DO FLEXIBLE WORKING PRACTICES AFFECT PRESENTEEISM? A RESEARCH ON PUBLIC WORKERS

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 2, 107 - 123, 10.07.2023

Eren Cebeci , Öznur Bozkurt

https://doi.org/10.31671/doujournal.1214546

Öz

Presenteeism, which refers to the situation in which employees cannot perform fully despite being at work, is an important problem for both employers and employees. Flexible working practices are discussed in the present study as one of the decisions that can be made to prevent presenteeism, which causes a general loss of productivity. Flexible working models, which have become widespread especially during the Covid-19 epidemic, have also been applied in the public sector. The current study was conducted with the aim of investigating the absenteeism of public employees, their perceptions of flexible working, and the relationships between these two. The study was conducted with the assumption that flexible working practiceshave a negative effect on presenteeism. In this context, a totalof 385 individuals were selected from the population of 33’000people working in the central and provincial organizations of a public institution using the convenience sampling method. The primary data collected via the questionnaire was analyzed using the SPSS, version 26. Results shows that the public employees in the sample found the flexible workingpractices in their institutions insufficient, they had the presenteeism problem, and they belived that the flexible working practices had a diminishing effect on the problem of absenteeism.

Anahtar Kelimeler

Presenteeism, Flexible Working, Public Institution

ESNEK ÇALIŞMA UYGULAMALARI İŞTE VAR OLAMAMAYI ETKİLER Mİ? KAMU ÇALIŞANLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Öz

Çalışanların iş yerinde ve işin başında olmasına rağmen tam olarak iş performans gösteremediği bir durumu ifade eden işte var olamama, hem işverenler için hem de çalışanlar için önemli bir sorun teşkil etmektedir. Genel bir verim kaybına neden olan işte var olamamanın önlenmesi için yapılabileceklerden biri olarak esnek çalışma uygulamaları bu çalışmada ele alınmıştır. Özellikle Covid-19 salgınında yaygınlaşan esnek çalışma modelleri kamuda da uygulanmıştır. Bu çalışma kamu çalışanlarının işte var olmama durumlarını, esnek çalışmaya yönelik algılarını ve bu ikisi arasındaki ilişkileri araştırmak amacı ile yapılmıştır. Esnek çalışma uygulamalarının işte var olmama üzerinde negatif bir etki oluşturacağı varsayımı ile çalışma yürütülmüştür. Bu kapsamda bir kamu kurumunun merkez ve taşra teşkilatlarında görev yapan 33 bin kişilik evrenden kolayda örnekleme yöntemi ile 385 kişilik örneklem oluşturulmuştur. Anket tekniği ile toplanan birincil veriler SPSS programı ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda örneklem içinde yer alan kamu çalışanlarının kurumlarındaki esnek çalışma uygulamalarını yetersiz buldukları, işte var olmama sorunu yaşadıkları ve esnek çalışma uygulamalarının işte var olamama sorununu azaltıcı etkisinin olduğunu düşündükleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

