Toplu Ulaşım Sistemi için Geliştirilen Elektrikli Otobüslerin Entropi ve WASPAS Yöntemleriyle Performanslarinin Ölçümü

Yıl 2024, Sayı: 79, 345 - 359, 30.01.2024

Üzeyir Aydın

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1397300

Cited By: 1

Bu makale için 26 Nisan 2024 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/84250/1474268

Öz

The study aimed to assess the performance of electric buses that are used in public transportation, and produced and sold in Türkiye. To achieve this, multi-criteria decision-making techniques, the Entropy and WASPAS methods, were employed. The Entropy method was used to calculate the weights of the criteria, and the WASPAS method was used to rank the performance of the electric buses. During the analysis, the most important performance criteria were identified to be maximum torque and battery capacity, while the lowest performance criterion was found to be maximum speed. According to the results, the Otokar Kent Electra was the highest performing electric bus in terms of entropy weights, and the Temsa MD9 ElectriCITY was the best performer according to equal weights. On the other hand, the Otokar Doruk Electra was found to be the worst performing bus in both weight calculations.

Anahtar Kelimeler

Electric Bus, Performance measurement, Public transportation Systems, Entropy method, WASPAS method

Measuring the Performance of Electric Buses Developed for the Public Transportation System Using Entropy and WASPAS Methods

Bu makale için 26 Nisan 2024 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpusbe/issue/84250/1474268

Öz

Bu çalışma, toplu taşımada kullanılan ve Türkiye'de üretilen ve satılan elektrikli otobüslerin performansını değerlendirmeyi amaçlamıştır. Bunu için çok kriterli karar verme tekniklerinden WASPAS ve Entropi yöntemleri kullanılmıştır. Kriterlerin ağırlıkları Entropi metoduyla hesaplanmıştır. Ardından, WASPAS metoduyla performans değerlendirmesi yapılarak elektrikli otobüslerin performansı sıralanmıştır. Çalışmada, en önemli performans kriterleri azami tork ve batarya kapasitesi iken en düşük performans kriteri azami hız bulunmuştur. Analiz dönemi içinde en yüksek performans gösteren elektrikli otobüs entropi ağırlıklarına göre Otokar Kent Electra, eşit ağırlığa göre ise Temsa MD9 ElectriCITY’dir. Buna karşın, en kötü performans gösteren otobüs ise her iki ağırlıkta da Otokar Doruk Electra’dır.

Anahtar Kelimeler

Elektrikli Otobüs, Performans ölçümü, Toplu ulaşım sistemleri, Entropi yöntemi, WASPAS yöntemi

