Türk Bilim Teorisyenlerinin Tezleriyle Bir Meta-Bilim Olarak Bilim Teorisi İnşa Etmek

Yıl 2024, Sayı: 26, 83 - 108, 15.01.2025

Görkem Kızıldağ

Öz

Batı bilim felsefesinin içinde bulunduğu ve “bilim savaşları” olarak da nitelenebilecek olan krize Türk bilim teorisyenlerinin düşüncelerine dayanarak çözüm bulmaya çalıştık. Bunun için öncelikle mevzubahis felsefenin içinde bulunduğu problemi ortaya koyduk. Bu problemin nedeni ise şu sorularla şekillenir: Bilim nedir ve nasıl işler? Bilime ve bilimsel bilginin niteliğine yöneltilmiş olan bu -cevapları spekülatif olmak zorunda olan- sorular mevzubahis krizi daha görünür kılmaya yeter. Bu krizi Batı mantıkçıları ile tarihselcileri arasında görmeye çalıştık ve bilim savaşlarının geldiği noktayı “Sokal Olayı” ile bağlayarak ne demek istediğimiz daha net ortaya koyduk. Buna karşın bilim teorisinin doğrudan ve karşılıklı ilişkisi olduğunu düşündüğümüz bilim algısı oldu ve Türk bilim teorisyenlerinin bilim algısına dair görüşlerinden yola çıkarak bir meta-bilim olarak bilim teorisi inşa etmeye çalıştık. Bu inşayı yaparken yani bilim teorisinden ve bilim teorisyeninden ne anladığımızı açıklarken Türk bilim teorisyenlerinin bilime verdikleri entelektüel, pratik ve teorik değeri öncül olarak aldık. Bu bağlamda spekülatif soruları merkezinde barındırmaması gerektiğini düşündüğümüz bilim teorisinin orijinin neden “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir.” şiarı olması gerektiğini de yine Türk bilim teorisyenlerinin düşünceleriyle açığa çıkartmaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Bilim Krizi, Bilim Savaşları, Sokal Olayı, Bilim Teorisi, Bilim Felsefesi, Bilim Tarihi, Salih Zeki Bey, Adnan Adıvar, Aydın Sayılı

