TÜRKİYE’DE DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR, TİCARİ KÜRESELLEŞME, YENİLENEBİLİR ENERJİ VE SANAYİLEŞME

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 295 - 314, 02.07.2024

Şahin Nas

https://doi.org/10.31671/doujournal.1413837

Öz

Son dönemlerde sanayileşmeye tekrar bir ilgi artmış ve yeniden-sanayileşme politikaları tartışılmaya başlanmıştır. Çünkü ampirik ve teorik kanıtlar sanayileşmenin ekonomik büyüme ve kalkınma sürecinde önemli bir rol oynadığını göstermektedir. Ancak buna rağmen sanayileşmenin etkileyen faktörlerini analiz eden çalışmalar sınırlıdır. Bu nedenle çalışmanın temel amacı da 1990-2020 dönemi için Türkiye ekonomisinde sanayileşmenin dinamiklerini analiz etmektir. Bu amaçla sanayileşmeyi önemli derecede etkilediği düşünülen doğrudan yabancı yatırımlar (DYY), ticari küreselleşme ve yenilebilir enerjinin sanayileşemeye etkisi araştırılmaktadır. Bu doğrultuda, çalışmada ARDL sınır testi ve Toda-Yamamoto (1995) nedensellik testi kullanılmıştır. Elde edilen bulgular, uzun dönemde, doğrudan yabancı yatırımlar, ticari küreselleşme ve yenilenebilir enerji sanayileşmeye pozitif etkilemektedir. Aynı zamanda Toda-Yamamoto (1995) nedensellik test sonuçları DYY’den sanayileşmeye tek yönlü bir nedensellik, yenilenebilir enerji ve sanayileşme arasında çift yönlü bir nedensellik olduğunu, ticari küreselleşme ve sanayileşme arasında ise bir nedensellik ilişkisi olmadığını göstermektedir. Bu bağlamda, sürdürülebilir sanayileşme için DYY, ticari küreselleşme ve yenilenebilir enerjiye yönelik etkin politikalar üretilmelidir. Ayrıca özellikle DYY girişleri belirli sektörlere yönlendirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Sanayileşme, Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Ticari Küreselleşme, Yenilenebilir Enerji, Türkiye Ekonomisi.

Etik Beyan

Tarafımca hazırlanan “FOREIGN DIRECT INVESTMENT, TRADE GLOBALISATION, RENEWABLE ENERGY, AND INDUSTRIALISATION IN TÜRKİYE” başlıklı bilimsel çalışmada etik kurul kararı gerektirecek her herhangi bir çalışma (Anket, mülakat, odak grup çalışması, gözlem, deney, görüşme teknikleri kullanılarak katılımcılardan veri toplanmasını gerektiren nitel ya da nicel yaklaşımlarla yürütülen her türlü araştırmalar, İnsan ve hayvanların (materyal/veriler dahil) deneysel ya da diğer bilimsel amaçlarla kullanılması, İnsanlar üzerinde yapılan klinik araştırmalar, Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar, Kişisel verilerin korunması kanunu gereğince retrospektif çalışmalar) yapılmamıştır.

Teşekkür

teşekürler...

FOREIGN DIRECT INVESTMENT, TRADE GLOBALISATION, RENEWABLE ENERGY, AND INDUSTRIALISATION IN TÜRKİYE

Öz

Recently, interest in industrialisation has increased again, and re-industrialisation policies have begun to be discussed. Because empirical and theoretical evidence indicates that industrialisation plays a significant role in economic growth and development. Nevertheless, studies analysing the factors affecting industrialisation are limited. In consequence, the main purpose of this paper is to analyse the dynamics of industrialisation in Türkiye over the period 1990-2020. For this purpose, the effects of foreign direct investments (FDI), trade globalisation, and renewable energy, which are thought to affect industrialisation significantly, are investigated. The ARDL bounds test, and the Toda-Yamamoto (1995) causality test are employed in this respect. The findings prove that FDI, trade globalisation, and renewable energy consumption positively impact industrialisation in the long-run. At the same time, Toda-Yamamoto's (1995) causality test results indicate a unidirectional causality from FDI to industrialisation, bidirectional causality between renewable energy and industrialisation and no causality between trade globalisation and industrialisation. In this regard, for sustainable industrialisation, effective policies are necessary for FDI, trade globalisation, and renewable energy. In addition, FDI inflows should be directed to specific sectors.

