VEHHABİ İSYANININ BASTIRILMASINDA VE SONRASINDA MEKKE MUHAFIZI HASAN PAŞA’NIN FAALİYETLERİ

Yıl 2016, Sayı: 49, 144 - 158, 28.07.2016

Kevser Değirmenci

Öz

Hasan Paşa, Abdülmecid’in
sadrazamlarından Mustafa Naili Paşa’nın dayısı olup, Arnavut asıllıdır. Mustafa
Naili Paşa’nın, çocukluk yılları dayıları Hasan ve Tahir Paşaların yanında
geçmiştir. Hasan Paşa’nın, Kavalalı Mehmet Ali Paşa ile akrabalık boyutunda bir
samimiyeti olduğu bilinmektedir.

Hasan Paşa’nın
Osmanlı Devleti’ne ilk hizmeti Mısır’ın Fransızlardan kurtarılması esnasında
olmuştur. Kardeşi Tahir Paşa ile Yusuf Ziya Paşa’nın ordusunda yer almışlardır.
Burada Tahir Paşa daha ön planda yer alırken, Hasan Paşa bir süre sonra Tahir
Paşa’nın ölümü ile onun kariyerine sahip olmuştur. İkinci hizmeti ise Vehhabi İsyanı
esnasında Mekke Muhafızı unvanı ile Mehmet Ali Paşa’nın hizmetinde göstermiş
olduğu yararlılıklardır. Ardından Mekke’de bir takım imar faaliyetlerinde
bulunmuştur. Üçüncü olarak Hasan Paşa, 1822’de Girit isyanlarını bastırmak için
Mehmet Ali Paşa tarafından Mısır askerlerinin kumandanı olarak
görevlendirilmiştir.

Bu çalışmada ise, öncelikle Hasan Paşa’nın Mehmet
Ali Paşa ile olan münasebetinin nasıl başladığı ve hangi mahiyette olduğuna
değinilerek,  Hasan Paşa’nın hayatından
bir kesit olan, Vehhabi İsyanı esnasında yapmış olduğu mücadelelerden ve Mekke
Muhafızı olarak gerçekleştirdiği imar faaliyetlerinden bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler

Vehhabi İsyanı, Hasan Paşa, Mekke Muhafızı

ACTIONS OF MECCA GUARD HASAN PASHA DURING WAHHABI REVOLT SUPPRESSION AND AFTER REVOLT

Öz

Hasan Pasha is uncle
of Mustafa Naili Pascha who is grand vizier of  Abdülmecid and he has
Albanian roots.  During childhood period  Mustafa Naili Pasha was
together with his uncles  Hasan Pasha and Tahir Pascha. Hasan Pasha has
relationship by affinity with Kavalalı Mehmet Ali Pasha.

First mission of Hasan
Pasha for Ottoman State was during freeing Egypt from French invasion. He took
place among the army of his brother Tahir Pascha and Yusuf Ziya Pascha. 
Tahir Pascha was at the forefront, after his death Hasan Pascha took his place.
He committed his second mission during Wahhabi revolt with the title of Mecca
Guard while he was serving for Mehmet Ali Pascha. After that he made some constructions
in Mecca. Thirdly, Hasan Pascha was charged by Mehmet Ali Pascha   as
the commander of Egptian soldiers  with the mission of suppressing the
revolt in 1822 in Cretan.

Firstly, in this study, how
the  relationship between Hasan Pasha and Mehmet Ali Pascha started and
 quality of it was mentioned. As a period of the life of Hasan
Pascha  the struggle he made during  Wahhabi invasion will be
expressed and construction activities as the Mecca Guard will be mentioned.

