ABOUT MUSTAFA AHTERÎ EFENDI AND HIS DICTIONARY CALLED AHTERÎ-I KEBÎR

Yıl 2014, KÜTAHYA ÖZEL SAYISI, 33 - 38, 30.11.2014

Mustafa Güneş

Öz

Muslihiddin Mustafa b. Şemseddin Karahisarî
(Ahterî), lexicographer of the Arabic-Turkish dictionary, referred with the
names like Ahterî Lügati, Lügat-i Ahterî and Ahterî-i Kebir, is known to be
born in Afyonkarahisar in 1496. He took up his education and training in
Kütahya and his tomb is in the same place (Germiyan Street). Having several
other works other than his dictionary, his piece de resistance is called
Ahterî-i Kebîr. Ahterî-i Kebîr reflects the characteristics of Kütahya and
Afyon’s local dialects and has an important place in Arabic-Turkish dictionary
history.

Anahtar Kelimeler

Muslihiddin Mustafa b. Şemseddin Karahisarî, Ahterî, Ahterî-i Kebir

MUSTAFA AHTERÎ EFENDİ VE AHTERÎ-İ KEBÎR ADLI SÖZLÜĞÜ ÜZERİNE

Öz

Ahterî Lügati, Lügat-i Ahterî, Ahterî-i Kebîr gibi
isimlerle anılan Arapça-Türkçe sözlüğün müellifi Ahterî mahlasını taşıyan ünlü
lügat bilgini Muslihiddin Mustafa b. Şemseddin Karahisarî’nin, m. 1496 yılında
Afyonkarahisar’da doğduğu ve öğrenim ve çalışma hayatı boyunca Kütahya’da
yaşdığı rivayet edilir. Ahterî’nin mezarı Kütahya Germiyan Sokak’ta
bulunmaktadır. Yazarın, Kütahya ve Afyon yöresi ağız özelliklerini taşıyan
Ahterî-i Kebîr adlı Arapça-Türkçe 
sözlüğü, Türkoloji çalışmalarında temel kaynaklar arasında yer alır.

Anahtar Kelimeler

Muslihiddin Mustafa b. Şemseddin Karahisarî, Ahterî, Ahterî-i Kebir

Kaynakça

• AHTERÎ Mustafa Efendi, Ahterî-i Kebir (Hazırlayanlar: Ahmet Kırkkılıç-Yusuf Sancak), TDK Yayınları, Ankara 2009.
• AKÇAY, Yusuf, Doğuda ve Batıda Sözlükçülüğün Gelişimi ve Osmanlı Dönemi Sözlük Metinlerine Genel Bir Bakış, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi The Journal of Turkish Language and Literature Studies Ulusal Hakemli Dergi Sözlük Özel Sayısı DED, S. (Issue) 4 Yaz (Summer), İstanbul 2011.
• AYVERDİ, İlhan, Asırlar Boyu Tarihi Seyri İçinde Büyük Misalli Büyük Sözlük, C. II, (Redaksiyon: Ahmet Topaloğlu), Kubbealtı Yayınları, İstanbul 2011.
• BURSALI MEHMED TÂHİR, Osmanlı Müellifleri C. I-II-III-Ahmed Remzi Akyürek Miftâhü’l-Kütüb ve Esâmî-i Müellifîn Fihristi, Bizim Büro Basımevi Yayın Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti. Yayınları, Ankara 2000.
• CUMAKUNOVA, Gülzura, Türk Sözlük Biliminin Etkileşim Alanları, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi The Journal of Turkish Language and Literature Studies Ulusal Hakemli Dergi Sözlük Özel Sayısı DED, S. (Issue) 4 Yaz (Summer), İstanbul 2011.
• YILDIZ, Hakkı Dursun, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi C. XIV, (İlmi müşavir ve Redaktör: Hakkı Dursun Yıldız), Çağ Yayınları, İstanbul 1993.
• DÖNDÜREN, Hamdi, İnsanlığa Son Çağrı Kur’an-ı Kerim- Meâl-Tefsir-Ansiklopedik İndeks (Yüce Meâli ve Açıklaması), C. I, Yeni Şafak, C. I, Yeni Şafak, İstanbul 2003.
• EMİNOĞLU, Emin, Sözlükçülük Geleneği İçinde Türkçe Sözlük Düzenleme Yöntemleri, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi The Journal of Turkish Language and Literature Studies Ulusal Hakemli Dergi Sözlük Özel Sayısı DED, S. (Issue) 4 Yaz (Summer), İstanbul 2011.
• HORATA, Osman, Kaynaklar, Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, Editörler: Mustafa İsen, Mustafa İsen-Osman Horata*-Muhsin Macit-Filiz Kılıç-İ. Hakkı Aksoyak, Grafiker Yayınları, Ankara 2009.
• KARTAL, Ahmet, Tuhfe-i Remzi Manzum Farsça-Türkçe Sözlük, Akçağ, Yayınları, Ankara 2003.
• KESTELLİ, Raif Necdet, Resimli Türkçe Kamus, (Hazırlayanlar: Recep Toparlı-Belgin Tezcan Aksu- Canan Selvi Kanoğlu- Seyfullah Türkmen), TDK Yayınları, Ankara 2004.
• KILIÇ, Atabey, Manzum Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyân Şerhi Hediyyetü’l-İhvân, Turkish Studies /Türkoloji Dergisi I, S.1,(2006).
• KILIÇ, Hulusi, Ahterî, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. I, İstanbul 1989.
• MUHTAR, Cemal, İki Kur’an Sözlüğü Luğat-ı Ferişteoğlu ve Luğat-ı Kânûn-ı İlâhî, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1993.
• MÜTERCİM ÂSIM EFENDİ, Burhân-ı Katı (Hazırlayanlar: Mürsel Öztürk-Deya Örs), TDK Yayınları, Ankara 2000.
• Türk Ansiklopedisi C. I, “Ahterî Mustafa” MEB Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1946.
• TÜRK DİL KURUMU, Türkçe Sözlük C. II, (Hazırlayanlar: Nevzat Gözaydın-İsmail Parlatır-Talât Tekin-Hamza Zülfikar), Ankara 1988.
• ONAY, Ahmet Talat, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (Hazırlayan: Cemal Kurnaz), H Yayınları İstanbul 2009.
• SUBAŞI, Derya, Araplarda Sözlükçülük Çalışmaları ve El-mu’cemu’l-Arabiyyü’l-Esâsî Adlı Sözlüğün Eleştirisi, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi The Journal of Turkish Language and Literature Studies Ulusal Hakemli Dergi Sözlük Özel Sayısı DED, S. (Issue) 4 Yaz (Summer), İstanbul 2011.
• YAVUZARSLAN, Paşa, Türk Sözlük Geleneği Açısından Osmanlı Dönemi Sözlükleri ve Şemseddin Sâmî’nin Kâmus-ı Türkî’si, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Dergisi 44, 2 (2004).
• YAZIR, M. Hamdi (Elmalılı), Hak Dini Kur’an Dili C. I, (Sadeleştirenler: İsmail Karaçam-Emin Işık-Nusrettin Bolelli-Abdullah Yücel), Azim Dağıtım, İstanbul 1992.