ALİ HIBRÎ EL-KÜTAHÎ’NİN HAVÂSSÜ’L-KUR’ÂN KONUSUDAKİ ŞİFÂÜ’L-EBDÂN’ININ YENİ BİR NÜSHASININ LİTERATÜRE KAZANDIRILMASI

Yıl 2016, Sayı: 48, 314 - 331, 28.04.2016

İlhami Günay

Öz

Kur’an-ı
Kerim, Allah’ın kelamı olması hasebiyle bizzat kendisi tarafından çok değerli
olduğu vurgulanmıştır. Onun bazı ayetlerinin ve surelerinin diğerlerinden daha
da faziletli olduğuna dair sünnetten deliller bulunmaktadır. Bu yüzden
Rasûlullah (sav.) ve O’nun talim ve telkinleriyle ashabı, Kur’an’ın bu yönünü,
bazı isteklerinin kabul edilmesinde, sıkıntılarının giderilmesinde ve şerli
varlıklardan korunmakta vasıta kılmışlardır. İlk İslami kaynaklarda
Fezâilü’l-Kur’an ismini alan bu konu, sonraki asırlarda Kur’an ilimleri
içerisinde Havâssü’l-Kur’an ismiyle müstakil bir başlık altında toplanmıştır.
Zamanla bu alan genişlemiş ve küçük, orta ve büyük hacimlerde eserler telif
edilmiştir. Birçoğu yazma halde bulunan bu eserlerden birisi de Ali Hıbrî
el-Kütâhî’nin klasik kaynaklardan faydalanarak yazdığı Şifâü’l-ebdân
isimli kitabıdır. Bu eserin yazma bir nüshası elimize geçmiş ve ona İlhami
ismi verilerek onun, müellifine aidiyetini tesbit etmek amacıyla bu çalışma
hazırlanmıştır. Anılan nüsha, yurt içindeki yazma kütüphanelerde bulunan beş
ayrı nüshasının ve kaynak olarak faydalandığı, alanının en önemli eserlerinden
olan Dürrü’n-nazîm isimli eserin muhtevalarıyla karşılaştırılmıştır. Bu
mukayese neticesinde İlhami nüshasının, Şifâü’l-ebdân’ın mahtut
bir nüshası olduğu yakinen anlaşılmıştır. Ayrıca eserin nüshalarının tam
olanlarının tesbiti de yapılmış ve eseri tahkik etmek isteyenler için, itimat
edebilecekleri nüshaların hangileri olduğu belirlenmiştir. Anılan eser, Kütahya
Vahidpaşa kütüphanesine tarafımızdan hediye edilerek 3243 demirbaş numarası ile
kaydedilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Havâssü’l-Kur’an, Hıbrî, Ebdân, Literatür, Nüsha

ADDING INTO LITERATURE ANOTHER COPY OF ŞİFÂÜ’L-EBDÂN ON HAVASSÜ’L-KUR’ÂN BY ALİ HIBRÎ EL-KÜTAHÎ

Öz

The
Quran, being the word of Allah, emphasizes within itself that it is indeed
highly significant. In the Sunnah, there can be found evidence indicating that
some suras and ayahs of the Quran are more virtuous than others. Hence, prophet
Muhammad (PBUH) and his companions guided by his teaching have used this aspect
of the Quran as a means to have some of their wishes granted, hardships
resolved and to get protection against malicious beings. Being called
Fezâilü’l-Kur’an in the early Islamic literature, this topic, in the following
centuries, was categorized under Havâssü’l-Kur’an within the scholarship of the
Quran. The field expanded over time and encapsulated many compiled works of
varying sizes and lengths, most of which are in handwritten form. One of said
works is the book named Şifâü’l-ebdân, written by Ali Hıbrî el-Kütahi in the
light of classical literature. We have retrieved one handwritten copy of said
work, named it "İlhami" and began a study to verify the ownership to
the writer. The copy was compared and tested with the five different copies
found in domestic libraries of handwritten works, and the contents of Dürrü’n-nazîm,
one of the most prominent works in the field, in the light of which the author
worked, and used for reference. It was understood as a result of the comparison
that the copy, İlhami, is a definite copy of Şifâü’l-ebdân. In addition, among
the copies of the work, the complete ones have been ascertained and determined
for purposes of reliability for those who want to study the piece. The said
piece was donated by us to the Kütahya Vahidpaşa Library and was registered
with the asset ID of 3243.