İşte Var Olamama, Esnek Çalışma, Kamu Kurumu

Kaynakça

• Akbaş Tuna, A. ve Türkmendağ, Z. (2020). Covid-19 pandemi döneminde uzaktan çalışma uygulamaları ve çalışma motivasyonunu etkileyen faktörler. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(3), 3246-3260.
• Akdoğan, A., Kaya Harmancı, Y. ve Bayram, A. (2018). Algılanan örgütsel adalet ve işte var olamama (presenteeism) ilişkilerinde stresin aracı rolü. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2), 197-211.
• Aksu, İ. (2012). Yönetim anlayışında meydana gelen değişikliklerin çalışma hayatını düzenleyen normlara yansıması: esneklik yaklaşımı (Rapor No: 1) Türk Akademisi Siyasi ve Sosyal Stratejik Araştırmalar Vakfı.
• Alp, E. ve Sönmez, A. (2011). ILO 117 sayılı evde çalışma sözleşmesi. TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 23(5-6), 16-27.
• Altıok Gürel, P. (2018). İş-yaşam dengesini sağlayan faktörlerin kadın akademisyenler için belirlenmesi: Lojistik regresyon analizi. İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, 16, 31-44.
• Arslaner, E. ve Boylu, Y. (2015). İş hayatında presenteeism: Otel işletmeleri açısından bir değerlendirme. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(4), 123-136
• Avcı, M. (2019). Çalışanların esnek çalışma düzenlemelerine ilişkin tutumlarının işe devamsızlık algılarına etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Avcı, M. ve Yavuz, E. (2020). Çalışanların esnek çalışma düzenlemelerine yönelik tutumlarının işe devamsızlık algıları üzerindeki etkileri: Kamu kurumlarında bir alan araştırması. Yönetim Bilimleri Dergisi, 18(35), 37-55.
• Aydın Küçük, B. (2021). Çalışma arkadaşları desteği ölçeği: Türkçe’ye uyarlama çalışması. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 16(56), 611-633.
• Aydıntan, B. ve Kördeve, M. (2016). Çalışanların esnek çalışma modeli çerçevesinde örgütsel bağlılık düzeylerinin değerlendirilmesi. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 2(3), 27-48.
• Bacak, B. ve Şahin, L. (2006). İş sağlığı ve güvenliği açısından esnek çalışma biçimlerinin değerlendirilmesi; fırsatlar ve tehditler. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 55(1), 325-340.
• Bakan, İ., Doğan, İ.F., Yılmaz, Y.S. ve Oğuz, M. (2018). Sağlık personellerinde presenteism algısının stres ve performans üzerindeki etkisi: Bir alan araştırması. The Journal of Academic Social Science Studies, 66(2), 373-386.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 231-274.
• Bayrak, S. (2015). Bir İskandinav refah devleti modeli olarak İsveç’te esnek çalışmanın genel görünümü. ÇSGB Çalışma Dünyası Dergisi, 3(1), 32-54.
• Bayram, M. (2019). Devamsızlık ve işte var olamamayı etkileyen faktörlerin belirlenmesine yönelik bir kavramsal model önerisi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 9(2). 299-318.
• Bozkurt, Ö. , Meriç, S. ve Bozkurt, İ. (2017). Kişilik özelliklerinin yenilikçilik eğilimi üzerine etkisini belirlemeye yönelik kamuda çalışan yöneticiler üzerinde bir araştırma. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 58-70.
• Bozkurt Yüksel, A. E. (2008). Çalışma sürelerinde esneklik sağlayan modeller üzerine değerlendirmeler. Finans Politik Ekonomik Yorumlar, 519, 49–60.
• Chung, H., & Van der Horst, M. (2018). Flexible working and unpaid overtime in the U.K: The role of gender, parental and occupational status. Social Indicators Research, 495-520.
• COVID-19 Kapsamında Kamu Çalışanlarına Yönelik Tedbirler (2020). T.C. Resmi Gazete (31225, 26 Ağustos 2020).
• Çiçeklioğlu, H. (2019). Presenteeism (İşte var olamama), duygusal emek ve örgütsel vatandaşlık davranışının performans üzerine etkileri: Eğitim çalışanları üzerine bir araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı Genel İşletme Bilim Dalı, Kahramanmaraş.
• Çiçeklioğlu, H. ve Taşlıyan, M. (2019). Eğitim kurumu çalışanlarının presenteeism (işte var olamama) algılarının performanslarına olan etkisi ve sosyo-demografik özellikler açısından incelenmesi, OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 14(20), 22-53.
• Çiftçi, B. (2010). İşte var ol(ama)ma sorunu ve işletmelerin uygulayabileceği çözüm önerileri, Çalışma ve Toplum Dergisi, 1(1), 153-174.
