An Example of Ancient Housing Architecture from Side: The Peristyl House

Yıl 2023, Sayı: 76, 160 - 181, 27.04.2023

Fatma Çağım Özcan

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1206380

Öz

The parcel excavations carried out in Side since 2014 have yielded very important data on the city plan, urbanisation process and development activities of Side. These data show that a residential area was created south of the theatre in the city. In this context, 3 separate buildings separated from each other by 2 alleys were unearthed in parcels 785-19 and 785-18. The plans of these buildings, which we named as Building A, B and C, could not be determined exactly within the parcel. Only the function and the central plan of Building B can be clearly inferred. The subject of this study is the plan of the house with a peristyle courtyard, which we call Building B, the plan type revealed by this plan, and the comparative evaluation of the building with other examples in terms of architectural tradition. In this way, a new example of the ancient residential architecture of Anatolia will be added from Side, one of the most important cities of the Pamphylia Region.

Anahtar Kelimeler

Side, antiquity, residence, peristyl courtyard.

Antik Çağ Konut Mimarisine Side’den Bir Örnek: Peristyl Avlulu Ev

Öz

Side’de 2014 yılından bu yana gerçekleştirilen parsel kazılarında Side’nin kent planı, kentleşme süreci ve imar faaliyetlerine ilişkin çok önemli veriler elde edilmiştir. Bu veriler, kentte tiyatronun güneyinde bir konut alanının oluşturulduğunu göstermektedir. Bu kapsamda 785-19 ve 785-18 parsellerde birbirinden 2 ara sokakla ayrılan 3 ayrı yapı ortaya çıkarılmıştır. A, B ve C Yapısı olarak adlandırdığımız bu yapıların planları parsel içerisinde tam olarak tespit edilememiştir. Yalnızca B Yapısının işlevi ve merkezi planına dair net çıkarımlar yapılabilmektedir. Bu çalışmanın konusunu B Yapısı olarak adlandırdığımız peristyl avlulu evin planı, bu planın ortaya koyduğu plan tipi ve yapının mimari gelenek açısından benzerlik gösterdiği başka örnekler ile karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi oluşturmaktadır. Bu sayede, Anadolu’nun antik çağ konut mimarisine dair örneklere, Pamphylia Bölgesi’nin en önemli kentlerinden birisi olan Side’den bir yenisi eklenmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Side, antik çağ, konut, peristyl avlu.

