Vatandaş Bütçe Bilinci ve Bütçe Bilincinin Artışında Etkili Olan Faktörlerin Analizi

Yıl 2020, Sayı: 66, 126 - 146, 26.10.2020

Gonca Güngör Göksu

Öz

Kamu yönetimi alanında yaşanan gelişmelerin etkisiyle ülkemizde devlet bütçesini de kapsayacak şekilde bir dizi yenilikler kabul edilmiştir. Bu yenilikler daha şeffaf bir yönetim anlayışına olanak sağlarken, diğer taraftan yöneticilerin/sorumluların vatandaşlara karşı daha fazla sorumluluk üstlenmesine neden olmuştur. Böylece geçmiş yıllara nazaran, kamusal kararlara daha ilgili bir kitlenin varlığından söz edilmektedir. Bu ana düşünceden hareketle, araştırmada kamu gelirleri, harcamaları ve hizmetlerine yönelik vatandaşların ne derece ilgili ve bilgili oldukları tespit edilmek istenmiştir. Araştırmanın ana konusu vatandaş bütçe bilincidir. Vatandaş bütçe bilincinin artmasında etkili olabilecek faktörler açıklayıcı faktör analizi (AFA) ve doğrulayıcı faktör analizi (DFA) aracılığıyla belirlenmiştir. Araştırmanın amacı, vatandaş bütçe bilinç skorunun hesaplanması ve vatandaşların devlet bütçesini içeren konulara ilgilerini arttırabilecek farklı durumların tespit edilmesidir. Analiz sonuçlarına göre vatandaş bütçe bilinç skoru düşük çıkmıştır ve bu skorun artmasında dört temel faktörün etkili olabileceği bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Devlet Bütçesi, Bütçe Bilinci, Bütçe Bilinç Skoru

Citizen Budget Awareness and Analysis of Factors that are Effective in Increasing of Budget Awareness

Öz

As a result of the developments in the field of public administration, a number of innovation including the state budget have been adopted. While these innovations have provided a more transparent administration approach, it reasoned that administrators/authorities have taken more responsibilities towards citizens. In the study, it is demanded to determine the extent to which citizens are concerned and knowledgeable about public revenues, expenditures, and also services. The study topic is citizen budget awareness. Factors that may be effective in raising budget awareness were examined by explanatory factor analysis (EFA) and confirmatory factor analysis (CFA). The aim of the study is to calculate the budget awareness score of citizens and to determine the different situations that might increase the citizens’ awareness on topics related to the state budget. According to the result of the analysis, the budget awareness score was found low, and it was concluded that four main factors may be effective on increasing in this score.