• Çoban, Ö., ve Harman, S. (2012). Presenteeısm: Nedenleri, yarattığı örgütsel sorunlar ve çözüm önerileri üzerine bir alanyazın taraması. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(23), 157-178.
• Dalkılıç, E. ve Harmancı Seren, A.K. (2018). İşte var olamama: Nedenleri ve sonuçları. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi. 5(2), 123-131.
• Demir, F. ve Gergil, G. (2008). Çalışma hayatında esneklik ve Türk hukukunda esnek çalışma, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 68-89.
• Demirgil, Z. ve Mücevher, M. H. (2017). Meslek yüksekokullarında presenteeism: İdari ve akademik personel üzerine karşılaştırmalı bir analiz. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(21), 237-253.
• Devlet Memurları Kanunu (1965). T.C. Resmi Gazete (12056, 23 Temmuz 1965).
• Doğrul, B. ve Tekeli, S. (2010). İş-yaşam dengesinin sağlanmasında esnek çalışma. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(2), 11-18.
• Ercan, A. ve Bozkurt, Ö. (2022). Çalışanların yenilikçi iş davranışlarında ve işten ayrılma niyetlerinde örgütsel destek algısının etkisi: İmalat sanayi üzerine bir araştırma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(43), 269-290. DOI: 10.46928/iticusbe.1059273.
• Erdut, T. (2003). Çalışma yaşamında esneklik ve kuralsızlaştırma. Tühis Dergisi, 18(4), 8-35. Ertürk, E., Erdirençelebi, M. ve Gökçe, Ş. (2017). Çalışanların yaşadığı presenteeism ve iş yaşam dengesi arasındaki ilişki. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 193-203.
• Ewald, A., & Hogg, R. (2020). Invisible boundaries: barriers to flexible working arrangements for fathers. Community, Work & Family, 1-17.
• Gerçek, M., Elmas Atay, S. ve Dündar, G. (2015). Çalışanların iş- yaşam dengesi ile kariyer tatmininin, işten ayrılma niyetine etkisi. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 6(11), 67-86.
• Giray, M. (2013). İş yeri desteği: Örgüt, yönetici ve çalışma arkadaşları desteğine genel bir bakış. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 15(3), 65-81.
• Gülertekin Genç, S., Genç, V. ve Gümüş, M. (2016). Otel işletmelerinde duygusal zekanın iş stresi ve iş yaşam dengesi üzerindeki etkisi, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 6(2/1), 97-112.
• Gümüş, İ. ve Koç, M. (2019). Türk iş hukukunda çağrı üzerine çalışma: Uygulamada karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri. Mali Çözüm Dergisi, 29(154), 71-106.
• Hanahmedov, N. (2016). Globalleşme sürecinde Azerbaycan iş hukukunda esnek çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, CİEP Özel Sayısı, 231-242.
• İçerli, L. (2010). Örgütsel adalet: Kuramsal bir yaklaşım. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1). 67-92.
• Karlıdağ, Ö., Ceylan, N. ve Günsel, İ. (2012). Çalışma yaşamında esnekliğe duyulan ihtiyaç uygulamalı bir çalışma. Uluslararası Hakemli Akademik Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3) 444-484.
• Kaygın, E., Kerse, G. ve Yılmaz, T. (2017). Kamu çalışanlarında örgütsel bağlılık ve presenteeism arasındaki ilişki: Kars ili örneği. Ombudsman Akademik, 6, 181-204.
• Korkmaz, O ve Erdoğan, E. (2014). İş yaşam dengesinin örgütsel bağlılık ve çalışan memnuniyetine etkisi. Ege Akademik Bakış Dergisi, 14(4), 541-557.
• Önsal, N. (2017). Endüstri ilişkileri sözlüğü (2. Basım). Ankara: Türk Metal Sendikası Araştırma ve Eğitim Merkezi Yayınları.
• Özçelik, Z. (2021). Covid-19 nedeniyle evden çalışma sürecinde performans değerlemesi: Bir kamu kurumu çağrı merkezi örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 58, 221-240.
• Özdemir, N. ve Gül Yılmaz, E. (2019). Algılanan hizmetkar liderliğin presenteizm (edimsizlik) üzerine etkisi: Frigya bölgesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 30(3), 198-209.
• Özen Kapız, S. (2002). İş-aile yaşamı dengesi ve Dengeye yönelik yeni bir yaklaşım: Sınır teorisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(3), 139-153.
• Özgüner, Ş. (2005). Çalışma hayatında esnekliğin işletme verimliliği üzerine etkileri: karşılaştırmalı bir çalışma. Amme İdaresi Dergisi, 38(3), 51-79.