Anahtar Kelimeler

Industrialisation, Foreign Direct Investments, Trade Globalisation, Renewable Energy, Türkiye’s Economy

Kaynakça

• Aiginger, K., & Rodrik, D. (2020). Rebirth of industrial policy and an agenda for the twenty-first century. Journal of Industry, Competition and Trade 20, 189–207. https://doi.org/10.1007/s10842-019-00322-3
• Akorsu, P. K., & Okyere, S. (2023). Trade openness, foreign direct investment and industrialisation in Ghana. Cogent Economics & Finance, 11(1), 1-28. https://doi.org/10.1080/23322039.2023.2183638
• Aktürk, E., Akan, Y., & Gültekin, S. (2023). Recalculation of manufacturing industry production function with trade openness and human capital: Multi-dimensional panel data application. Istanbul Business Research, 52(2), 437-459. https://doi.org/10.26650/ibr.2023.52.1120652
• Allou, E. J., Adeleye, B. N., Cheng, J., & Abdul, R. (2020). Is there a nexus between China outward foreign direct investment and welfare in Côte dʼIvoire? Empirical evidence from the Toda–Yamamoto procedure. African Development Review 32, 499–510. 10.1111/1467-8268.12456
• Alper, F. Ö. (2018). Yenilenebilir enerji ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki: 1990-2017 Türkiye örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 223-242. https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.466782
• Appiah, M., Gyamfi, B. A., Adebayo, T. S., & Bekun, F. V. (2023). Do financial development, foreign direct investment, and economic growth enhance industrial development? Fresh evidence from Sub Sahara African countries. Portuguese Economic Journal, 22, 203-227. https://doi.org/10.1007/s10258-022-00207-0
• Bakır, E., Özçelik, E., Özmen, E., & Taşıran, A. C. (2017). Türkiye'de erken sanayisizleşme. M. Koyuncu, H. Mıhcı, & A. E. Yeldan (Ed.), In Geçmişten Geleceğe Türkiye Ekonomisi (157-192. p.). İletişim Yayınları: İstanbul
• Bayar, A. A., & Günçavdı, Ö. (2018). Türkiye’de sanayisizleşme ve yoksulluk. Efil Ekonomi Araştırmalar Dergisi, 1(4), 36-71.
• Bertsatos, G., Sakellaris, P., & Tsionas, M. G. (2022). Extensions of the Pesaran, Shin and Smith (2001) bounds. Empirical Economics, 62, 605-634. https://doi.org/10.1007/s00181-021-02041-3
• Bölük, G., Çağlar, A. E., & Mert, M. (2022). Do renewable energy and foreign direct ınvestment promote economic growth in Turkey? An evidence through a nonlinear and asymmetric analysis approach. Journal of Yasar University, 17(66), 415-436. https://doi.org/10.19168/jyasar.1013423
• Canbay, Ş. (2020). Türkiye’de elektrik üretimi için kullanılan petrol tüketimi, yenilenebilir enerji kullanımı ile iktisadi büyüme arasındaki ilişkilerin analizi. Ekev Akademi Dergisi, 81, 467-488.
• Cengiz, O., & Manga, M. (2024). Does economic globalization trigger de-industrialization in Western Balkan countries? Empirical evidence based on augmented mean group estimator. Regional Science Policy & Practice, 16(4),1-21. https://doi.org/10.1111/rsp3.12709
• Chandran, V., & Munusamy. (2009). Trade openness and manufacturing growth in Malaysia. Journal of Policy Modeling, 31, 637-647. 10.1016/j.jpolmod.2009.06.002
• Çınar, M. (2023). Yenilenebilir ve yenilenemez enerji kaynakları ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin araştırılması: Türkiye örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 24-56. 10.18074/ckuiibfd.1146332.
