The Strong Presence of an Empire Capital in The Province: The Network of Social and Economic Relations Between Kutahya and Istanbul (1760-1770)

Yıl 2023, Sayı: 77, 113 - 137, 28.07.2023

Zafer Karademir

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1259298

Öz

The dimensions of the intervention of Istanbul, which was the capital of the Ottoman Empire in the social and economic life of the provincial cities in both Anatolia and Rumelia geography, have not been adequately examined within the framework of the discipline of history. These settlements undoubtedly had a touch on the life of the capital. This article examines the weight of Istanbul on the city and countryside of Kütahya over a decade in the second half of the eighteenth century. The reason for keeping the time limits so short is to see the dimensions of the capital city's activity more clearly by keeping the lens deeper as much as possible. As a result of the findings, although the active presence of the capital in the countryside is clearly felt, the beneficial sociological and economic relations of the residents of the two cities are seen. For this reason, it can be said that there is no one-way traffic in joint relations. The archive documents of the historical period examined in the study are the main sources that are used as broadly as possible without exceeding the limits of the article.

Anahtar Kelimeler

Istanbul, Kütahya, mutual relations, 18th century

Bir İmparatorluk Başkentinin Taşradaki Güçlü Varlığı: İstanbul- Kütahya Arasındaki Ekonomik ve Toplumsal İlişki Ağı (1760- 1770)

Öz

Osmanlı imparatorluğunun başkenti olan İstanbul’un gerek Anadolu gerekse Rumeli coğrafyasındaki taşra kentlerinin sosyal ve ekonomik yaşamına müdahalesinin boyutları, tarih disiplini çerçevesinde yeterince incelenmiş değildir. Bu yerleşim birimlerinin de kuşkusuz başkent yaşamına dokunuşları vardı. Bu makale İstanbul’un, on sekizinci yüzyılın ikinci yarısında on yıllık zaman diliminde Kütahya kenti ve kırsalı üzerindeki ağırlığını incelemektedir. Zaman sınırlarının bu denli kısa tutulmasının sebebi, merceği mümkün olduğunca derinlere tutarak başkentin etkinliğinin boyutlarını daha net görebilme gayesidir. Elde edilen bulgular neticesinde, başkentin taşradaki etkin varlığı açıkça hissedilse de iki kentin sakinlerinin birbirlerine faydalı olan sosyolojik ve ekonomik münasebetleri görülmektedir. Bu nedenle ortak ilişkilerde tek yönlü bir trafik olmadığı söylenebilir. Çalışmada incelenen tarihsel dönemdeki arşiv vesikaları, makale sınırlarını taşırmadan, mümkün olduğunca geniş açıyla istifade edilen ana kaynaklardır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Kütahya, karşılıklı ilişkiler, 18. Yüzyıl