• Öztürkoğlu, Y. (2013). Tüm yönleri ile esnek çalışma modelleri. Beykoz Akademi Dergisi, 1(1), 109-129. Peprah, A. A., Agyemang, C. B., & Damoah, O. B. O. (2020). Flexible working schedules in smes: Evidence from a developing country. Business Strategy & Development, 3(4), 640-647, https://doi.org/10.1002/bsd2.128
• Sandalcı, U. ve Tuncer, G. (2020). Obezitenin doğrudan ve dolaylı maliyetlerine ilişkin bir değerlendirme. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 12(2), 29-44.
• Stich, J. F. (2020). Flexible working and applicant attraction: A person–job fit approach. Personnel Review, 50(1), 358-378.
• Şahin, D. (2019). Sağlığı geliştirme programlarının işte var olamama (presenteeism) üzerindeki etkisine yönelik alanyazın incelemesi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 6(2), 427-436.
• Şahin, T. (2014). Esnek çalışma düzenlemelerinin örgütsel bağlılığı sağlamaya etkisi: başbakanlık örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Şanlımeşhur, Ö. (2018). Presenteeism (İşte istemeyerek var olma) kavramını etkileyen ve bu kavramdan etkilenen faktörler: Alışveriş merkezlerinde bir araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yönetim ve Organizasyon Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Şarkaya, S. S. ve Tanrıöğen, Z. M. (2019). Eğitim kurumlarında işte var olamama (presenteeism) azaltılmasında ödüllendirmenin rolü. Akdeniz Araştırmaları Dergisi, 13(28), 234-254.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L S (2012). Using multivariate statistics. (6h Edition). Boston: Person Education Tarcan, E. (2000). Esnek istihdamdaki trend ve işletmelerle çalışanlar üzerine etkileri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(3), 1-18.
• Taşkın, H. (2020). Esnek çalışma açısından kadın istihdamı ve AB ülke örnekleri karşılaştırması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Teasdale, N. (2020). Flexible working in the UK: Interrogating policy through a gendered bacchi lens. FEMINISMO-S, 35, 155-177.
• Temizkan, Ö. Y. (2019). İşe gitmeme ve çalışıyormuş gibi yapma davranışlarını etkileyen sosyo-demografik unsurlar: Bir alan çalışması. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(3), 639-653.
• Tilev, F. (2018). Esnek çalışma ve kadın istihdamı. Fırat Üniversitesi İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(2) 121-150.
• Turgut, T. (2011). Çalışmaya tutkunluk: İş yükü, esnek çalışma saatleri, yönetici desteği ve iş-aile çatışması ile ilişkiler. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4), 155- 179.
• Türkeli, Ü. (2000). Yönetimde yetki ve sorumluluk denkliği ilkesi açısından gençlik ve spor il müdürlüğü. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ulu, S., Özdevecioğlu, M. ve Ardıç, K. (2016). Kişilik özelliklerinin hasta iken işe gelme(presenteizm) davranışı üzerindeki etkileri: İmalat sanayiinde bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 47, 167-181.
• Uygur, A. ve Cankül, I. (2017). Presenteeisme kavramsal bakış. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(46) ,78-96.
• Yavuz, N. ve Doğan, A. (2018). İş stresinin iş-yaşam dengesi üzerindeki etkisinin esnek çalışma bağlamında test edilmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(35), 41-62.
• Yeşiltaş, D., M. ve Ayaz, E. (2019). İş stresi ve rol belirsizliğinin presenteizm (işte var olamama) üzerindeki etkisinin belirlenmesi, OPUS– Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 12(18. UİK Özel Sayısı), 741-771.
• Yıldırım, B. (2017). Okul müdürlerinin liderlik uygulamaları ile öğretmenlerin iş-yaşam dengesi arasındaki ilişki. International Online Journal of Educational Sciences, 9(3), 755-767.
• Yücel, E. (2020). Presenteizm ve iş tatmini arasındaki ilişki-turizm sektöründe bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(1), 226-238.
• Zeytinoğlu, E. (2006). İş hukukunda esneklik ve 4857 sayılı iş kanununa çeşitli yansımaları. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 191-202.
• Zeytinoğlu, E. (2012). Çalışma barışına katkısı olabilecek bir sistem: Esneklik. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22, 157-175.