• Çubukcu, F., Emsen, Ö. S., & Türkmen, A. (2021). Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ihracata yönelik veya ithal ikameci etkileri: Türkiye tekstil sektörü üzerine bir araştırma. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 20(4), 1647-1668.https://doi.org/10.21547/jss.907372
• Darko, E. M., & Xu, K. (2022). The effect of Chinese foreign direct investment on Africa’s industrialization process. International Journal of Emerging Markets, ahead-of-print, 1-21. https://doi.org/10.1108/IJOEM-02-2022-0327
• Demir, Y. (2023). Türkiye’de yenilenebilir enerji tüketimi ekonomik büyümeye katkı sağlar mı? Doğuş Üniversitesi Dergisi, 24(2), 271-281. https://doi.org/10.31671/doujournal.1209964
• Demirtaş, G., & Artık, A. İ. (2022). İmalat sanayinde doğrudan yabancı yatırımların rekabet gücüne etkisi: türkiye üzerine ampirik bir analiz. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 40(3), 566-586. 10.17065/huniibf.984048
• Doğruel, A. S., & Doğruel, F. (2018). Türkiye'de yapısal ve teknolojik değişme. N. Engin, E. Aslanoğlu, O. Erdoğan, B. C. Karahasan, & K. Tata (Ed.), In Türkiye Ekonomisinde Kalkınma ve Dönüşüm (267-286. p.). Ankara: İmge Kitabevi
• Doğruel, F., & Doğruel, A. S. (2017). Türkiye'de sanayileşme ve kriz. M. Koyuncu, H. Mıhcı, & A. E. Yeldan (Ed.), In Geçmişten Geleceğe Türkiye Ekonomisi (45-73. p.). İstanbul: İletişim Yayınları
• Dumludağ, D. (2021). Sanayi politikalarında uluslararası doğrudan yatırımların rolü: türkiye örneği. Ekonomi-tek, 10(1), 23-39.
• Elian, M. I., & Suliman, A. H. (2015). capital flows and the openness-growth nexus: Toda-Yamamoto causalıty modelıng. The Journal of Developing Areas, 49(1), 83-105. https://www.jstor.org/stable/24241275
• Emako, E., Nuru, S., & Menza, M. (2022a). The effect of foreign direct investment on structural transformation in developing countries. Cogent Economics & Finance, 10(1), 1-23. https://doi.org/10.1080/23322039.2022.2125658
• Emako, E., Nuru, S., & Menza, M. (2022b). The role of foreign direct investment in structural change in Ethiopia. Cogent Business & Management, 9(1), 1-25. https://doi.org/10.1080/23311975.2022.2154106
• Erdoğan, S., Dücan, E., Şentürk, M., & Şentürk, A. (2018). Türkiye’de yenilenebilir enerji üretimi ve ekonomik büyüme ilişkisi üzerine ampirik bulgular. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 233-246.10.25287/ohuiibf.382686
• Ergül, M., & Soylu, Ö. B. (2022). Türkiye’de ticari açıklık ve sanayide enerji tüketimi ilişkisi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(24), 34-48. https://doi.org/10.53092/duiibfd.1125920
• ETD. (2023). University of Groningen. 12 13, 2023 tarihinde Groningen Growth and Development Centre: https://www.rug.nl/ggdc/structuralchange/etd/
• Faisal, Tursoy, T., & Resatoglu, N. G. (2016). Energy consumption, electricity, and GDP causality; The Case of Russia, 1990-2011. Procedia Economics and Finance (39), 653 – 659. 10.1016/S2212-5671(16)30312-4
• Fankem, G. S., & Feyom, C. (2023). Is trade openness a barrier to industrialization? Evidence from Sub Saharan Africa. Review of World Economics, 1-47. https://doi.org/10.1007/s10290-023-00497-2
• Gui-Diby, S. L., & Renard, M.-F. (2015). Foreign direct ınvestment ınflows and the ındustrialization of African Countries. World Development, 74, 43–57. doi:http://dx.doi.org/10.1016/j.worlddev.2015.04.005
• Güzel, H. (2020). Küreselleşme sonrası türkiye’de imalat sanayi (1980-2015). Uluslararası Bankacılık, Ekonomi ve Yönetim Araştırmalar Dergisi, 3(1), 46-62.
• Gyamfi, B. A., Bein, M. A., & Bekun, F. V. (2020). Investigating the nexus between hydroelectricity energy, renewable energy, nonrenewable energy consumption on output: evidence from E7 countries. Environmental Science and Pollution Research, 25327–25339. https://doi.org/10.1007/s11356-020-08909-8
• Haraguchi, N., Martoranob, B., & Sanfilippoc, M. (2019). What factors drive successful industrialization? Evidence andimplications for developing countries. Structural Change and Economic Dynamics, 49, 266–276. https://doi.org/10.1016/j.strueco.2018.11.002
• Hieu, V. M., & Mai, N. H. (2023). Impact of renewable energy on economic growth? Novel evidence from developing countries through MMQR estimations. Environmental Science and Pollution Research (30), 578–593. https://doi.org/10.1007/s11356-022-21956-7
• Horrell, S. (1996). Home demand and British industrialization. The Journal of Economic History, 56(3), 561 - 604. https://doi.org/10.1017/S0022050700016946
• Iqbal, A., Tang, X., & Rasool, S. F. (2023). Investigating the nexus between CO2 emissions, renewable energy consumption, FDI, exports and economic growth:evidence from BRICS countries. Environment, Development and Sustainability, 25, 2234–2263. https://doi.org/10.1007/s10668-022-02128-6
• Jiya, A. N., Sama, M. C., & Ouedraogo, I. (2020). Infrastructure, trade openness and economic transformation in Common Market for Eastern and Southern Africa member countries. Social Sciences & Humanities Open, 2, 1-12. https://doi.org/10.1016/j.ssaho.2020.100072
• Juhász, R., Lane, N. J., & Rodrik, D. (2023). The new economics of industrial policy. NBER Working Paper No. 31538. Cambridge: National Bureau of Economic Research.
• Kaldor, N. (1967). Causes of the slow rate of economic growth in the United Kingdom: An Inaugural Lecture by Nicholas Kaldor. Cambridge University Press: Cambridge
• Kaygusuz, E. D., Atıyas, İ., & Polat, B. (2023). Türkiye sanayisinin bugününe bakış ve önerıler. TÜSİAD T/2023-6/633. İstanbul: TÜSİAD/Sabancı Üniversitesi.
• Kitole, F. A., & Utouh, H. M. (2023). Foreign direct investment and industrialization in Tanzania admixture time series forecast analysis 1960 - 2020. Applied Economics Letters, 1-9. https://doi.org/10.1080/13504851.2023.2211324
• Koengkan, M., Fuinhas, J. A., & Santiago, R. (2020). The relationship between CO2 emissions, renewable and non-renewable energy consumption, economic growth, and urbanisation in the Southern Common Market. Journal of Environmental Economics and Policy, 9(4), 383-401. https://doi.org/10.1080/21606544.2019.1702902
• Kong, Q., Peng, D., Ni, Y., Jiang, X., & Wang, Z. (2021). Trade openness and economic growth quality of China: Empirical analysis using ARDL model. Finance Research Letters(38), 1-9. https://doi.org/10.1016/j.frl.2020.101488
• Kozal, Ö. E., & Barbaros, F. (2023). Türkiye’de sanayileşmenin yüz yılı: Süreklilik ve dönüşümleri aramak. Fiscaoeconomia, 7(Özel Sayı), 36-64. 10.25295/fsecon.1303077
• Köse, Z., & Dineri, E. (2020). Sanayisizleşmeyi etkileyen faktörler üzerine bir inceleme: Türkiye örneği. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(20), 579-597.
• Kruse, H., Mensah, E., Sen, K., & de Vries, G. (2023). A Manufacturing (Re)Naissance? Industrialization in the developing world. IMF Economic Review 71, 439–473. https://doi.org/10.1057/s41308-022-00183-7
• Kurt, Ü., & Kılıç, C. (2019). Küreselleşmenin savunma harcamaları üzerindeki etkisi: Türkiye için var analizi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 237-247. 10.26468/trakyasobed.471781
• Kuznets, S. (1973). Modern economic growth: Findings and reflections. The American Economic Review, 63(3), 247-258.
• López, M. H. (2017). Trade liberalization and premature deindustrialization in Colombia. Journal of Economic Structures volume, 6(30), 1-30. 10.1186/s40008-017-0095-6
• Malik, M. A. (2021). Economic growth, energy consumption, and environmental quality nexus in Turkey: Evidence from simultaneous equation models. Environmental Science and Pollution Research, 28, 41988–41999. https://doi.org/10.1007/s11356-021-13468-7
• Mignamissi, D., & Nguekeng, B. (2022). Trade openness industrialization nexus revisited in Africa. Economic Change and Restructuring, 55, 2547–2575. doi:https://doi.org/10.1007/s10644-022-09401-8
• Mignamissi, D., & Nguekeng, B. (2022). Trade openness industrialization nexus revisited in Africa. Economic Change and Restructuring. 55, 2547–2575. https://doi.org/10.1007/s10644-022-09401-8
• Mokyr, J. (1977). Demand vs. supply in the Industrial Revolution. The Journal of Economic History, 37(4), 981-1008. https://doi.org/10.1017/S0022050700094778
• Mudakkar, S. R., Zaman, K., Khan, M. M., & Ahmad, M. (2013). Energy for economicgrowth, industrialization, environment and natural resources: Living with just enough. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 25, 580-595. doi:http://dx.doi.org/10.1016/j.rser.2013.05.024
• Musah, M., Kong, Y., Mensah, I. A., Antwi, S. K., & Donkor, M. (2020). The link between carbon emissions, renewable energy consumption, and economic growth: a heterogeneous panel evidence from West Africa. Environmental Science and Pollution Research, 27, 28867–28889. https://doi.org/10.1007/s11356-020-08488-8
• Müller, P. (2021). Impacts of inward FDIs and ICT penetration on the industrialisation of Sub-Saharan African countries. Structural Change and Economic Dynamics, 56, 265–279. https://doi.org/10.1016/j.strueco.2020.12.004
• Ngouhouo, I., & Ewane, E. I. (2020). The effects of foreign direct investments on industrialization: A comparatıve approach between the franc and the non-franc zone. Asian Journal of Economic Modelling, 8(2), 123-132. 10.18488/journal.8.2020.82.123.132
• Oduola, M., Bello, M. O., & Popoola, R. (2022). Foreign Direct Investment, Institution and Industrialisation in Sub Saharan Africa. Economic Change and Restructuring, 55, 577-606. https://doi.org/10.1007/s10644-021-09322-y
• Özbaş, H., & Yıldırım, O. (2023). Türkiye ihracatının rekabet gücünü etkileyen faktörler: Ekonometrik bir analiz (2001-2019). Fiscaoeconomia, 7(1), 606-643. 10.25295/ fsecon.1127461
• Pan, X., Uddin, M. K., Saima, U., Jiao, Z., & Han, C. (2019). How do industrialization and trade openness influence energy intensity? Evidence from a path model in case of Bangladesh. Energy Policy, 133, 1-9. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2019.110916
• Paramati, S. R., Bhattacharya, M., Ozturk, I., & Zakari, A. (2018). Determinants of energy demand in African frontier market economies: An empirical investigation. Energy, 148, 123-133. https://doi.org/10.1016/j.energy.2018.01.146
• Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326. https://doi.org/10.1002/jae.616
