AN ANALYSIS OF SOCIAL BUDGET IMPLEMENTATION RESULTS IN LOCAL GOVERNMENTS: AN EXAMPLE OF SELECTED METROPOLITAN MUNICIPALITIES

Yıl 2024, Sayı: 13, 63 - 76, 30.06.2024

Güner Tuncer , Fazlı Yıldız , Arman Zafer Yalçın

https://doi.org/10.58627/dpuiibf.1482827

Öz

The social budget approach is an approach that prioritizes the planning of public expenditures such as social assistance and social security, education and health in the budget, taking into account social inclusion criteria such as poverty, income distribution, equality and employment. In this study, the effectiveness of social expenditures in 16 metropolitan provinces, whose data for 2018, 2019 and 2020 regarding the budget implementation results in Turkey were accessed, was analyzed. Three basic analysis methods were used in the study. These methods are Balassa Index, Herfindahl – Hirschman Index and Duranton and Puga Index. According to the results of the Balassa Index, among the 16 provinces included in the analysis, Bursa in health care expenditures in the 2018-2020 period; Ankara in Recreation, Culture and Religious Services; Istanbul is the province with the highest comparative advantage in education services, Aydın in 2018 and 2019, and Ankara in 2020 in Social Security and Social Assistance Services. According to the results of the Herfindahl – Hirschman Index (HH) for the 2018-2020 period, Education Services is the social budget expenditure with the highest spatial concentration, while Social Security and Social Assistance Services is the social budget expenditure with the lowest spatial concentration. According to the Duranton-Puga Index (DP) results, the provinces of Bursa in 2018, Kocaeli in 2019 and Muğla in 2020 have the highest regional differentiation compared to other provinces and have a fundamental advantage within the scope of the social budget. Denizli in 2018 and Ordu provinces in 2019 and 2020 have the lowest DP index value in terms of regional differentiation. Denizli ve Ordu are the provinces with the highest social budget disadvantage among the 16 provinces examined.

Anahtar Kelimeler

Social Budgeting, Local Governments, Balassa Index, Herfindahl – Hirschman Index, Duranton-Puga Index

YEREL YÖNETİMLERDE SOSYAL BÜTÇE UYGULAMA SONUÇLARININ ANALİZİ: SEÇİLMİŞ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ ÖRNEĞİ

Öz

Sosyal bütçe yaklaşımı, bütçedeki sosyal yardım ve sosyal güvenlik, eğitim, sağlık gibi kamu harcamalarının yoksulluk, gelir dağılımı, eşitlik, istihdam gibi sosyal içerme ölçütleri dikkate alınarak planlanmasını öncelikleyen bir yaklaşımdır. Bu çalışmada Türkiye’de bütçe uygulama sonuçlarına ilişkin 2018, 2019 ve 2020 yıllarına ait verilerine erişilmiş olan 16 Büyükşehir statüsündeki il özelinde sosyal harcamaların etkinliği analiz edilmiştir. Çalışmada üç temel analiz yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntemler Balassa Endeksi, Herfindahl – Hirschman Endeksi ile Duranton ve Puga Endeksi’dir. Balassa Endeksi sonuçlarına göre analize dâhil edilen 16 il arasında 2018-2020 döneminde sağlık hizmetleri harcamalarında Bursa; Dinlenme, Kültür ve Din Hizmetlerinde Ankara; Eğitim hizmetlerinde İstanbul ve Sosyal Güvenlik ve Sosyal Yardım Hizmetleri’nde 2018 ve 2019 yılında Aydın, 2020 yılında ise Ankara karşılaştırmalı üstünlüğe en yüksek sahip olan ildir. 2018-2020 dönemi Herfindahl – Hirschman Endeksi (HH) sonuçlarına göre Eğitim Hizmetleri en yüksek mekânsal yoğunlaşmaya sahip olan sosyal bütçe harcamasıyken en düşük mekânsal yoğunlaşmaya sahip olan sosyal bütçe harcaması ise Sosyal Güvenlik ve Sosyal Yardım Hizmetleridir. Duranton-Puga Endeksi (DP) sonuçlarına göre, 2018 yılında Bursa, 2019’da Kocaeli ve 2020 yılında Muğla illeri diğer illere kıyasla en yüksek bölgesel farklılaşma göstererek sosyal bütçe kapsamında temel bir avantaja sahiptir. 2018’de Denizli, 2019 ve 2020’de Ordu illeri bölgesel farklılaşma açısından en düşük DP endeks değerine sahip olup incelenen 16 il içerisinde en yüksek sosyal bütçe dezavantajı gösteren iller konumundadır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bütçeleme, Yerel Yönetimler, Balassa Endeksi, Herfindahl – Hirschman Endeksi, Duranton-Puga Endeksi

