AKSEKİ’DE İLMİ HAYAT: MÜDERRİSLERİN BİYOGRAFİK İNCELEMESİ

Yıl 2025, Sayı: 22, 42 - 56, 29.03.2025

Şerafettin Yıldız

Öz

Akseki, Türkiye'nin güneyinde, Antalya iline bağlı olan ve Toros Dağları'nın eteğinde, doğayla iç içe bir konumda yer alan bir ilçedir. Antik dönemlerden günümüze kadar pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Akseki, bu yönüyle tarih boyunca önemli bir kültür ve bilim merkezi olma özelliği taşımaktadır. Osmanlı yönetimi altında, Akseki ilim ve kültür alanında da önemli bir gelişim göstermiştir. Akseki, özellikle eğitim ve öğretim faaliyetlerinin yoğun olduğu, medreselerin aktif olduğu bir yerleşim yeri olarak öne çıkmıştır. Aksekili müderrisler, bu ilim merkezlerinde görev yaparak hem Akseki'nin kültürel mirasına katkıda bulunmuş hem de dönemin önemli bilimsel gelişmelerine öncülük etmiştir. Bu çalışmada, Osmanlı döneminde Akseki'deki medreselerde görev yapan ve özellikle Aksekili olan müderrislerin biyografik incelemesi yapılmıştır. Bu araştırmada toplamda 40 müderrisin biyografileri incelenmiş olup, her birinin Osmanlı ilmî hayatındaki yeri ve Akseki’nin tarihsel süreçteki rolü üzerine derinlemesine analizler yapılmıştır. Bu inceleme, yalnızca Akseki'nin tarihi ve kültürel geçmişini daha iyi anlamamıza yardımcı olmakla kalmayıp, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu’ndaki eğitim sistemine dair daha geniş bir perspektif sunmayı hedeflemektedir. Akseki'nin bilimsel hayatına dair bu biyografik araştırma, hem yerel tarihçiler hem de Osmanlı dönemi eğitimine ilgi duyan araştırmacılar için önemli bir kaynak teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

İlmi hayat, Müderris, Akseki

Scholarly Life in Akseki: A Biographical Study of the Mudarrises

Öz

Akseki, located in the southern part of Turkey and part of the Antalya province, is a district situated at the foothills of the Taurus Mountains, surrounded by nature. Having hosted numerous civilizations from antiquity to the present, Akseki has historically been an important cultural and intellectual center. Under Ottoman rule, Akseki also experienced significant development in the fields of science and culture. Particularly, it stood out as a settlement with active educational and teaching activities, where madrasahs played a prominent role. The scholars (müderris) of Akseki, who served in these intellectual centers, contributed to both the cultural heritage of Akseki and led important scientific developments of the era. This study conducts a biographical examination of the muderris who worked in the madrasahs of Akseki during the Ottoman period, focusing specifically on those who were natives of Akseki. A total of 40 scholars' biographies have been analyzed in this research, with in-depth assessments of each individual's place in Ottoman intellectual life and Akseki's role in the historical context. This examination not only helps us better understand the historical and cultural background of Akseki but also aims to offer a broader perspective on the educational system in the Ottoman Empire. This biographical study of Akseki’s intellectual life serves as an important resource for both local historians and researchers interested in Ottoman education.