Kaynakça

• Anadolu Ahkam Defteri (A.DVNSAHK.A...d) (Defter No/Sayfa No/Hüküm No)34/175/491, 34/252/726,34/323/978, 34/381/1168, 35/124/369,35/124/369,35/196/600, 35/197/,603, 35/294/888, 35/47/135, 35/56/158,35/74/208, 36/102/269,36/158/435,436, 36/21/58, 36/28/79, 36/51/142, 36/8/23, 36/992/358, 37/114/367, 37/323/180, 38/30/92,38/63/194, 38/81/247, 39/136/392, 39/376/1127, 39/384/1159, 42/294/939,42/340/1076,44/112/299, 46/59/180, 47/290/893, 48/119/379, 48/123/393, 48/177/566, 48/209/655, 53/177/531, 53/177/531, 53/213/637, 53/80/237,
• Ali Emiri Mustafa III (AE.SMST.III) (Dosya No/ Gömlek No) 3/154, 18/1203, 22/1464, 203/15978, 213/16786,
• Cevdet Askeri (C. AS.) 1185/52891.
• Cevdet Belediye (C. BLD.) 126/6278, 148/7361.
• Cevdet Dahiliye (C.DH.) 289/14423
• Cevdet Darphane (C.DRB.) 43/2117.
• Cevdet Evkaf (C. EV.) 37/1815, 375/19025.
• Cevdet İktisat (C. İKTS.) 40/1991.
• Cevdet Maarif (C. MF.) 58/2895.
• Meşihat Defterleri (MŞH.ŞSC.d.) Kütahya Şeriyye Sicilleri (Defter No/Sayfa No/ Hüküm No) 2 (6294)/ 33/ 77; 2 (6294)/58/146; 2 (6294)/ 67/171; 2 (6294)/ 73/ 186; 3 (6295)/ 27/ 275; 3 (6295)/ 4/205; 3 (6295)/ 51/162.
• Mevkufât Kalemi (D..MKF.d.) 30468,
• Topkapı Sarayı Müzesi Evrakı (TS.MA.e ), (Defter No/ Sayfa No), 189/18, 189/4, 454/4.
• Altun. A. (1981). Kütahya’da Rüstem Paşa medresesi hakkında kısa notlar. Sanat Tarihi Yıllığı, 11, 1-11.
• Âşık Paşazade. (2003). Osmanoğulları’nın tarihi, Haz. Kemal Yavuz, M.A. Yekta Saraç, İstanbul 2003.
• Aydın, A. (2019). Hurufat defterlerine göre Kütahya şehri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Barkan, Ö. L. (1979). Timar. İslâm Ansiklopedisi içinde (C.12/I, ss. 286-333). İstanbul: MEB.
• Bayartan, H. (2003). Geçmişten günümüze İstanbul’da nüfus. Coğrafya Dergisi, 11, 5-20.
• Bayartan, M. (2009). Osmanlı'dan günümüze Kütahya şehrinin yapı taşları: mahalleler. Coğrafya Dergisi, (18), 57-70.
• Çınar, H. (2019). Kütahya Yıldırım Bayezid Camii ve vakıfları. Uluslararası Yıldırım Bayezid Sempozyumu 27-29 Kasım 2015, Bursa Bildiriler içinde (ss. 347-381). Ankara.
• Erbil, B. (2019). Gazanfer Ağa, hayatı ve yaptırdığı eserler. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Eyice, S. (1993). Ayasofya Kütüphanesi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (C.1, ss. 459-460), İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Genç. M. (2000). İltizam. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 22, ss. 154-158). İstanbul: TDVİAM.
• Gökbilgin, M. T. (1997). Kütahya (Tarih), İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 6, ss. 1116-1126), Eskişehir: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Grant, G. (1849). The rise and the progress of the metropolis. Dublin.
• Heaton, H. (1985). Avrupa iktisat tarihi II, Ankara: Teori Yayınları.
• İnalcık, H. (1994). İâşe-Osmanlı dönemi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (C. 4, ss. 116-120),
• İnalcık, H. (2001). İstanbul (Türk devri). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 23, ss. 220-259). İstanbul: TDVİAM
• İnalcık, H. (1999). Padişah biyografileri”.. G. Eren (Ed), Osmanlı içinde. (C. 12, ss. 17-156). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Koç, Y. (2010). Osmanlı dönemi İstanbul nüfus tarihi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (TALİD), 8 (16), 171-199.
• McGowan, B. (2006). Ayanlar çağı, 1699-1812. H. İnalcık ve D. Quataert (Ed). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tariihi içinde. (C. 2, ss. 759- 884). İstanbul: Eren Yayınları.
• Okçuoğlu, T. (1994). Büyükdere Camii. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (C.2, ss. 363). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Öntuğ, M. ve Aydın, A. (2019). Osmanlı dönemi Kütahya’daki eğitim kurumları (XVIII. Yüzyıl) Karatay sosyal Araştırmalar Dergisi, 2, 13-41.
• Özcan, A. (2019). Karakulak. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 2, ss. 23). Ankara: TDVİAM.
• Roberts, J. M.(2016). Dünya tarihi (İ. Erman ve T. Akgün, Çev.). İstanbul: İnkılap Kitabevi. (Orijinal eserin yayın tarihi 2003).
• Seignobos, C. (1960). Avrupa milletlerinin mukayeseli tarihi (S. Tiryakioğlu, Çev.). İstanbul: Varlık Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1915).
• Tursun Bey. (1330). Tarih-i ebu’l- feth, İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekası Matbaası.
• Uzunçarşılı İ. H. (1932). Bizans ve Selçukilerle Germiyan ve Osmanoğulları zamanında Kütahya şehri, İstanbul: Devlet Matbaası.
• Varlık, M. Ç. (1991). Anadolu eyaleti. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 3, ss. 143-144). İstanbul: TDVİAM.
• Varlık, M. Ç. (2002). Kütahya. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 26, ss. 580-584). İstanbul: TDVİAM.
• Yıldız, H. D. (1981). Kütahya’nın tarihçesi. Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılına Armağan içinde. İstanbul.
• Yılmaz, C. (2002). 18. yüzyıl Kütahya çiniciliği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 435-440.
• Zeyrek, Ö. S. (2015). XVIII. yüzyılda Kütahya vakıflarının sosyal ve ekonomik hayata katkıları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.