Kaynakça

• Adıvar, A. Adnan (1987). Tarih Boyunca İlim ve Din. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Adıvar, A. Adnan (2020). Dünyayı Düzeltmek. İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Baha, Tevfik (2016). Felsefe Mecmuası. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Beşir, Fuad (1980). Mektuplar (Fazlı Necip ile). İstanbul: Arba Yayınları.
• Beşir, Fuad (1886). Victor Hugo. İstanbul: Mihran Matbaası.
• Bora, Tanıl (2021). Hasan Ali Yücel. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Carnap, Rudolph (1966). Philosophical Foundations of Physics. New York: Basic Books.
• Comte, Auguste (2021). Pozitif Felsefe Kursları. İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Demir, Remzi; Kalaycıoğulları, İnan (2024). “Büyük Bir Matematik Tarihçisi ve Felsefecisi: Salih Zeki Bey (1864-1921)”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi. Sayı 6, s. 195-211, Ankara.
• Erişirgil, Mehmet Emin (1948). Felsefeye Başlangıç. Ankara: MEB Yayınları.
• Feyerabend, Paul (2012). Akla Veda. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Günergun, Feza (2006). “Türk Bilim Tarihinin Gelişimine Tanıklık: Adnan Adıvar George Sarton Mektuplaşması”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları. Cilt 7, Sayı 2, s.87-110, İstanbul.
• Günergun, Feza (2006). “Adnan Adıvar’ın Bilim Tarihi Çalışmaları: Osmanlı Türklerinde İlim’den önce ve Sonra”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları. Cilt 7, Sayı 2, s.13-54, İstanbul.
• Hızır, Nusret (1976). Felsefe Yazıları. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• Irzık, Gürol (2005). Bilim Savaşları. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Forumu.
• İnönü, Erdal (2007a). Anılar ve Düşünceler 1. İstanbul: Boyut Yayın.
• İnönü, Erdal (2007b). Anılar ve Düşünceler 3. İstanbul: Boyut Yayın.
• Kant, Immanuel Kant (2000). Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Kızıldağ, Görkem. (2017). Konvansiyonalizmin Türkiye’deki Tarihi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara) Erişim adresi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=fCJH4mwPS49hQyfJCOa4yA&no=WPcWqOKZBQO52Hn4Ci82FQ
• Kocatürk, Utkan (1984). “Atatürk’ün Üniversite Reformu İle İlgili Notları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. Cilt 1, Sayı 1, s.3-95, Ankara.
• Kuhn, Thomas (2003). Bilimsel Devrimlerin Yapısı. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Küyel, Mübahat Türker. (t.y.). Tanıtma Makalesi. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/en/download/issue-file/19395
• Lakatos, Imre (2014). Bilimsel Araştırma Programlarının Metodolojisi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Lakatos, Imre, Musgrave, Alan (2017). Eleştiri ve Bilginin Gelişmesi. İstanbul: İthaki Yayınları.
• BBC News Türkçe (2014, 14 Ekim). Papa: Evrim Teorisi Yaratılışla Çelişmiyor. Erişim adresi https://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/10/141027_papa_evrim
• Poincaré, Henri (2001). Bilim ve Varsayım. Ankara: MEB Yayınları.
• Popper, Karl (2020). Bilimsel Araştırmanın Mantığı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Rıza, Tevfik (1914). Mufassal Kamus-ı Felsefe. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Rıza, Tevfik (1914). “İlim ile Ahlâkın Münasebeti, Ahlâk ile Seciyenin Münasebeti, Seciye ile Amelin Münasebeti, Terbiyenin Derece-i Tesiri Meselesi”, Peyam-ı Edebî. Cilt 1 Sayı 19, s.1-3, İstanbul.
• Russell, Bertrand (1963). Felsefe Meseleleri. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Sayılı, Aydın (1996). “George Sarton ve Bilim Tarihi”, Erdem, Cilt 9, Sayı 25, s.117-153, Ankara.
• Sayılı, Aydın (2010). Hayatta En Hakiki Mürşit İlimdir. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Salih, Zeki (2022). Hikemiyat. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Sarton, George (2020). Bilim Tarihi Araştırmalarında Yöntem. İstanbul: Muhayyel Yayıncılık.
• Snow, Charles Percy (1997). İki Kültür. Ankara: TÜBİTAK.
• Sokal, Alan, Bricmont, Jean (2013). Son Moda Saçmalar. İstanbul: Alfa Bilim.
• Topdemir, Hüseyin Gazi. (2000). İbn’ül Heysem. TDV İslam Ansiklopedisi içinde. Erişim adresi https://islamansiklopedisi.org.tr/ibnul-heysem
• Tunç, Mustafa Şekip (1921). “İlmin Mebde veya Umdeleri İtibarıyla Kıymeti”, Dergah, 1921, Cilt 1, Sayı 5, s.67-69, İstanbul.
• Ülken, Hilmi Ziya (2007). Bilim Felsefesi. İstanbul: Ülken Yayınları.
• Ülken, Hilmi Ziya (1992). Türkiye’de Çağdaşlaşma Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları.
• Ülken, Hilmi Ziya (1968). Varlık ve Oluş. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Yücel, Hasan Ali (1956). Felsefe Dersleri Metafizik, Ahlak, Estetik. İstanbul: Maarif Basımevi.
• Yücel, Hasan Ali (1948) Bilimler Felsefesi Mantık. İstanbul: MEB Yayınları.
• Ziya, Gökalp (2006). Felsefe Dersleri. Konya: Çizgi Felsefe Yayınları.