Anahtar Kelimeler

Intellectual life, Scholar, Akseki

Kaynakça

• Albayrak, S. (1996). Son devir Osmanlı uleması. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Arslan, M. (2013). Son müderris-Yahya Efendi ve cönkü. İstanbul.
• Arslan, M. (2013). Konya vilayet salnamelerinde Akseki 1868-1906. İstanbul.
• Arslan, M. (2014). Zaman aynasında bir ulu köy Değirmenlik. İstanbul.
• Arslan, M. (2018). Akseki kazası nüfus defteri. İstanbul.
• Arslan, M. (2022). Osmanlı dönemi Akseki mezar taşları ve kitabeleri. İstanbul.
• Ayhan, H. (1995). Veli Ertan. TDV İslâm Ansiklopedisi (Cilt XI, ss. 308-309). İstanbul.
• Bolay, S. H. (1989). Ahmet Hamdi Akseki. TDV İslâm Ansiklopedisi (Cilt II, ss. 293-295). İstanbul.
• Enhoş, M. (1974). Bütün yönleriyle Akseki ve Aksekililer. Hüsnütabiat Matbaası.
• Ertan, V. (1995). Hasan Hüsnü Erdem. TDV İslâm Ansiklopedisi (Cilt XI, ss. 283-284). İstanbul.
• Hakkı, M. (n.d.). Ulema-i İslâmiyye ile hasbihal. Sebîlu’r-Reşâd, 250.
• Koç, İ. (2022). Şeyhülislamlığa ait üç numaralı telhis defterinin transkripsiyon ve değerlendirmesi (Vr.96-192) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kahraman, S. A., & Diğerleri (Haz.). (1998). İlmiyye sâlnâmesi: Osmanlı ilmiyye teşkilâtı ve şeyhülislâmlar. İşaret Yayınları.
• Milliyet Gazetesi. (1978, Aralık 25).
• Mardin, E. U. (1951). Huzur dersleri (Cilt I-III). İsmail Akgün Matbaası.
• Özkaynak, K. (1954). Akseki kazası tarih-coğrafya-turizm-biyografya. Akgün Matbaası.
• Öztekin, M. (1981). Gelecekte Güzelsu tarihine ışık tutacak hatıralar. İstiklal Matbaası.
• Sümbül, A. (1989). Evliya Çelebi gibi geze geze Akseki kazası ve köyleri. Yaylacık Matbaası.
• Seydişehir Toroslar Gazetesi. (2014, Nisan 18).
• Uz, M. A. (2011, Ocak 26). Aksekilizâde Hüseyin Feyzi Efendi (Aksekibilgin). Merhaba Akademik Sayfalar, 11(2).
• Uz, M. A. (2011, Ocak 26). Aksekili Abdullah Hilmi Efendi (Küçük Aksekili Hoca). Merhaba Akademik Sayfalar, 11(2).
• Uz, M. A. (2013). Konya alimleri ve velileri. Meram Belediyesi Kültür Yayınları; Olgun Çelik Matbaa.
• Yıldız, Ş. (2015). Seydişehirli Hacı Abdullah Efendi (1807-1903). Çizgi Kitabevi.
• Yıldız, Ş. (2017). Osmanlı ulemasından Mahmut Hamit Efendi. Akseki Dergisi, 21. Elif Ofset.
• NFS.d. 03359. (1256/1840). [Belgenin başlığı veya açıklaması]. [Arşiv Adı].
• Zerdeci, H. (2008). Osmanlı ulema biyografilerinin arşiv kaynakları. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İNTERNET KAYNAKLARI
• Antalya İl Müftülüğü. (n.d.). Ahmet Hamdi Okur. Antalya İl Müftülüğü. http://www.antalyamuftulugu.gov.tr/? pnum=34&pt=Ahmet%20Hamdi%20OKUR (Erişim Tarihi: 7 Mart 2016)
• Antalya İl Müftülüğü. (n.d.). Mustafa Sıtkı Gökmen. Antalya İl Müftülüğü.
• http://www.antalyamuftulugu.gov.tr/?pnum=35&pt=MUSTAFA%20SITKI%20G%C3%96KMEN
• Konya'nın Alim ve Hocaları. (n.d.). Aksekili Abdullah Hilmi. Konya'nın Alim ve Hocaları. http://konyaninalimvehocalari.konyacami.com/aksekili-abdullah-hilmi/
• Konya'nın Alim ve Hocaları. (n.d.). Aksekilizâde Hüseyin Feyzi Efendi. Konya'nın Alim ve Hocaları.
• http://konyaninalimvehocalari.konyacami.com/aksekilizade-huseyin-feyzi-efendi/
• Konya'nın Alim ve Hocaları. (n.d.). Aksekili Mehmet Emin Efendi. Konya'nın Alim ve Hocaları.
• http://konyaninalimvehocalari.konyacami.com/aksekili-mehmet-emin-efendi/
• Konya'nın Alim ve Hocaları. (n.d.). Çimili Ahmet Fevzi Efendi. Konya'nın Alim ve Hocaları. http://konyaninalimvehocalari.konyacami.com/cimili-ahmet-fevzi-efendi
• Seydişehir Toroslar Gazetesi. (2024, Aralık 31). Seydişehir ile Akseki-Çimi köyü arasındaki gizemli bağ.
• Toroslar Gazetesi. https://www.toroslargazetesi.com.tr/seydisehir-ile-akseki-cimi-koyu-arasindaki-gizemli-bag-2360-haberi