Cemil Sıdkî ez-Zehâvî’nin Şiirlerinde Toplumsal Temalar

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 25, 1 - 32, 26.06.2022

Fuat Daş

Öz

Cemil Sıdkî ez-Zehâvî, modern Irak edebiyatının önde gelen şairleri arasındadır. Şairliğinin yanı sara filozof ve düşünür kimlikleriyle de tanınır. Yenilikçi ve reformist düşüncelere sahip olan Zehâvî, Irak toplumunun 19. yüzyılın sonlarıyla 20. yüzyılın başlarında yaşadığı sosyo-kültürel ve siyasî birçok değişim ve dönüşümüne tanıklık eder ve bunları bütün gerçekliğiyle şiirlerinde yansıtır. Dönemin siyasî ve sosyal sorunlarını şiirlerine taşırken toplumcu gerçekçi bir yol izler ve beyitlerinin kitleler üzerindeki belirleyici gücüyle insanlara yeni ufuklar sunar. Onun şiirlerinde sadece Irak halkının toplumsal sorunları yankılanmaz, bütün Arap halklarının sorunları yankılanır. Yenilikçi düşünceleriyle bu sorunların kaynaklarını hedef alır ve insanların bu sorunlarla mücadele etmesi için onlara kendince çözüm yolları ve kurtuluş adresleri gösterir. Bir toplumu geri kalmışlığa mahkûm eden, gelişmiş toplumlar seviyesine ulaşmasına engel olan siyasî ve sosyal bütün yapılara korkusuzca savaş açar.
Bu çalışmada; kadın, cehalet ve ilim, fakirlik ve ekonomik şartlar, savaş ve savaşın izleri, batıl inançlar ve eski âdetler gibi Zehâvî’nin şiirlerinde öne çıkan toplumsal temalar değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Zehâvî, Toplumsal Temalar, Kadın, Irak Şiiri, Arap Edebiyatı

Kaynakça

• Ahmed, A. (2001). Neş’etu’l-kıssa ve taṭavvuruhâ fî’l-ʿIrak 1908-1939. Bağdat: Dâru’ş-Şu’ûni’s-Sekâfiyyeti’l-ʿÂmme.
• Badawi, M. M. (1975). A critical introduction to modern Arabic poetry. New York: Cambridge University Press.
• Balık, M. (2017). Süreyya Berfe'nin Şiirlerinde Savaş ve Militarizm. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2 (2), 3-18.
• Battî, R. (1955). es-Sahâfe fî’l-Irak. Kahire: Dâru’l-Hanâ.
• Battî, R. (2017). el-Edebu’l-ʿasrî fi’l-Iraki’l-ʿArabî ‘el-Kısmu’l-evvel manzûm’. Mısır: Hindâvî
• el-Basrî, A. (1968). Makâl fi’ş-Şiʿr’l-Irakiyyi’l-Hadîs. Bağdat: Dâru’l-Cumhuriyyet.
• el-Beyâtî, A. C. (1999). Irak ‘Eğitim ve Öğretim’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 19, 108-111. ss.). İstanbul: TDV.
• el-Cundi, E. (1994). ez-Zehâvî şâiru’l-hurriyet. Kahire: ed-Dâru’l-Kavmiyye.
• el-Cuyûsî, S. H. (2007). el-İtticâhât ve’l-harekât fî’ş-şiʿri’l-ʿArabiyyi’l-hadîs. (Çev: A. Lu’lu’e). Beyrut: Merkezu Dirasati’l-Vahdeti’l-Arabiyye
• Daş, F. (2020). Iraklı Yazar Mahmûd Ahmed Es-Seyyid'in Beddây El-Fâyiz Adlı Öyküsünün Tahlili. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Uluslararası Filoloji ve Çeviribilim Dergisi, 2 (2), 199-213.
• el-Fâḫûrî, Ḥ. (1986). el-Câmi‘ fî târîḫi’l-edebi’l-‘Arabî ‘el-Edebü’l-hadîs’. Beyrut: Dâru’l-cîl.
• el-Hânî, N. (1954). Muhâdarât ʿan Cemil ez-Zehâvî. Kahire: Dâru’l-Hanâ.
• el-Hilâlî, A. (1976). ez-Zehâvî eş-şaʿiru’l-feylesûf ve’l-kâtibu’l-müfekkir. Mısır: el-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-ʿÂmme li’l-Kuttâb.
• Fehmî, M. H. (t.s.). ez-Zehâvî. Mısır: el-Müessesetu’l-Mısrıyyetu’l-ʿAmme li’n-Neşr.
• İzzeddin, Y. (1960). eş-Şiʿru’l-Irakiyyu’l-hadîs ve esru’t-tayyârâti’s-siyasiyye ve’l-ictimaiyye fîhi. Bağdat: Matbaʿatu Esʿad.
• Lâzım, T. (1971). Hareketu’t-tatavvur ve’t-tecdîd fi’ş-şiʿri’l-Iraki’l-hadîs. Bağdat: Matbaʿatu’l-Îmân.
• Sluglett, M. F. ve Sluglett, P. (1999). Irak ‘Son Dönem’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 19, 95-99. ss.) İstanbul: TDV. Masûh, M. (2004). Cemil Sıdkî ez-Zehâvî. Erişim adresi: https://www.diwanalarab.com/%D8%AC%D9%85%D9%8A%D9%80%D9%80%D9%84%D8%B5%D8%AF%D9%82%D9%8A
• Muhammed, Y. A. (2008). Cemil Sıdkî ez-Zehâvî hayâtuhu ve’ş-şiʿruhu. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ümmü Durmân el-İslâmiyye Üniversitesi, Sudan.
• Özünlü, M. (2020). Irak’ın ünlü filozof ve şairi Cemil Sıtkı Ez-Zahavî. Ankara: Yade Kitap.
• Sadgrove, P. C. (2013). Zehâvî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt 44, 177-179. ss.) İstanbul: TDV.
• Saʿîd, C. (1954). Nazarât fî’t-tayyârâti’l-edebîyyeti’l-hadîse fî’l-‘Irak. Kahire: Câmi‘etu’d-Duveli’l-‘Arabîyye-Ma‘hadu’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-‘Arabîye
• Şaban, İ. (2011). XIX. Yüzyıl Osmanlı Irak’ında Edebi ve Kültürel Çevre. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Toprak, M. F. (2014). Cemil Sıdkî ez-Zehâvî’nin Şiirlerinde İstanbul Anıları. Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi. 7 (14), (28-36).
• Walther, W. (2002). “Djamil Sıdki Al-Zahawi”. The Encyclopaedia of Islam. (VII, s. 386-387). Leiden: E. J. Brill
• Yalar, M. (2005). Zehavî ve Realist Arap Şiirindeki Yeri. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 14 (2), (47-73).
• Zehâvî, C. S. (1909). el-Kelimü’l-manẓûm. Beyrut: et-Tabʿatu’l-Ehliyye.
• Zehâvî, C. S. (1924a). Rubâʿiyyâtü’z-Zehâvî. Beyrut: y.y.
• Zehâvî, C. S. (1924b). Divânu’z-Zehâvî. Mısır: Matbaʿatu’l-Mısr.
• Zehâvî, C. S. (1934). el-Evşâl. Bağdat: Matbaʿatu Bağdat.
• Zeyyât, A. H. (2008). Târîhu’l-edebi’l- ‘Arabî. Mısır: Dâru’l-Nahda.