Osmanlı Devleti’nde Tarımda Makineleşme ve Basının Rolü

Yıl 2023, Sayı: 77, 69 - 85, 28.07.2023

Kenan Demir

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1249386

Cited By: 1

Öz

Osmanlı Devleti 19. yüzyılda serveti artırmak amacıyla üretici bir bakış açısıyla ekonomi politikalarını uygulamaya başlamıştır. Tarımda üretimin artırılmasında daha rekabetçi olunduğu için bürokratlar tarım sektörünü tercih etmiş ve tarım sektöründe teşvik edici politikalar uygulamıştır. Uygulanan politikalardan biri de makineleşmenin yaygınlaşmasıdır. Bu çalışmada tarım sektöründe makineleşmenin yaygınlaşması için devletin uyguladığı politikalar belirtildikten sonra yaşanan değişim, basındaki yazılar ışığında incelenmiş ve tarımda makineleşme süreci aktarılmıştır. Basının bir bilgilendirme ve yönlendirme aracı olarak kullanılması nedeniyle çalışmada öncelikle propaganda kavramı açıklanmış sonra basının politika aracı olarak işlevi anlatılmıştır. Araştırmalar sonucu fikri değişim yaratılması amacıyla basında makineleşmenin lehine yönelik bir yayım politikası güdüldüğü tespit edilmiştir. Yazılan yazıların sonucunda, makineleşmede yaygın olmasa bile küçük bir artışın yaşandığı gözlemlenmektedir. Basında da sıkça değinildiği gibi sermaye eksikliği ve yeniliklere açık olmama gibi faktörler makineleşmenin yayılmasının hızını düşürmüşse bile makineleşme sürecinde kısmen bir başarı söz konusudur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, propaganda, tarımda makineleşme, basın

Machinery and the Role of the Press in Agriculture in the Ottoman State

Öz

In the 19th century, the Ottoman Empire started to implement policies with a productive perspective in order to increase wealth, and since the state was more competitive to increase agricultural production at this point, the agricultural sector was preferred and implemented in this direction. One of the policies it has implemented is the spread of agricultural mechanization in the country. This study stated the policies implemented by the state for the spread of agricultural mechanization, and the change experienced in the process was examined by examining the articles in the press and the process of agricultural mechanization was illustrated. The content of the study is explained what the concept of propaganda is due to the use of the press as a propaganda tool, the function of the press as a policy tool is explained, and it is emphasized that the press constantly touches on the same issues for intellectual change in order to increase agricultural mechanization. As a result of the articles for the spread of mechanization in the press, it is observed that the mechanization has increased in the country and this increases the number of mechanization used. As it is frequently mentioned in the press, even if factors such as lack of capital and not being open to innovations have slowed down the spread of mechanization, there is a partial success.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, propaganda, agricultural mechanization, press