Anahtar Kelimeler

State Budget, Budget Awereness, Budget Awareness Score

Kaynakça

• Akbıyık, A., & Coşkun, E. (2013). Eğitsel sosyal yazılımların kabul ve kullanımına yönelik bir model. AJIT-e: Online Academic Journal of Information Technology, 4(13), 62-39.
• Aktan, C. C., & Vural, İ. Y. (2004). Hammurabi Kanunları’ndan Magna Carta’ya: Nantes Fermanı’dan Halkın Sözleşmesi’ne özgürlük bildirgeleri. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Aktan, C. C., Dileyici, D., & Ağcakaya, S. (2004). Kamu maliyesinde hesap verme sorumluluğu ve mali saydamlık. C. C. Aktan, D. Dileyici & İ. Y. Vural (Ed.), Kamu maliyesinde çağdaş yaklaşımlar içinde (ss. 169-184). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Alkan F., & Yıldız F. (2016). Yükseköğretim kurumlarında bütçe algısı araştırması: Dumlupınar Üniversitesi örneği. II. Uluslararası Ekonomi ve İşletme Kongresi’nde sunulan bildiri. http://icebconference.org/2018/wp-content/uploads/2018/01/ICEB2016.pdf adresinden erişildi.
• Altuğ, F. (2019). Kamu bütçesi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Bellver, A., & Kaufmann, D. (2005). Transparenting transparency: Initial empirics and policy implications. Policy Research Working Paper (MPRA Paper No. 8188). Munich Personal RePEc Archive web sitesinden erişildi: https://mpra.ub.uni-muenchen.de/8188/1/MPRA_paper_8188.pdf.
• Biçer, M., & Şahin, M. (2009). Editoryal not. M. Biçer & M. Şahin (Ed.), Bütçe sürecinde parlamentonun değişen rolü uluslararası sempozyum bildiri kitabı içinde (ss. 19-24). Ankara: TBMM Basımevi.
• Ceritli, İ. (2012). Türk kamu yönetiminde şeffaflaşma ve hesap verebilirliğe yönelik pozitif dönüşüm, dirençler ve zayıflıklar: Geleceğin gelenekle dansı. K. Kılıç & Y. Urhan (Ed.), Şeffaf ve hesap verebilir kamu yönetimi sempozyumu bildiri kitabı içinde (ss. 27-42). Ankara: TBMM Basımevi.
• Çakır, C. (2014). Geçerlilik ve güvenilirlik çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3), 196-205.
• Çiçek, C. (2012). Açılış konuşması. K. Kılıç & Y. Urhan (Ed.), Şeffaf ve hesap verebilir kamu yönetimi sempozyumu bildiri kitabı içinde (ss. 15-20). Ankara: TBMM Basımevi.
• Çoban, H. (2012). Sunuş. K. Kılıç & Y. Urhan (Ed.), Şeffaf ve hesap verebilir kamu yönetimi sempozyumu bildiri kitabı içinde (ss. 5-6). Ankara: TBMM Basımevi.
• Demirbaş, T., & Çetinkaya, Ö. (2018). Kamu mali yönetiminde kontrol ve denetim. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Edizdoğan, N., & Çetinkaya, Ö. (2010). Kamu bütçesi. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Erdoğan, Y., Bayram, S., & Deniz, L. (2007). Web tabanlı öğretim tutum ölçeği: Açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi çalışması. Uluslararası İnsan Bilimler Dergisi, 4(2), 1-14.
• Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating struc¬tural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Re¬search, 39-50.
• Feyzioğlu, B. N. (1983-1984). Modern anayasalarda bütçe hakkı. İstanbul Üniversitesi Maliye Araştırmaları Merkezi Konferansları, 29, 3-28. ESSONS LEAR
• Hançer, N. S. (2018). Modern bütçeleme teknikleri: Vatandaş bütçesi ve Türkiye üzerine bir değerlendirme. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Hatipoğlu, (2012). Saydamlık ve hesap verebilirlik bağlamında kamu mali yönetimi reformu. K. Kılıç & Y. Urhan (Ed.), Şeffaf ve hesap verebilir kamu yönetimi sempozyumu bildiri kitabı içinde (ss. 69-75). Ankara: TBMM Basımevi.
• International Budget Partnership. (2020). The open budget survey. Intenational Budget Partnership web sitesinden erişildi: https://www.internationalbudget.org/open-budget-survey/open-budget-index-rankings.
• International Budget Partnership. (2017). Open budget survey 2017. Intenational Budget Partnership web sitesinden erişildi: https://www.internationalbudget.org/wp-content/uploads/open-budget-survey-2017-report-english.pdf.
• International Budget Partnership. (2016). Guide to the open budget questionnaire: An explanation of the questions and the response options. Intenational Budget Partnership web sitesinden erişildi: https://www.internationalbudget.org/wp-content/uploads/open-budget-survey-2017- guide-and-questionnaire-english.pdf.