Kaynakça

• Alanyalı, F. S., Alanyalı, H. S. ve Şen, D. (2010). Tak ve çevresi. Anadolu Akdenizi Arkeoloji Haberleri, 8, 96-97.
• Alanyalı, F. S. ve Şen, D. (2011). Tak ve çevresi. Kazı sonuçları toplantısı, 32(2), 439.
• Alanyalı, F. S., Piesker, K. ve Erkoç, S. (2014). Attius Philippus suru. Anadolu Akdenizi Arkeoloji Haberleri, (12), 94-96.
• Alanyalı, F. S. (2014a). Müze alanı kazısı. Anadolu Akdenizi Arkeoloji Haberleri, (12), 96-97.
• Alanyalı, F. S. (2014b). Üç havuzlu çeşme ve arkasındaki su yapıları (Side Müzesi’nin girişinin güney kısmı). Kazı sonuçları toplantısı, 35(1), 456-457.
• Alanyalı, F. S. (2016). Side Dionysos (?) Tapınağı ışığında tiyatro ile çevresinin kentsel değişimi ve dönüşümü. Olba, (24), 419-450.
• Alanyalı, F. S. (2017). Side. Bir kentin kayboluşunun hikâyesi. Arkeoloji ve Sanat, (155), 187-196.
• Alanyalı, H. S. ve Yurtsever, A. (2020). Pamphylia Bölgesi ve Side’nin tarihi coğrafyasına genel bir bakış. M. E. Altınsapan ve B. Y. Olcay Uçkan (Ed.), Canan Parla Armağanı içinde (ss. 37-63). İstanbul.
• Anderson, J. C. (2013). Roman architecture in provence. New York: Cambridge University Press.
• Aybek, S., Arslan, B., Gülbay, O. (2021). The Peristyl House of Metropolis. İstanbul: Ege Yayınları.
• Brödner, E. (1989). Wohnen in der Antike. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Cooper, K. (2007). Closely watched households: Visibility, exposure and private power in the Roman domus. Past and Present Society, (197), 3-33.
• Dilaver, M. (2020). The houses of Zeugma in Late Antiquity: Social, cultural and economic changes. K. Görkay (Ed.), Zeugma içinde (ss. 312-327). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Durm, J. (1910). Handbuch der architektur. Die baukunst der Griechen. 1. Band, Leipzig: Alfred Kröner Verlag.
• Ellis, S. P. (2002). Roman housing. London: Duckwort.
• Ferrero, D. de B. (1995). Frigya Hierapolis’i 1993 kazı ve restorasyonları. Kazı Sonuçları Toplantısı, 16(2), 345-360.
• Gürler, B. (1987). Anadolu’da Roma dönemi evleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Işıklıkaya-Laubscher, I. R. (2016). Perge mozaik atölyeleri ve Akdeniz havzası mozaik ekolleri içerisindeki yeri. Adalya, (19), 169-227.
• Jobst, W. (1977). Römische Mosaiken Aus Ephesos I. Die Hanghäuser des Embolos. Forschungen in Ephesos VIII(2). Wien.
• Lang-Auinger, C. (1994). Nachgrabungen im Hanghaus 1 und 2. Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes in Wien, (63), 20-21.
• Lang-Auinger, C. (1996). Hanghaus 1 in Ephesos: der Baubefund. Forschungen in Ephesos 8(3). Wien: Österreichen Akademie der Wissenschaften.
• Manière-Lévêque, A. M. (2005). The House of the Lycian Acropolis at Xanthos. In L. Lavan, L. Özgenel, A. Sarantis (Ed.), Housing in Late Antiquity (Late Antique Archaeology) (pp. 475-494). Leiden: Brill Publishing.
• Mansel, A. M. (1978). Side, 1947-1966 yılları kazıları ve araştırmalarının sonuçları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mau, A. (1899). Pompeii: Its life and art. New York: Macmillan.
• Nollé, J. (2001). Side im altertum. Geschichte und zeugnisse II. Bonn.
• Özcan, F. Ç. (2022). Side Kentsel ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı 779-14, 798-1, 785-19 ve 785-18 Kazılarının Seramikler Işığında Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Paton, S. (1998). The Villa Dionysos at Knossos and its predecessors. British School at Athens (2), 123-128.
• Scherrer, P., Lohner-Urban, U. (2016). Doğu Kapısı. Kazı sonuçları toplantısı, 37(1), 257-258.
• Stillwell, R. (1961). Houses of Antioch. Dumbarton Oaks Papers,(15), 45-57.
• Strocka, V. M. (1977). Die Wandmalerei der Hanghäuser in Ephesos. Forschungen in Ephesos VIII(1). Wien.
• Şahin, N. (1998). Klaros/Apollon Klarios bilicilik merkezi. İstanbul: Ege Yayınları.
• Şimşek, C. (2013). Laodikeia (Laodiceia ad Lycum). Laodikeia Çalışmaları, 2. İstanbul: Ege Yayınları.
• Wallace-Hadrill, A. (1994). Houses and society in Pompeii and Herculaneum. New Jersey: Princeton University Press.
• Yıldırım, Ş. (2013). Side antik kentinin Bizans Dönemi dini mimarisi. Yayımlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Yıldırım, Ş. (2017). Mimari plastik veriler ışığında Erken Bizans döneminde Side’de sütunlu caddelerin onarımı. Seleucia, VII, 187-206.
• Yurtsever, A. (2021). Side Gymnasiumu (M Yapısı), mimari araştırmalar ve araştırmaların sonuçları. Side Antik kenti araştırmaları I. H. S. Alanyalı ve F. S. Alanyalı (Ed). İstanbul: Ege Yayınları.
• Zeyrek, H. (2005). Anadolu konut mimarisinde portikolu avluların gelişimi ve değişimi ‘mimari açıdan bir değerlendirme’. İstanbul: Ege Yayınları.