An Argument for a Conceptual Analysis of Turkish Modernization

Yıl 2020, Sayı: 64, 227 - 246, 22.04.2020

Orçun Girgin

Öz

There is a conflict in social sciences about how to conceptualize structural period of change that Turkey has passed through in the first half of 20th century. This conflict turns up when the period is explained with concepts of westernization, being contemporary or modernization. Nevertheless, there is a significantly consensus about changes that have been in Western orbit. While westernization thesis acts as a template in the analysis of Turkish modernization, it is accepted that Turkey will not create a unique modernity. It is the fact that conceptual disagreement and templateism reveal problems in analysing Turkish modernization. This article emphasizes the need for a theoretical perspective to address those problems. Therefore, it is necessary to reveal on which principles and foundations of modernity are based. Thus, the connection can be established with the transformation process of Turkey and modernity. However, Turkish modernization represents a different version of modernity. Multiple modernities and later modernities approaches show the way to save the analysis of Turkish modernization from Western centricity. Through these approaches, it shows the emergence of Turkish modernization with the implementation of a national modernity project. Therefore, this study proposes a conceptual perspective for the analysis of Turkish modernization.

Anahtar Kelimeler

Multiple Modernities, Later Modernities, Modernity, Social Theory, Turkish Modernization

Türk Modernleşmesini Kavramsal Olarak Çözümlemeye Yönelik Bir Tartışma

Öz

Türkiye’nin 20. yüzyılın ilk yarısında geçirdiği yapısal değişim sürecinin nasıl kavramsallaştırılacağı konusunda sosyal bilimlerde bir anlaşmazlık mevcuttur. Bu anlaşmazlık, ilgili sürecin Batılılaşma, çağdaşlaşma ya da modernleşme kavramıyla açıklanmasında ortaya çıkmaktadır. Buna karşın, değişimlerin Batı yörüngesinde olduğu düşüncesi üzerinde önemli ölçüde konsensüs vardır. Türk modernleşmesinin analizinde Batılılaşma tezi bir şablon olarak işlev görürken, bu bağlamda Türkiye’nin özgün bir modernlik yaratamayacağı kabul edilmektedir. Kavramsal anlaşmazlığın ve şablonculuğun ortaya koyduğu, Türk modernleşmesinin çözümlenmesinde sorunlar olduğu gerçeğidir. Bu makale, sözü edilen sorunları gidermek için teorik bir perspektifin gerekliliğine vurgu yapmaktadır. Bunun için modernliğin hangi ilkeler ve temeller üzerinde kurulu olduğunun açığa çıkarılması gerekmektedir. Böylece, Türkiye’nin değişim süreçlerinin modernlik ile bağlantısı kurulabilecektir. Bununla birlikte, Türk modernleşmesi modernliğin farklı bir versiyonunu temsil etmektedir. Çoklu modernlikler ve geç modernlikler yaklaşımları Türk modernleşmesinin analizini Batı merkezlilikten kurtarmanın yolunu göstermektedir. Bu yaklaşımlar aracılığıyla, Türk modernleşmesinin yerli bir modernlik projesinin uygulanmasıyla ortaya çıktığını göstermek mümkün olmaktadır. Dolayısıyla, bu çalışma Türk modernleşmesinin analizi için kavramsal bir perspektif önerisinde bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çoklu Modernlikler, Geç Modernlikler, Modernlik, Sosyal Teori, Türk Modernleşmesi