• İnceoğlu, F. (2018). Doğrulayıcı faktör analizinde yarışan modeller ve klinik bir uygulaması. Yayınlanmamış doktora tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Kıral, E. (2018). Vergi ahlak ve vergi bilincini etkileyen faktörler: Çukurova Üniversitesi öğrencileri üzerine bir analiz. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 11(2), 150-167.
• Kline, B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling. Newyork: The Guilford Press.
• Koç, N. (2017). Katılımcı bütçe anlayışının Türkiye açısından değerlendirilmesi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(1), 443-470.
• Kumkale, R. (2015). Toplumumuzda vergi kültürü. Dünya Gazetesi web sitesinden erişildi: https://www.dunya.com/kose-yazisi/toplumumuzda-vergi-kulturu/23206.
• Masud, H., Agarwal, P. S., & Brisen, A. G. (2017). International practices to promote budget literacy. Key findings and lessons learned. The World Bank web sitesinden erişildi: https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/26956.
• Öner, E. (2009). Bütçe uygulama aşamasında parlamentonun izleme/gözetim fonksiyonu: Komisyonların rolü ve bütçe analiz kapasitesi. Biçer & M. Şahin (Ed.), Bütçe sürecinde parlamentonun değişen rolü uluslararası sempozyum bildiri kitabı içinde (ss. 269-289). Ankara: TBMM Basımevi.
• Özer, M. A. (2005). Yeni kamu yönetimi teoriden uygulamaya. Ankara: Platin Yayınları.
• Psailla, G., & Wagner, R. (2007). E-commerce and web technologies. Austria: Linz, Springer.
• Pınar, A. (2012). Şeffaf ve Hesap verebilir kamu yönetiminin kalkınmadaki rolü. K. Kılıç & Y. Urhan (Ed.), Şeffaf ve hesap verebilir kamu yönetimi sempozyumu bildiri kitabı içinde (ss. 109-115). Ankara: TBMM Basımevi.
• Şahin, M., & Uysal, Ö. (2013). Bütçe ve mali demokrasi. F. Altuğ, A. Kesik & M. Şeker, (Ed.), Kamu bütçesinde yeni yaklaşımlar içinde (ss. 203-2020). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Selen, U., & Tarhan, B. (2014). Türkiye’de bütçe hakkı algısı. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Selen, U., & Tarhan, B. (2015). Türkiye’de seçmenlerin bütçe hakkı algısı ve etkileyen faktörler. Journal of Life Economics, 4, 1-18.
• The Participatory Budget Project. (2019). What is PB? The Participatory Budget Project web sitesinden erişildi: https://www.participatorybudgeting.org/what-is-pb/.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2019). Bilinç. Büyük Türkçe sözlük içinde. Türk Dil Kurumu web sitesinden erişildi: http://www.tdk.gov.tr/.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2019). Bilinçli olmak. Büyük Türkçe sözlük içinde. Türk Dil Kurumu web sitesinden erişildi: http://www.tdk.gov.tr/.
• Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı. (2007). İyi yönetişim için örnek bir model: Katılımcı bütçeleme. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı web sitesinden erişildi: https://www.tepav.org.tr/upload/files/1271229711r9770.Iyi_Yonetisim_Icin_Ornek_Bir_Model_Katilimci_Butceleme.pdf.
• Yalçın, S. (2017). Yüksek denetim kurumlarının kurumsal yapısı ve mali performans. Ankara: T.C. Sayıştay Başkanlığı Yayınları, No:114.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması [Özel sayı]. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Yereli, A. (2012). Bütçelemenin anayasal ilkeleri: Anayasal bütçe yaklaşımı. K. Kılıç & Y. Urhan (Ed.), Şeffaf ve hesap verebilir kamu yönetimi sempozyumu bildiri kitabı içinde (ss. 43-67). Ankara: TBMM Basımevi.
• Yıldız F., & Alkan F. (2017). Katılımcı bütçeleme perspektifinden yükseköğretim öğrencilerinin bütçe algısı araştırması: Dumlupınar Üniversitesi örneği. Maliye Araştırmaları Dergisi, 3(2), 129-145.
• Yılmaz, H., & Biçer, M. (2010). Parlamentonun bütçe hakkını etkin kullanımının yeni bütçe sistemi çerçevesinde değerlendirilmesi. Maliye Dergisi, 158, 104-143.
• 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (2003, 24 Aralık). Resmi Gazete. (Sayı: 25326). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5018.pdf.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982, 18 Ekim). Resmi Gazete. (Sayı: 17863). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf.