İlk Türkçe Psikiyatri Tarihi: Avni Mahmud’un Muhtasar Emrâz-ı Akliyye Kitabının İlk Bölümü

Yıl 2018, Sayı: 14, 177 - 210, 14.12.2018

Tarık Tuna Gözütok

Öz

Avni Mahmud Bey, Osmanlı Devleti’nin son yıllarında Toptaşı Bîmarhânesî’nde psikiyatri uzmanı ve başhekim olarak görev yapmış ve Türk Psikiyatri Tarihi’nin en önemli figürlerinden birisi olmuştur. Avni Mahmud Bey’in tarihimiz açısından önemi sadece idareciliği ile sınırlı değildir, o aynı zamanda çalıştığı alana Muhtasar Emrâz-ı Akliyye (1910) ve Terbiye-i Akliyye (1916/19) isimlerini taşıyan iki eser bırakarak katkı sağlamıştır. Bu makalede yazarın daha önce başka çalışmalara da konu olan ilk eseri kısaca incelenecektir. Ardından söz konusu eserin başında yer alan Tarih-i Tabâbeti Akliyye (Psikiyatri Tarihi) başlıklı bölümün özgünlüğü üzerine bir değerlendirme yapılacaktır. Makalenin sonunda ise eserin daha önce tamamı Latin Harflerine aktarılmamış olan ilk bölümü ve içindekiler kısmı ekte verilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Avni Mahmud, Muhtasar Emrâz-ı Akliyye, Psikiyatri Tarihi, E. Régis

The First History of Psychiatry in Turkish: The First Chapter of Avni Mahmud’s Book Muhtasar Emrâz-ı Akliyye

Öz

Avni Mahmud Bey served as a psychiatrist and head of physicians at the Toptaşı Asylum in the last years of Ottoman Empire and he became one of the most important figures in The History of Turkish Psychiatry. The importance of Avni Mahmud Bey for our history is not limited to his administration, he also contributed in his field by leaving two books which are titled Muhtasar Emrâz-ı Akliyye (Summary of Mental Ilness-1910) and Terbiye-i Akliyye (Education of Mentality-1916/19). In this article, the first book of the author, which was also the subject of other studies, will be briefly examined. Then, a criticism will be made on the originality of the first chapter entitled Tarih-i Tabâbeti Akliyye (History of Psychiatry). At the end of this article, the first part of this book, which has not been transliterated into Latin Letters before, and its contents will be attached. 

Anahtar Kelimeler

Avni Mahmud, Muhtasar Emrâz-ı Akliyye, History of Psychiatry, E. Régis

Kaynakça

• Artvinli, Fatih. (2013). Delilik Siyaset ve Toplum Toptaşı Bimarhanesi (1873-1927), İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• (Diker), Mustafa Hayrullah. (1922). Doktor Avni Mahmut Bey Merhum. Dâr-ül-fünûn Tıp Fakültesi Mecmûası, Cilt: 4 Sayı:7, s. 471-474. İstanbul: Mektebi Tıbbiye-i Şahâne Matbaası.
• Er, Hamit. (2001). Dr. Avni Mahmut ve Türkiye’de Akıl Hastalıkları Eğitimi, Tıp Tarihi Araştırmaları 10, s. 185.
• Erkoç, Şahap. (2001). Türkiye’de Modern Psikiyatrinin Başlangıcı ve Avni Mahmud’un “Muhtasar Emraz-I Akliye” Kitabı. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji (3P) Dergisi, 9:1 / Mart, s. 123-126.
• Gökay, Fahrettin Kerim. (1997). Bakırköy Sinir ve Akıl Hastalıkları Hastanesinin 50. Yılı Dolayısıyla Tarihi Günlere Bakış, Bakırköy’de 50 Yıl, ed. Faruk Bayülkem. İstanbul: İstanbul Matbaa Meslek Lisesi.
• Gövsa, İbrahim Alaettin. Derviş Paşa. Türk Meşhurları Ansiklopedisi. İstanbul: Yedigün Neşriyat.
• Mahmud, Avni (1910). Muhtasar Emraz-ı Akliye. İstanbul: Ahmed İhsan ve Şurekası Matbaacılık Osmanlı Şirketi.
• Mahmud, Avni (1916/1919). Terbiye-i Akliyye (Terbiye-i Hissiyye, Fikriyye, İradiyye). İstanbul: Şems Matbaası.
• Régis, Emmanuel. (1885). Manuel Pratique De Médecine Mentale. Paris: Octave Doin.
• Régis, Emmanuel. (1906). Précis de Psychiatrie, Paris: Octave Doin.
• Uzman, Mazhar Osman (ed.). (1933). Vefat Eden Doktorlarımız, Sıhhat Almankı, İstanbul: Kader Matbaası.