to investigate the common motifs and similes used in Iranian mystic-didactic literature in a wider range with the novel Alchemist, as well as to examine the domains and potentials of important works in Iranian literature.

Anahtar Kelimeler

Comparative literature, The Alchemist, Paulo Coelho, Mystic and Instructional Literature

Kaynakça

• Hātemī, Hāfiz & Mohammad Rızā Nesr İsfehânî (1389), Zebān-e Nishānehā, The journal of Mytho-Mystic Literature, Volume 6, Issue 18, Spring 2010, Page 33-63.
• Hāfiz, Shamsaddin Mohammad (2008), Dīvān-e Hāfiz, 3th edition. Correction Mohammad Gazvini & Gassem gani, Tehran: Press Rowzaneh-kar.
• Khayyām Nishapuri, Omar (2012), Rubaiyat of Omar Khayyām. 2th edition. By Gholam-Ali Mohebi Nejad, Tehran: Endisha-e Alam.
• Safā, ‎Zabihollaah (1339), Târikh’e adabiyyât dar Irân . 1st edition. Vol. 2. Tehran: İbn-i Sînâ.
• 'Attâr Nishapurî, Farîduddîn (1338), Musîbet-nâme, By Abdolvahab Noorani Vesāl, Tehran: Zavvār.
• Ferdowsī Ṭūsī, Abu'l-Qāsem (1374), Šāh-nāma, 2th edition. By Julius von Mohl, Tehran: 'Attâr.
• Coelho, Paulo (1385), the Alchemist, Translated by Mitrā Mîrshekār, Tehran: Afraz.
• Guyard, M. F. (1374), La littérature comparée, 1th edition. Translated by Ali Akbar Khan-Mohammadi, Tehran: Pajang.
• Mowlānā, Jalāl ad-Dīn Muḥammad (1378), Masnavi-ye-Ma'navi, 7th edition. By REYNOLD A. NICHOLSON, Tehran: Ettelaat.
• Wallek,rene,Warren,Austin (1995), Nazariye adabiyat,translated, 1st edition. By ziyaa movahhed and parviz mohajer, Tehran: Endishaha-yi Now.