Kaynakça

• A. S. (31 Temmuz 1913). Terakki yolları ve çareleri: Avrupa’da talebe ne tahsil edecek. İçtihad. 72, 1583-1585.
• Avrupa’nın ziraat makineleri-Avrupa usulünde ziraat şirketi. (30 Haziran 1884b). Ziraat Gazetesi. 17, 131-133.
• Adana’da pamuk ziraatı ve ticareti. (30 Eylül 1330). Ticaret ve Ziraat Nezareti Mecmuası. 41-43, 326-327.
• Almanya’da elektrikle ziraat. (9 Ocak 1896). Mektep. 16, 246-247.
• Ahmet Tevfik, (1 Haziran 1922). Memleketimizin Ziraat Mütehassıslarına İhtiyacı Var. Yeni Ziraat Gazetesi. 26, 17.
• Ahmet Talat, (14 Haziran 1913). Buhar pullukları hakkında bir iki söz. Felahat. 6, 83-87.
• Baskıcı, M. M. (2011). Machine prices and the mechanization of Ottoman agriculture 1860-1914. Sosyal Bilimler Dergisi. 4/1. 68-80.
• Baskıcı, M. (2003). Osmanlı tarımında makineleşme 1870-1914. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 58/1. 28-40.
• Baskıcı, M. M. (2005). 1800-1914 yıllarında Anadolu’da iktisadi değişim. Ankara: Turhan.
• Baskıcı, M. M. (2009). Osmanlı tarımında makine kullanımı, Mülkiye, XXXIII/262, 70-84.
• Baykal, H. (1990). Türk basın tarihi 1831-1932. İstanbul: Afa.
• Brown, J. A. C. (1992). Siyasal propaganda. İstanbul: Ağaç.
• Büyük ve küçük sanayi. (11 Ekim 1917). İktisadiyat Mecmuası. 66, 1.
• Canlı, M. (2017). I. dünya savaşında propaganda amaçlı yayımlanan dergi: Cihan-ı İslam. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 3/4, 72-88
• Çavdar, T. (2007). İz bırakan gazeteler ve gazeteciler, Ankara: İmge.
• Çetin, B. N. (2014). Propaganda olgusu ve propagandanın Amerikanlaşması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 24/2, 230-244.
• Demir, K. (2014a). Osmanlı'da basının doğuşu ve gazeteler. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 5, 42.72.
• Demir, K. (2019). Osmanlı basınına göre Osmanlı Devleti’nin iktisadi sorunları ve çözüm önerileri (1831-1876 Dönemi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 21/4. 1132-1142.
• Demir, K. (2014b), Osmanlı’da ziraat dergiciliğine bir bakış (1880- 1923). Turkish Studies, 9/8, 382-402.
• Demir, K. (2016). Osmanlı’da dergiciliğin doğuşu ve gelişimi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 9, 62-92.
• Demiröz, Ş. (1978). Propaganda. Ankara: Teksir.
• Domenach, J. M. (1969). Politika ve propaganda. Ankara: Varlık.
• Duran, B. (1990a). Karadeniz bölgesinin 1870-1914 arasında tarımsal gelişmesi. İkinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri 1-3 Haziran 1988. Samsun: 19 Mayıs Üniversitesi, 54-68.
• Duran, B. (1990b). Osmanlı Devleti’nin son döneminde Türkiye tarımındaki gelişmeler 1870-1914. V Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İktisat Tarihi Kongresi Tebliğler İstanbul. 21-25 Ağustos 1989. Ankara: TTK, 328-338.
• Edevat-ı ziraiye cedidenin muhsenatı. (17 Mart 1884a). Ziraat Gazetesi. 10, 75-78.
• Faik, (1934a-b) Ziraat makinacılığın tarihçesi I, II. Ziraat Gazetesi. 5/8, 5/9, 234-242, 266-274.
• Fazıl, (1 Şubat 1922). Ziraat makineleri ve ziraatımız. Yeni Ziraat Gazetesi. 22, 162-163.
• Fenarizade Cemaleddin, (24 Ekim 1916). Çiftçi kardeşlerime armağanlarım birincisi, Çiftçiler Derneği Mecmuası. 2, 25.
• Güran, T. (1987). Osmanlı tarım ekonomisi 1840-1910. Türk İktisat Tarihi Yıllığı. 1, 240-258.
• Güran, T. (1999). Tarım politikası (1839-1913). Osmanlı İktisat. Ankara: Yeni Türkiye, 3, 304-322.
• Gürsoy, G. (2008). II. meşrutiyet dönemi dergileri üzerine bir değerlendirme. Doğu Batı. 11/46, 204-224.
• Harman makineleri. (8 Haziran 1916c). İktisadiyat Mecmuası. 15, 8.
• Hamid Nuri, (5 Haziran 1913). Sanayi gübrenin ziraata faidesi. Ekinci. 4, 18-19.
• Hayta, N. (2002). Tasvir-i efkâr gazetesi 1862-1869. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Işık M.-Eşitti Ş. (2018). Osmanlı İmparatorluğunun birinci dünya savaşındaki propaganda faaliyetleri üzerine Bir İnceleme: Harp Mecmuası Örneği. HÜ Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 29, 182-196.
• İnuğur, M. N. (1988). Türk basınında iz bırakanlar. İstanbul: Der.
• İnuğur, M. N. (1999). Basın ve yayın tarihi. İstanbul: Der.
• İngiltere tüccarı mutebaranından Mösyo Lufen tarafından vürud eden varakadır. (5 Ağustos 1870). Hadika. 25, 198.
• Kaya M.-Siklon S. (2012). Bazı Osmanlı gazetelerinde siyasal reklam ve propaganda (1908-1918). CTAD. 8/16, 54-72.
• Kalbur makineleri. (24 Kasım 1896). Mutalaa. 17, 5.