Anahtar Kelimeler

Copy, Ebdan, Havâssü’l-Kur’an, Healing, Hibri

Kaynakça

• Kur’ân-ı Kerim
• Akbıyık, H. (2007) Kur’ân ilimlerinden biri olarak Havâssu’l-Kur’ân İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Aksekili, A. H. “Kur’ân-ı Kerîm Tercümeleri Hakkında”, Sebîlürreşâd, C. 24, S: 599.
• Alpay, S. (1979). Büyük Bilgiler Güneşi, İstanbul: Sedef Yayınevi.
• Alpay, S. (1995). Şemsü’l-maârif, İstanbul.
• Aydüz, D. (2001/3). “Muhammed Fuzûlî Elyazmalar Enstitüsü ve Enstitünün Kütüphanesinde Bulunan Tefsir ve Kur’ân Bilimlerine Dair Elyazmaları”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.
• Baş, D. (2013). “Yâfiî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: C. 43.
• Bursalı, M. T. (h.1333) Osmanlı Müellifleri, İstanbul: Matbaa-i âmire.
• Çelebi, İ. (1997). “Havas İlmi”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: C. 16.
• Çelebi, İ. (2008). “Rukye”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: C. 35
• Durmuş, İ. (2000). “İbnü’l-Haşşâb”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: C. 21.
• Duvarcı, A. (1993). “Risale-i falname li Ca’fer-i Sadık” ve “Tefe’ülname”, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Eroğlu, M. (1997). “Havâssü’l-Kur’ân” Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: C. 16.
• el-Bağdâdî, İ. P. (t.y.). Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifin ve âsârü’l-musannifîn, Beyrut: Dârü ihyâi’t-türâsi’l-Arabî.
• el-Ferâhîdî, H. b. A. (2003). Kitabü’l-ayn, thk. Abdülhamid el-Hendâvî, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye.
• el-Fîrûzâbâdî, M. Y. (2005). el-Kâmûsü’l-Muhît, Thk. Muhammed Naim ve -dğr.-, Lübnan: Müessesetü’r-risâle.
• el-Hüveymil, b. F. (2008). Havâssü’l-Kur’âni’l-Kerîm Dirasetün Nazariyye Tatbikiyye, Kâhire: Dârü İbni’l-Cevzî.
• el-Isfahânî, R. (t.y.). el-Müfredât fî garibi’l-Kur’an, thk. Nezzâr Mustafa el-Bâz, Mektebetü Nezzâr Mustafa el-Bâz.
• el-Mekkî, İbn A. (2006). ez-Ziyâde ve’l-ihsân fî ulûmi’l-Kur’ân, Câmiatü Şârika, Birleşik Arap Emirlikleri: Merkezü’l-bühûs ve’d-dirâsât.
• es-Suyûtî, C. (2008), el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’an, thk. Mustafa Şeyh, Şuayb Arnavut, Dimeşk: Müessesetü’r-risâle nâşirûn.
• el-Yalvaci, İ b. M. (r.1265). Risale-i havâssi’l-ebyat; Mecmuatü’l-kasaid-i hak nebiyyina, İstanbul: Darü't-Tıbaati'l-Aliye.
• Erin, H. (1989). Kur’ân-ı Kerîm’in Havâs ve Esrârı, İstanbul:
• ez-Zerkeşi, B. (t.y.). el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân, Thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim, Kâhire: Dârü’t-türâs.
• Gazzâlî, E. H. (1999). ez-Zehebü’l-ibrîz fî havâssi Kitabillâhi’l-Azîz, thk, Muhammed et-Tayyib Behâüddin el-Hindî, Dârü’s-semer.
• https://www.yazmalar.gov.tr/tarama.php?cmd=search&genel=nazim&submit=Ara erişim, 27.2.2016.
• İbn Kayyim, C. (1981). Zâdü’l-meâd fî hedy-i hayri’l-ibâd, thk. Şuayb-Abdülkadir el-Arnavut, Kuveyt: Müessesetü’r-risâle.
• İsmail Paşa M. E. (1954). İzahü’l-meknûn fi’z-zeyli alâ Keşfi’z-Zunûn an esâmi’l-kütüb-i ve’lfünûn, İstanbul: Matbaatü vekâleti’l-meârif.
• Koçyiğit, H. (2012). “Havâssu’l-Kur’an”, Journal of Islamic Research, 23(2).
• Kehhâle, Ö. R. (1957). Mu’cemü’l-müellifîn, Dimeşk: Müessesetü’r-risâle.
• Kısa, B. (2005). Havass’ın derinlikleri: açıklanmamış yönleriyle İslami büyü, vefkler, Esmaül Hüsna, İstanbul: Hermes Yayınları.
• Molla Sadra, Ş. (1993). Esrârü’l-âyât, Nâşir, Muhammed Hocevî, Beyrut: Dârü’s-safve.
• Özervarlı, M. S. (1998). “Hibrî, Ali Efendi”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul, C. 17.
• Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: MEB.
• Pamuk, A. (2003). Kur’ân-ı Kerîm’in Havas ve Esrarı (Havassü’l-Kur’ân), İstanbul: Pamuk Yayıncılık.
• Şakir Efendi, A. (1818). Ravz-ı verd: esmai hüsna-i ilahinin nazmen şerhi ve havassı, İstanbul: Takvimhane-i Âmire Matbaası.
• Uygun, A. (2013). Seyyid Süleyman el-Hüseynî'nin Kenzü'l-Havâs Kitabındaki Dua ve Büyü Motifleri, Doktora Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Varlı, M. (t.y.). Güneşler Güneşi, İstanbul, Esma Yayınları.