Anahtar Kelimeler

Vahhabi Revolt, Hasan Pascha, Mecca Guard

Kaynakça

• Cevdet Askeriye ( C. AS.), nr.14514/350
• Cevdet Dâhiliye (C. DH), nr. 62/3092
• Hatt-ı Hümayün (HAT), nr. 86/3541; nr. 89/3649/A; nr. 83/3447/J; nr. 344/19648; nr. 344/ 19648/B; nr. 760/35908; nr. 764/36070/B, C; nr. 764/36070/A; nr. 346/19697/A, B; nr. 344/19652; nr. 343/19592/E; nr. 343/ 19597; nr. 341/ 19530; nr. 341/19529/A, B, E; nr. 346/19697/C; nr. 345/19686; nr. 343/19600; nr. 343/ 19592/G; nr. 345/19688; nr. 344/19624; nr. 83/3446/A
• Ahmet Cevdet Paşa. (1309). Tarih-i Cevdet. VII, Dersaadet: Matbaa-i Osmaniye.
• Al-Rasheed, M. (2010). A History Of Saudi Arabia. Cambridge: Cambridge University Press.
• Altundağ, Ş. (1988). Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı ve Mısır Meselesi. Ankara. TTK
• Altundağ, Ş. (1970). Mehmet Ali Paşa. İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.c.VII, Ankara, s. 566-579.
• Barchard, D. (2003/3004). The Princely Pasha of Crete. Cornucopia, s. 23.
• Cezar, M., & Sertoğlu, M. (1971). Resimli Haritalı Mufassal Osmanlı Tarihi. İstanbul.
• Çağatay, N. (1986). Vahhabilik. İslam Ansiklopedisi. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. c.XIII, Ankara, s. 262-263
• Çelik, Yüksel (2013). Şeyhü'l -Vüzera Koca Hüsrev Paşa (II. Mahmut Devrinin Perde Arkası) Türk Tatih Kurumu
• Değirmenci, K. (2013). Mustafa Naili Paşa'nın Hayatı ve Girit Valiliği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi
• Ecer, A. V. (1990). Osmanlı Tarihinde Vahhabi Hareketinin Sebep ve Sonuçları. IX. TTK, Bildirileri .Ankara.
• Ecer, A. V. (1993). Osmanlı Döneminde Mekke'nin Yönetimi. X.TTK Bildirileri 22-26 Eylül 1986, c. IV, s.14-17. Ankara.
• Efendi, M. E. (2000). Vak'anüvis Es'ad Efendi Tarihi, Bahir Efendi'nin Zeyl ve İlaveleriyle (1821-1826), hazırlayan: Ziya Yılmazer. İstanbul.
• Efendi, Şani-zade. M. (1284). Şani-zade Tarihi . Dersaadet.
• Eyüp Sabri Paşa, Çeviren. Süleyman Çelik (1992). Tarih-i Vehhabiyan (Vehhabiler Tarihi). İstanbul.
• Görgün, H. (2004). Mısır. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt: XXIX, Ankara. s. 555-557.
• Gözüberk, Y. İ. (2006). Arşiv Vesikaları Işığında İlk Vehhabi Devleti. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Güler, E. M. (2002). Belgelerle Osmanlı Devrinde Hicaz (Mekke-i Mükerreme) . İstanbul.
• J.H.Kramers. (1979). Mısır. İslam Ansiklopedisi, cilt: VIII. Ankara. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s. 217-269
• Jorga, N. (2009). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. İstanbul.
• Karal, E. Z. (1988). Osmanlı Tarihi.c.V.Ankara .TTK
• Kurşun, Z. (1998). Necid ve Ahsa'da Osmanlı Hakimiyeti, Vehhabi Hareketi ve Suud Devleti'nin Ortaya Çıkışı. Ankara.
• Kurşun, Z. (1998). Hicaz (Osmanlılar Dönemi). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.XVII, Ankara, s. 437-439.
• Kurşun, Z. (1999). Osmanlı Devleti İdaresinde Hicaz (1517-1919). Osmanlı, cilt: II, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, s. 316-325
• Kutluoğlu, M. H. (2002). Kavalalı Mehmet Ali Paşa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.XXV, İstanbul. s.63.
• Küçükaşçı, M. S. (2003). Medine. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi,c.XXVIII,Ankara. s.305-318
• Küçükaşçı, M. S. (2003). Mekke. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. XXVIII, Ankara. s.555-575.
• Pakalın, M. Z. (2004). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. Milli Eğitim Bakanlığı
• Parlatır, İ. (2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara.
• Pekkirişçi, A. (2011). Hariciler ve Vehhabilerin ve Ortaya Çıktıkları Dönemlerin Ortak Özellikleri. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi
• Rasim, A. (2004). haz. Metin Hasırcı, Osmanlı Tarihi, cilt.IV. İstanbul., Emre Yayınları
• Şeker, M. F. (2007). Osmanlılar ve Vehhabilik. İstanbul. Dergah Yayınları
• Uzunçarşılı, İ. H. (1984). Mekke-i Mükerreme Emirleri. Ankara.TTK
• Yıldız, G. (2009). Neferin Adı Yok, Zorunlu Askerliğe Geçişi Sürecinde Osmanlı Devleti'nde Siyaset, Ordu ve Toplum (1826-1839). İstanbul.Kitabevi.
• Yörükan,Y.Z.(1953).Vehhabilik.Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.S.1,Ankara.s. 51-67
• Zinkeisen, J. W. (2011). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. c. VI, İstanbul. Yeditepe Yayınevi