Kaynakça

• Adana Büyükşehir Belediyesi (2023a). 2018, 2019, 2020 Yılları Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.adana.bel.tr/tr/faaliyet-raporu.
• Adana Büyükşehir Belediyesi (2023b). 2018, 2019, 2020 Yılları Bütçe Kesin Hesapları. Erişim adresi: https://www.adana.bel.tr/tr/mali-yili-butcesi.
• Akdoğan, A. (2014). Kamu maliyesi (16. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Alkan, F. ve Yıldız, F. (2017). Bütçelemede yeni yaklaşımlar: Katılımcı bütçeleme ve vatandaş bütçesi. Yıldız, F. ve Tuncer G. (Ed.). Güncel gelişmeler perspektifinden – kamu maliyesinde seçme konular içinde (ss. 355-373). Ankara: Savaş Yayınevi.
• Ankara Büyükşehir Belediyesi (2023a). 2018, 2019, 2020 Yılları Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.ankara.bel.tr/dokumanlar/saydamlik-ve-hesapverilebilirlik/stratejik-yonetim-araclari/faaliyet-raporlari
• Ankara Büyükşehir Belediyesi (2023b). 2018, 2019, 2020 Yılları Bütçe Kesin Hesapları. Erişim adresi: https://www.ankara.bel.tr/dokumanlar/saydamlik-ve-hesapverilebilirlik/stratejik-yonetim-araclari/kesin-hesaplar.
• Antalya Büyükşehir Belediyesi (2023a). 2018, 2019, 2020 Yılları Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.antalya.bel.tr/Kurumsal/faaliyet-raporlari.
• Antalya Büyükşehir Belediyesi (2023b). 2018, 2019, 2020 Yılları Bütçe Kesin Hesapları. Erişim adresi: https://www.antalya.bel.tr/Kurumsal/gelir-gider-butcesi.
• Aydın Büyükşehir Belediyesi (2023). 2018, 2019, 2020 Yılları Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://aydin.bel.tr/detail/4370/faaliyet-raporlari.
• Aydın, E. ve Şeker, M. (2022). Bütçe şeffaflığı ve Türkiye. Maliye Çalışmaları Dergisi-Journal of Public Finance Studies, 67, 47-66.
• Aysan, M. F. (2013). Sosyal politikada yeni eğilimler ve yerel yönetimler. Şentürk, M. ve Yaman, Ö. M. (Ed.). Kentleşme ve sosyal politikalar içinde (s. 17-43). İstanbul: Esenler Belediyesi Şehir Düşünce Merkezi.
• Balassa, B. (1965). Trade liberalization and revealed comparative advantage. The Manchester School of Economic and Social Studies, 33, 99-123.
• Balassa, B. (1989). Comparative advantage, trade policy and economic development. New York: New York University Press.
• Balıkesir Büyükşehir Belediyesi (2023a). 2018, 2019, 2020 Yılları Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.balikesir.bel.tr/faaliyet-rapor.
• Balıkesir Büyükşehir Belediyesi (2023b). 2018, 2019, 2020 Yılları Bütçe Kesin Hesapları. Erişim adresi: https://www.balikesir.bel.tr/butce-tr. Buğra, A. ve Adar, S. (2007). Türkiye’nin kamu sosyal koruma harcamalarının karşılaştırmalı bir analizi. Erişim adresi: https://spf.bogazici.edu.tr/sites/spf.boun.edu.tr/files/T%C3%BCrkiye%E2%80%99nin%20Kamu%20Sosyal%20Koruma%20Harcamalar%C4%B1n%C4%B1n%20Kar%C5%9F%C4%B1la%C5%9Ft%C4%B1rmal%C4%B1%20Bir%20Analizi%20(2007).pdf
• Bulutoğlu, K. (1988). Kamu ekonomisine giriş (4. Baskı). İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Bursa Büyükşehir Belediyesi (2023a). 2018, 2019, 2020 Yılları Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.bursa.bel.tr/yayinlar?tur=kurumsal#tab-4.