Kaynakça

• Altun, F. (2017). Modernleşme kuramı: Eleştirel bir giriş. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Arnason, J. P. (1997). Social theory and Japanese experience: The dual civilization. London: Kegan Paul International.
• Berkes, N. (1997). Batıcılık, ulusçuluk ve toplumsal devrimler (C.1). İstanbul: Cumhuriyet Yayınları.
• Berkes, N. (2012). Türkiye’de çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bhambra, G. K. (2015). Moderniteyi yeniden düşünmek: Post-kolonyalizm ve sosyolojik tahayyül. (Ö. İlyas, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Boratav, K. (2006). Türkiye’de devletçilik. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Castoriadis, C. (1997). Toplum imgeleminde kendini nasıl kurar? (C.1). (H. Tufan, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cem, İ. (2015). Türkiye’de geri kalmışlığın tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Çeçen, A. (1980). Atatürk ve Cumhuriyet. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Delanty, G. (2015). Medeniyet takımyıldızları ve Avrupa modernliğine yeni bir bakış. (F. Bulut, Çev.). G. Delanty (Ed.), Doğu ve Batı’nın ötesinde Asya ve Avrupa içinde (ss. 63-85). İstanbul: Matbu Kitap.
• Eisenstadt, S. N. (1996). The Japanese civilization: A comparative view. Chicago: Chicago University Press.
• Eisenstadt, S. N. (2000). Multiple modernities. Daedalus, 129(1), 1-29.
• Eisenstadt, S. N. (2007). Modernleşme başkaldırı ve değişim. (U. Coşkun, Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Göle, N. (1998). Batı-dışı modernlik üzerine bir ilk desen. Doğu Batı, 2, 65-73.
• Göle, N. (2011). Melez desenler: İslam ve modernlik üzerine. İstanbul: Metis Yayınları.
• Habermas, J. (1990). Modernlik: Tamamlanmamış bir proje. (G. Naliş, Çev.). N. Zeka (Der.), Postmodernizm içinde (ss. 31-44). İstanbul: Kıyı Yayınları.
• Hobsbawm, E. (2012). Devrim çağı (1789-1848). (M. S. Şener, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Houston, C. (2018). Antropoloji, özerklik ve kültürel devrim sanatı. U. Gündüz (Ed.), İletişim ve modernleşme: Karşılaştırmalı yaklaşımlar (C.1) içinde (ss. 167-193). İstanbul: Büyük Kitaplar Yayınları.
• Kaya, İ. (2004). Social theory and later modernities: The Turkish experience. Liverpool: Liverpool University Press.
• Kaya, İ. (2005). Çoklu modernlikler perspektifi ve toplumsal kuramlar. Sosyoloji Dergisi, 14, 1-20.
• Kili, S. (1998). Atatürk Devrimi: Bir çağdaşlaşma modeli. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Knöbl, W. (2017). Ömrünü tamamlamayacak teoriler: Modernleşme teorisinin asla sona ermeyen hikayesi. (Ü. Tatlıcan, Çev.). G. Delanty & E. F. Işın (Ed.), Tarihsel sosyoloji: Temeller ve tartışmalar içinde (ss. 161-179). İstanbul: Islık Yayınları.
• Kongar, E. (2011). Devrim tarihi ve toplumbilim açısından: Atatürk. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kongar, E. (2014). Toplumsal değişme kuramları ve Türkiye gerçeği. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kongar, E. (2015). 21. yüzyılda Türkiye: 2000’li yıllarda Türkiye’nin toplumsal yapısı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Koray, S. (2013). Türk Devrimi’nde aydınlanma ve pozitivizm. V. Ataman (Ed.), Neden geri kaldık? bitmeyen kavga: Çağdaşlaşma içinde (ss. 91-99). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Köker, L. (2009). Kemalizm/Atatürkçülük: Modernleşme, devlet ve demokrasi. A. İnsel (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Kemalizm içinde (ss. 97-112). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Köker, L. (2012). Modernleşme, Kemalizm ve demokrasi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Küçükömer, İ. (2007). Batılılaşma & düzenin yabancılaşması. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Mardin, Ş. (1992). Din ve ideoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2006). Türkiye’de toplum ve siyaset. M. Türköne ve T. Önder (Der.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2012). Türk modernleşmesi. M. Türköne ve T. Önder (Der.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Modernleşme ve batıcılık. (2009). T. Bora & M. Gültekingil (Ed.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sezer, B. (1988). Türk sosyolojisinin ana sorunları. İstanbul: Sümer Kitabevi Yayınları.
• Tanör, B. (2010). Kurtuluş kuruluş. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• Therborn, G. (2012). Dünya: Bir kılavuz. (E. Kılıç, Çev.). İstanbul: Versus Kitap.
• Timur, T. (1971). Türk Devrimi ve sonrası: 1919-1946. Ankara: Doğan Yayınları.
• Touraine, A. (2002). Modernliğin eleştirisi. (H. Tufan, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Touraine, A. (2008). Başka türlü düşünmek. (M. Moralı, Çev.). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Türk modernleşmesi. (2013). A. Kolay (Ed.), İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Wagner, P. (2003). Modernliğin sosyolojisi, (M. Küçük, Çev.). İstanbul: Doruk Yayımcılık.
• Wagner, P. (2013). Deneyim ve yorum olarak modernlik: Modernliğin yeni sosyolojisi. (İ. Kaya, Çev.). İstanbul: Pegem Akademi Yayıncılık.