• Kocabaşoğlu, U. (2010). Hürriyeti beklerken ikinci meşrutiyet basını. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Koloğlu, O. (2010a). Osmanlı dönemi basının içeriği. İstanbul: İÜ İletişim Fakültesi.
• Koloğlu, O. (2010b). Osmanlı döneminde basın teknikleri ve araçları. İstanbul: İÜ İletişim Fakültesi.
• Koloğlu, O. (2006). Osmanlı’dan 21. yüzyıla basın tarihi. İstanbul: Pozitif.
• Koloğlu, O. (2010c). Osmanlı’da kamuoyu. İstanbul: İÜ İletişim Fakültesi.
• M. A. (24 Eylül 1916). Ziraatın Şerian Lüzum ve Ehemmiyeti. Çiftçiler Derneği Mecmuası. 1, 5-6.
• M. Şükrü, (1 Şubat 1921). Motorlu pulluklar ve traktörler. Yeni Ziraat Gazetesi. 10, ks.
• Mehmet Namık, (1 Mart 1922). Ziraat makineler. Yeni Ziraat Gazetesi. 23, 185-186.
• Mesud Remzi, (18 Ocak 1901). Ziraat. İrtika. 95, 115-116.
• Müftüzade Ali İhsan, (15 Mart 1900). Ziraatımız. Musavver Fen ve Edeb. 28, 111-112.
• Nazım, (Nisan 1917). Ziraatta Motorlar. Halkalı Ziraat Mekteb-i Âlisi Mecmuası. 1, 61-66.
• Odabaşı, A. (2017). II. Meşrutiyet’te kitle iletişimi (1908-1918). Türkiye’de Kitle İletişimi Dün-Bugün-Yarın 1. Ankara: Gazeteciler Cemiyeti, 12-22.
• Ohannes, (28 Nisan 1913). Muhabir mektupları: Adana’dan. Felahat. 3, 46-47.
• Okay, V. (1957). Modern propaganda. İstanbul: Türk Ticaret Postası Matbaası.
• Oripidi, (1 Mayıs 1920). Ziraatta hafriyat makinelerinin ehemmiyeti: Traktörler. Yeni Ziraat Gazetesi. 1, 12-13.
• Özbay, Ö. (2014). Dünyada ve Osmanlıda basının tarihsel gelişimi. İstanbul: Doğu.
• Özsoy, O. (1998). Propaganda ve kamuoyu oluşturma. Bursa: Alfa/Aktüel.
• Özsoy, O. (1999). Politik propaganda teknikleri. Bursa: Alfa.
• Öztürk, M Y.- Keskin, N E. (2013). Tütün sektöründe yabancı yatırım: Reji deneyimi ışığında bugünü anlamak. Çalışma ve Toplum. 37, 102-120.
• Paşa, (28 Kasım 1913). Sanayi ve ziraatta makinelerin ehemmiyeti. Felahat. 17, 258-262.
• Seyyid Gıyaseddin Sukuti, (15 Ağustos 1920). Ziraatta makinacılık. Sanayi. 54, 58-59.
• Süleyman Süreyya, (15 Kasım 1920). Zirai Traktör, Sanayi. 57, 101-103.
• Sayılan, H. (2014). II. Abdülhamid döneminde tarım sektörünün modernleşmesine dönük yapılan çalışmalar. Sultan II. Abdülhamid Sempozyumu Bildirileri 2. Ankara: Türk Tarihi Kurumu, 58-72.
• Quataert, D. (2008). Anadolu’da Osmanlı reformu ve tarım 1876-1908. İstanbul: Kültür.
• Quataert, D. (2004). 19. yüzyıla genel bakış ıslahatlar devri 1812-1914. İnalcık H.-Quataert, D. Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi. İstanbul: Eren, 884-990.
• Quataert, D. (1985). Osmanlı imparatorluğunda tarımsal gelişme. TCTA c.6. İstanbul: İletişim, 1557-1669.
• Tekin Alp, (25 Mayıs 1916). Ziraat Bankası 5. İktisadiyat Mecmuası. 13, 2-3.
• Tevfik İsmail, (9 Temmuz 1914). Ziraat makineleri ve fevaidi. Sanayi. 6, 10-11.
• Tokgöz, O. (2013). Temel gazetecilik. Ankara: İmge.
• Topuz, H. (2011). II. Mahmut’tan holdinglere Türk basın tarihi. İstanbul: Remzi.
• Thomen Ç. Ö. (2010). Osmanlı İmparatorluğunda sinema ve propaganda (1908-1922). Kurgu Online İnternational Journal of Communication Studies. 2, 4-18.
• Tuncer, H. (1990). Türk yurdu üzerine bir inceleme. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Uray, N. (2017). Ticaret ve Ziraat Nezareti Mecmuası’nda Osmanlı Devleti’nde tarım, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kafkas Üniversitesi Tarih Anabilim Dalı, Kars.
• Varlık, B. (1977). Emperyalizmin Çukurova’ya girişi. Ankara: Şafak.
• Yazan, Ö. (2018). 19. yy sonlarında Osmanlı tarım işletmelerinde yönetim ve muhasebe uygulamaları. Çiftlik İdaresi Örneği. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi Özel Sayı. 275-295.
• Yazıcı, N. (1983). Takvim-i vekayi belgeler. Ankara: G. Ü. Basım Yüksekokulu Basımevi.
• Yuşa, (19 Eylül 1901). Otomobilin ziraata tatbiki. Musavver ve Fen Edeb. 106, 213-215.
• Yusuf, (18 Ağustos 1896). Bend-i mahsus. Mutalaa. 3, 5-6.
• Ziraat otomobilleri. (4 Nisan 1909). Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi. 2, 24-26.
• Ziraat aletleri. (2 Nisan 1914). Halka Doğru. 50, 400.
• Ziraatımızın vaziyet-i umumiyesi. (27 Mart 1916a). İktisadiyat Mecmuası. 5, 6.
• Ziraat makineleri. (12 Temmuz 1886). Dersaadet Ticaret Odası Gazetesi. 28, 1.
• Ziraat makineleri. (Temmuz 1896). Orman Maadin ve Ziraat Mecmuası. 5, 153-155.
• Ziraat bankası. (6 Temmuz 1916b). İktisadiyat Mecmuası. 19, 7.
• Ziraatımız. (20-27 Ocak 3 Şubat 1917a). Dersaadet Ticaret Odası Gazetesi. 1672-73-74, 18-19.
• Ziraatımız nasıl terakki edebilir? (24 Şubat 1917b). Dersaadet Ticaret Odası Gazetesi. 1677, 41-42.