• Bursa Büyükşehir Belediyesi (2023b). 2018, 2019, 2020 Yılları Bütçe Kesin Hesapları. Erişim adresi: https://www.bursa.bel.tr/idari/muhasebe-ve-finansman-sube-mudurlugu-50#icerik_kat_13.
• Çiçek, Ş. E. ve Dikmen, S. (2016). Sosyal bütçeleme örneği olarak çocuk dostu bütçe. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(2), 131-147.
• Denizli Büyükşehir Belediyesi (2023). 2018, 2019, 2020 Yılları Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.denizli.bel.tr/Default.aspx?k=content&id=19087.
• Duranton, G. ve Puga, D. (2000). Diversity and specialization in cities: Why, where and when does it matter?. Urban Studies, 37(3), 533-555.
• Ersöz, H. Y. (2011). Sosyal politikada yerelleşme. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları. Eskişehir Büyükşehir Belediyesi (2023). 2018, 2019, 2020 Yılları Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.eskisehir.bel.tr/faaliyet-raporlari.
• Güngör Göksu, G. (2019). İnsan haklarına duyarlı bütçeleme analizi: Türkiye örneği. İzmir İktisat Dergisi, 34(4), 599-621.
• Herfindahl, O. C. (1950). Concentration in the steel industry, Dissertation Thesis, Columbia University.
• Hirschman, A. O. (1945). National power and foreign trade. Berkeley: University of California Press. İpek, S. ve Çıplak, B. (2016). Türkiye’de sosyal belediyecilik ve sosyal bütçe uygulamaları: Çanakkale belediyesi örneği. Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(27), 201-215.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (2023a). 2018, 2019, 2020 Yılları Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.ibb.istanbul/icerik/faaliyet-raporlari.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi (2023b). 2018, 2019, 2020 Yılları Bütçe Kesin Hesapları. Erişim adresi: https://www.ibb.istanbul/icerik/butce-ve-yatirimlar.
• İzmir Büyükşehir Belediyesi (2023a). 2018, 2019, 2020 Yılları Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.izmir.bel.tr/tr/Dokumanlar/23/43.
• İzmir Büyükşehir Belediyesi (2023b). 2018, 2019, 2020 Yılları Bütçe Kesin Hesapları. Erişim adresi: https://www.izmir.bel.tr/tr/Dokumanlar/23/10.
• Kaya, N. (2012). Yerel yönetimlerde sosyal bütçe; Erzurum büyükşehir belediyesi sosyal bütçesinin değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(2), 157-169.
• Kayseri Büyükşehir Belediyesi (2023). 2018, 2019, 2020 Yılları Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.kayseri.bel.tr/kurumsal-raporlar.
• Kocaeli Büyükşehir Belediyesi (2023a). 2018, 2019, 2020 Yılları Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.kocaeli.bel.tr/tr/main/pages/faaliyet-raporlari/33.
• Kocaeli Büyükşehir Belediyesi (2023b). 2018, 2019, 2020 Yılları Bütçe Kesin Hesapları. Erişim adresi: https://www.kocaeli.bel.tr/tr/main/pages/kesin-hesap-dosyalari/32.
• Korlu, R. K. ve Aslantaş, M. F. (2023). Türkiye’de belediyelerde sosyal bütçe uygulamaları: İzmir Büyükşehir Belediyesi örneği. Vergi Raporu, 280, 96-116.
• Liesner H.H. (1958). The European common market and British industry. Economic Journal, 68, 302-316. McCan, P. (2007). Urban and regional economics. New York: Oxford University Press.
• Mermer, B., Şataf, C. ve Negiz, N. (2016). Türkiye’de sosyal belediyecilik anlayışı: Denizli Büyükşehir Belediyesi örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(4), 1299-1322.
