Telgrafçı Mustafa Hami Efendi’nin Telgraf Risalesi

Yıl 2020, Sayı: 17, 70 - 94, 30.06.2020

Vural Başaran , Remzi Demir

Öz

Bu çalışmamızın temel amacı, telgrafçı Mustafa Efendi tarafından kaleme alınan ve tespit edebildiğimiz kadarıyla elektrikli telgraf konusunda yazılmış ilk eser olan Telgraf Risâlesi adlı metnin teknoloji ve kültür tarihimiz açısından önemini belirlemektir. Bu eser telgraf alanında yazılmış ilk eser olmasının yanında, “Mustafa Alfabesi” denilen ve telgrafçılığın Türkçe yapılmasına olanak sağlayan alfabenin ilk kez ortaya konması bakımından da tarihi bir öneme sahiptir. Bundan dolayı çalışmamızda öncelikle Telgrafın Osmanlılardaki serüveni kısaca verilmiş, sonra Mustafa Efendi’nin hayatı ve çalışmaları ortaya konmuştur. Mustafa Efendi’nin Osmanlılarda telgrafın gelişmesi için verdiği mücadele ve bu alana yaptığı katkılar okura sunulmuştur. Ayrıca, telgrafçı Mustafa Hami Efendi ile hekim Mustafa Hami Paşa arasındaki isim benzerliğinden kaynaklanan soruna dair bilgi verilmiştir. Mustafa Efendi’nin telgraf dilini Türkçeye çevirmesi ile yapmış bulunduğu katkı özellikle vurgulanarak Telgraf Risalesi’nin genel hatları incelenmiştir. Daha sonra da metnin Latin harflerine transliterasyonu verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Efendi, Telgraf Tarihi, Mors, Mustafa Alfabesi

Kaynakça

• Akbulut, U. (2010). Suriye’ye İlk Telgraf hatlarının Çekilmesi. History Studies, Ortadoğu Özel Sayısı, 1–11.
• Basalla, G. (2019). Teknolojinin Evrimi, C. Soydemir (Çev.). Ankara: Doğu Batı.
• Beauchamp, K. G. (2008). A History of Telegraphy: Its Technology and Application. London: The Institution of Engineering and Technology.
• Çakılcı, D. (2013). Osmanlı Devleti Telgraf Şebekesinde Üsküdar Telgrafhanesi ve Önemi. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu Bildirileri (11-12-13 Kasım 2016), 131–149.
• Gökoğlu, A. B. (1933a). Telgrafçılıkta Ana Dilimiz ve Mustafa Efendi. İstanbul: Beyazıt-Güneş Matbaası.
• Gökoğlu, A. B. (1933b, 3 Mayıs). Türkçe İlk Telgraf. Cumhuriyet, 5.
• Gökoğlu, A. B. (1935). Batı ve Doğuda Telgrafçılık Nasıl Doğdu. İstanbul: Beyazıt-Bozkurt Matbaası.
• İhsanoğlu, E. (2006). Osmanlı Tabii ve Tatbiki Bilimler Literatürü Tarihi: Cilt. 1. İstanbul: IRCICA.
• Jouffroy, A. de. (1852). Télégraphie. In Dictionnaire des inventions et découvertes anciennes et modernes, dans les sciences, les arts et l’industrie. Paris.
• Kaçar, M. (1986). Osmanlı Telgraf İşletmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Komisyon. (2007). Geçmişten Günümüze Posta. Ankara: PTT Genel Müdürlüğü.
• Mustafa Hami. (1857). Telgraf Risalesi. İstanbul: Dârut-Tıbaati’l-Amire.
• Sunar, B. (2014). Britanya İmparatorluğu’nun Büyük Stratejisinde Telgraf Ağlarının Önemi. Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, 5(1), 1–14.
• Yazıcı, N. (1983). Osmanlı Telgrafında Dil Konusu. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26, 751–764.