Almanların Osmanlı Coğrafyasında Üniversite Açma Girişimleri (1908-1918)

Yıl 2022, Sayı: 72, 218 - 234, 22.04.2022

Zafer Atar

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1084257

Öz

Osmanlı coğrafyası, XIX. yüzyıl başlarından itibaren siyasi, ekonomik ve askeri alanda olduğu gibi eğitim alanında da uluslararası rekabetin odağı haline gelmiştir. Bu anlamda, İngiltere, Fransa ve Amerika arasında yaşanan rekabet sürecine yüzyılın son çeyreğinde Almanya da dâhil olmuştur. Kısa sürede Osmanlı coğrafyasının muhtelif yerlerinde birçok okul, kilise, yetimhane ve hastane açan Almanlar, diğer batılı devletler gibi eğitim ve kültürel açıdan Osmanlı topraklarında söz sahibi olmuşlardır. Almanların bundan sonraki hedefleri ise, Osmanlı Devleti sınırları içerisinde bir Türk-Alman Üniversitesi kurmak olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Almanya, Osmanlı Devleti, okul, eğitim, üniversite

Attempts in Opening University in Ottoman Geography by the Germans (1908-1918)

Öz

Ottoman geography was started to be the playground of international competition in terms of political, economic, military and also educational areas at the beginning of the XIX century. Within this context, at the last quarter of the century, Germany was newly added to the already international competitors such as England, France and USA. In a short while, Germany founded many schools, churches, orphanages, and hospitals in the different parts of the Ottoman geography. Therefore, similar to the other Western countries, Germans also had a significant influence in terms of educational and cultural point of views on the Ottoman lands. Further, Germany also exerted great efforts to set up a German University within the borders of the Ottoman state.

Anahtar Kelimeler

Germany, Ottoman State, school, education, unıversity

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA); MF.MKT. 1226/28.
• Politisches Archiv des Auswärtigen Amts - Alman Dışişleri Bakanlığı Siyasi Arşivi (PA AA); R63458, Bl. 18-20; R64433, Bl.91-97.
• Bundesarchiv - Berlin Federal Arşivi (AA); 39531, Bl.6; 39531, Bl.59; 39531, Bl.61-68; 39531, Bl.71; 39531, Bl.88; 39531, Bl.103-105; 39531, Bl.109; 39531, Bl.120; 39531; Bl. 131; 39531; Bl. 134; 39531; Bl. 163.
• Eine Deutsche Hochschule in der Türkei. (1912, Juli 13). Südliche Tageszeitung.
• Eine Deutsche Hochschule in der Türkei (1912, Juli 18). Vossische Zeitung.
• Die Deutsche-Türkische Hochschule für Handel und Technik. (1913,Juli 10). Berliner Tageblatt.
• Deutschland und das Schulmessen in der Türkei. (1916, Februar 4). Der Tag.
• Die Türkei und deutsche Kultur. (1916, August 1), Kölnische Volkszeitung.
• Atar, Z. (2015). II. Abdülhamid döneminde Alman eğitim gemilerinin Osmanlı sularındaki seyahatleri. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt 15, Sayı 30, ss.53-77.
• Beydilli, K. (1984). 1790 Osmanlı-Prusya ittifakı. İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Beydilli, K., (1985). Büyük Friedrich ve Osmanlılar. İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Bubecq, O.C. (2002). Türk mektupları. Çev. Hatice Özkan, İstanbul: Ark Yayınları.
• Çalık, R. (1996). Colmar Freiherr von der Goltz (Paşa) ve bazı görüşleri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 12, Sayı 36, ss.765-815.
• Çalık, R. (2002). Türk-Alman ilişkileri (1923-1945). Türkler, Cilt 16, ss.813-822.
• Gencer, M. (2002), Osmanlı-Alman münasebetleri çerçevesinde Şark meselesi. Türkler, Cilt 13, ss.34-39.
• Gencer, M. (2010), Jöntürk modernizmi ve Alman ruhu (1908-1918 Türk Alman ilişkileri ve eğitim), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Grothe, H. (1914). Deutschland die Türkei und der İslam, Leipzig.
• Jackh, E. (1915), Die Deutsch-Türkische Waffenbrüderschaft, Der Deutsche Krieg Politische Flugschriften, Stuttgart-Berlin .
• Kılıç, S. (2005). Türk-Alman ilişkileri ve Türkiye’de Alman okulları. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Künzer, K. (1897). Abdülhamid II und die Reformen in der Türkei. Dresden und Leipzig.
• Mutlu, Ş.,(1999), Osmanlı İmparatorluğu’nda yabancı okullar. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi), İstanbul.
• Ortaylı, İ.(1981). II. Abdülhamit dönemi’nde Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman nüfuzu. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Tepekaya, M. (2002). Osmanlı-Alman ilişkileri (1870-1914). Türkler, Cilt 13, ss.40-56.
• Türk, F.Çınar, S. (2013). Türkiye ile Almanya arasındaki bilimsel ilişkiler: Türk-Alman Üniversiteleri. Gazi Akademik Bakış, Cilt: 7, Sayı: 13, ss.45-65.