• Qamruzzaman, M., & Karim, S. (2020). ICT investment impact on human capital development through the channel of financial development in bangladesh: An investigation of Quantile ARDL and Toda-Yamamoto Test. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 9(5), 112-124. https://doi.org/10.36941/ajis-2020-0090
• Rodrik, D. (2016a). An African Growth Miracle? Journal of African Economies, 1-18. 10.1093/jae/ejw027
• Rodrik, D. (2016b). Premature deindustrialization. Journal of Economic Growth. 21, 1-33. 10.1007/s10887-015-9122-3
• Sijabat, R. (2022). The association of economic growth, foreign aid, foreign direct investment and gross capital formation in ındonesia: Evidence from the Toda–Yamamoto approach. Economies, 10, 1-22. https://doi.org/10.3390/economies10040093
• Soydan, A. (2018). Türkiye ekonomisinde finansallaşma ve "sanayisizleşme" deneyimi. N. Engin, E. Aslanoğlu, O. Erdoğan, B. C. Karahasan, & K. Tata (Ed.), In Türkiye Ekonomisinde Kalkınma ve Dönüşüm (381-422. p.). Ankara: İmge Kitabevi
• Stiglitz, J. E. (2017). Industrial policy, learning, and development. J. Page, & F. Tarp (Ed.), In The practice of ındustrial policy: Government–business coordination in Africa and East Asia (23-39. p.). Oxford University Press: United Kingdom. 10.1093/acprof:oso/9780198796954.001.0001
• Tahir, M., Ali, N. O., Naseem, I., & Burki, U. (2023). Trade openness and inflation rate in China: Empirical evidence from time series data. Economies 11, 1-10. https://doi.org/10.3390/economies11100240
• Taymaz, E., & Voyvoda, E. (2017). Yapısal dönüşüm, sanayileşme ve sanayi politikaları: Küresel eğilimlerden türkiye ekonomisine kısa bir gezinti. M. Koyuncu, H. Mıhcı, & E. Yeldan (Ed.), In Geçmişten Geleceğe Türkiye Ekonomisi (11-44. p.). İstanbul: İletişim Yayınları
• Toda, H. Y., & Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66(1-2), 225-250. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)01616-8
• Tonus, Ö. (2007). Gümrük Birliği sonrasında Türkiye'de dışa açıklık ve sanayileşme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 193-214.
• Tregenna, F. (2011). Manufacturing Productivity, deindustrialization, and reindustrialization. Working Paper No. 2011/57. Finland: UNU World Institute for Development Economics Research (UNU-WIDER).
• Tregenna, F. (2015). Deindustrialisation, structural change and sustainable economic growth. UNU-MERIT Working Papers IDR 2016 WP 4. The Netherlands: Maastricht Economic and Social Research Institute on Innovation and Technology (UNU‐MERIT).
• Udemba, E. N., & Keleş, N. İ. (2022). Interactions among urbanization, industrialization and foreign direct investment (FDI) in determining the environment and sustainable development: new insight from Turkey. Asia-Pacific Journal of Regional Science, 6, 191–212. https://doi.org/10.1007/s41685-021-00214-7
• UNCTADstat. (2023). UNCTAD. UNCTADstat: https://unctadstat.unctad.org/datacentre/
• Yurttançıkmaz, Z. Ç., & Emsen, H. S. (2021). Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının borsa sanayi endeksi üzerine etkileri. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(23), 127-146. https://doi.org/10.36543/kauiibfd.2021.007
• Zou, G. (2022). Relationships between agricultural growth and energy consumption in China: Toda–Yamamoto tests. Energy Reports, 8, 756–763. https://doi.org/10.1016/j.egyr.2022.07.111