• Mersin Büyükşehir Belediyesi (2023a). 2018, 2019, 2020 Yılları Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.mersin.bel.tr/dokumanlar/mbb-faaliyet-raporlari.
• Mersin Büyükşehir Belediyesi (2023b). 2018, 2019, 2020 Yılları Bütçe Kesin Hesapları. Erişim adresi: https://www.mersin.bel.tr/dokumanlar/mbb-mali-yili-kesin-hesap-cetveli.
• Muğla Büyükşehir Belediyesi (2023a). 2018, 2019, 2020 Yılları Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.mugla.bel.tr/sayfa/faaliyet-raporlari.
• Muğla Büyükşehir Belediyesi (2023b). 2018, 2019, 2020 Yılları Bütçe Kesin Hesapları. Erişim adresi: https://www.mugla.bel.tr/sayfa/butce-ve-kesin-hesaplar1.
• Mukhopadhyay, A. (2022). Social budgeting in India: Challenges and approach. Erişim adresi: https://www.asiainglobalaffairs.in/reflections/social-budgeting-in-india-challenges-and-approach/.
• Musgrave, R.A. (1959). The theory of public finance. New York: McGraw Hill.
• Oates, W.E. (1972). Fiscal federalism. New York: Harcourt Brace Jovanovic.
• Ordu Büyükşehir Belediyesi (2023). 2018, 2019, 2020 Yılları Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.ordu.bel.tr/Kurumsal/Plan-Program-Raporlar/12.
• Özcan, G. (2014). Sosyal bütçe teorik yapısı ve Türkiye’de anayasal temelleri. Yönetim ve Ekonomi, 21(2), 99-108.
• Özen, A. ve Yontar, İ. G. (2009). Katılımcı demokrasi anlayışında bütçeleme: Katılımcı bütçeleme. Maliye Dergisi, 156, 280-293.
• Öztürk, N. (2018). Kamu maliyesi (4. Baskı). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Pehlivan, O. (2019). Kamu maliyesi. Trabzon: Celepler Matbaacılık Yayın.
• Pehlivan, O. (2022). Kamu bütçesi. Trabzon: Celepler Matbaacılık Yayın.
• Sakarya Büyükşehir Belediyesi (2023a). 2018, 2019, 2020 Yılları Faaliyet Raporları. Erişim adresi: https://www.sakarya.bel.tr/tr/StratejikPlanlama.
• Sakarya Büyükşehir Belediyesi (2023b). 2018, 2019, 2020 Yılları Bütçe Kesin Hesapları. Erişim adresi: https://www.sakarya.bel.tr/tr/StratejikPlanlama.
• Scholz, W., Cichon, M. ve Hagemejer, K. (2000). Social budgeting. Geneva: International Labour Office, International Social Security Association.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2021). 2022- 2024 Dönemi bütçe hazırlama rehberi. Erişim adresi: sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/09/2022-2024_ButceHazirlamaRehberi-1.pdf.
• Şeker, M. (2010). Yerel yönetimlerde sosyal bütçe anlayışı. Altuğ, F., Çetinkaya, Ö. ve İpek, S. (Ed.). Mahalli idareler maliyesi üzerine yazılar içinde (ss. 263-286). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Şeker, M. (2011). Yerel yönetimlerde sosyal bütçeyi izleme raporu. İstanbul: TESEV Yayınları.
• The World Bank (2022). World Development Indicators. Erişim adresi: https://data.worldbank.org/indicator/SP.URB.TOTL.IN.ZS?end=2022&start=1960&view=chart.
• Yaşar, S. ve Gürbüz, B. (2021). Yoksullukla mücadelede sosyal belediyeciliğin rolü: Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi. Journal of Academic Value Studies, 7(2), 268-283.
• Yıldız, S. ve Uğur, A. (2016). Cinsiyete duyarlı bütçeleme ve ülke deneyimleri. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 271-292.