Kaynakça

• Akman, G., & Alkan, A. (2016). İzmit kent içi ulaşımda alternatif toplu taşıma sistemlerinin aksiyomlarla tasarım yöntemi ile değerlendirilmesi. Pamukkale University Journal of Engineering Sciences, 22(1), 54–63. https://doi.org/10.5505/pajes.2015.55376
• Akpınar, M. E. (2016). Üniversite ring sistemi kalitesinin optimizasyonu. Uluslararası Katılımlı 16. Üretim Araştırmaları Sempozyumu, 12-14 Ekim 2016 İstanbul, 50–55.
• Alakaş. H. M., Yazıcı. E., Cebeci. S., Yılmaz. E. E., & Eren. T., (2020). Toplu ulaşım sistemlerinde araç tipi seçimi: Kırıkkale kampüs hattı örneği, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ocak 2021 11(1), 269-287.
• Apak, S., Gögüş, G. G., & Karakadılar, İ. S. (2012). An analytic hierarchy process approach with a novel framework for luxury car selection. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 58, 1301– 1308. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.09.1113
• Arslan, H.M. (2017). Determination of optimal vehicle selection of logistic companies with AHP-ARAS hybrid method. Alphanumeric Journali 5(2), 271-282. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/372271
• Aydın, S., & Kahraman, C. (2014). Vehicle selection for public transportation using an integrated multi criteria decision making approach: A case of Ankara. Journal of Intelligent and Fuzzy Systems, 26, 2467–2481. https://doi.org/10.3233/IFS-130917
• Aydın, Ü., Ural, M. & Demireli, E., (2018), Türk bankacılık sektöründe entropi ve waspas yöntemleri ile finansal performans ölçümü, Uluslararası Katılımlı 22. Finans Sempozyumu Bildiriler Kitabı 10 -13 Ekim 2018 – Mersin içinde (ss. 1123-1138).
• Babacan, A. (2020). Türkiye’de orta gelir grubuna yönelik otomobil seçimi: çok kriterli karar verme yöntemi olarak VİKOR yöntemi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 293–307.
• Babakan, A. S., Taleai, M., & Alimohammadi, A. (2013). Public transportation mode selection in an urban corridor: application of multi-criteria decision-making methods. Urban-Regional Studies and Research Journal, 5(18), 1–6.
• Banister, D. (2005). Unsustainable transport. City transport in the new century. London: Routledge.
• Büyüközkan, G., Feyzioğlu, O., & Göçer, F. (2018). Selection of sustainable urban transportation alternatives using an integrated intuitionistic fuzzy Choquet integral approach. Transportation Research Part D, 58 (December 2017), içinde (pp. 186–207). https://doi.org/10.1016/j.trd.2017.12.005
• Cao, W., Zhou, Y., Güneralp, B., Li, X., Zhao, K., & Zhang, H. (2022). Increasing global urban exposure to flooding: An analysis of long-term annual Dynamics. Science of The Total Environment, 817, 153012.
• Cuma, M. U., Cengiz, A. H., & Tümay, M. (2016). Çukurova Üniversitesinde kentsel elektrikli araç ulaşımı ve şarj istasyonu uygulama simülasyonu. Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 31(2), 343-354.
• Çelikoğlu, S. H. & Hülagü B. (2018). Karayolu ulaştırmasının çevresel etkilerinin azaltılmasında elektrikli araçlar ve Türkiye’deki yeri. 4.Ulusal Karayolu Kongresi ve Sergisi, Kasım 2018, Ankara, Türkiye.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022). 2053 net sıfır emisyon hedefimize giden yolda uzun dönemli stratejimizi hazırlıyoruz. https://iklim.gov.tr/2053-net-sifir-emisyonhedefimize-giden-yolda-uzun-do-nemli-stratejimizi-hazirliyoruz-haber-33 (Access Date:12.11.2023)
• Deakin, M., Curwell, S. & Lombardi, P., (2002). Sustainable urban development: the framework and directory of assessment methods. J. Environ. Assess. PolicyManage. 4, 171–197.
• Demirci, A. (2020). Nakliye aracı seçimi: çok kriterli karar verme modeli önerisi. Antalya Bilim Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 17–33.
• Doğan, E. M., Eren, M., & Çelik, K. (2017). Lojistik sektöründe ağır ticari araç seçimi problemine yönelik Copras - G yöntemi ile karar verme. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 153–178.
• Dündar, A. O. (2021). Türkiye’deki büyükşehirlerin karayolu ulaşımı kaynaklı sera gazı emisyon miktarının karşılaştırmalı analizi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 7(2), 318-337.
• Genç, C. (2021). Türkiye'nin Paris iklim anlaşması dâhilindeki yükümlülükleri ve iklim değişikliğinin bu yükümlülükler üzerindeki etkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] İskenderun Teknik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İskenderun.
• Hamurcu, M., & Eren, T. (2017). Selection of monorail technology by using multicriteria decision making. Sigma Journal of Engineering and Natural Sciences, 8(4), 303–314. http://www.eds.yildiz.edu.tr/AjaxTool/GetArticleByPublishedArticleId?PublishedArticleId=2 547.
• Hamurcu, M., & Eren, T. (2018). Yüksek kapasiteli elektrikli otobüslerin seçiminde hibrit çok kriterli karar verme uygulaması. Transist 11. Uluslararası Ulaşım Teknolojileri Sempozyumu ve Fuarı, 1-10. (Access Date: 22 Kasım 2023). https://www.researchgate.net/publication/328900427
• Hamurcu, M., & Eren, T. (2020). Electric bus selection with multicriteria decision analysis for green transportation. Sustainability 12(7). https://doi.org/10.3390/su12072777
• Hamurcu, M., & Eren, T., (2018). A hybrid approach of analytic hierarchy process-TOPSIS and goal programming for electric automobile selection. The 2018 International Conference of the African Federation of Operational Research Societies (AFROS 2018), 2th–4th July, Tunis, Tunisia.
• Hamurcu, M. & Eren, T., (2018). Yüksek kapasiteli elektrikli otobüslerin seçiminde hibrit çok kriterli karar verme uygulaması. Transist 2018 Bildiri Kitabı, https://www.researchgate.net/publication/328900427_yuksek_kapasıtelı_elektrıklı_otobuslerın_secımınde_hıbrıt_cok_krıterlı_karar_verme_uygulaması (Access Date: 15 Kasım 2023).
• Kabak, M., & Uyar, Ö. O. (2013). Lojistik sektöründe ağır ticari araç seçimi problemine çok ölçütlü bir yaklaşım. Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 28(1), 115–125.
• Ömürbek, N., Karaatlı, M., Eren, H., & Şanlı, B. (2014). AHP temelli PROMETHEE sıralama yöntemi ile hafif ticari araç seçimi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(4), 47–64.
• Önçağ, A.Ç., Üzkat. H., Yeşil, Z.C. & Eliiyi U., (2021), Elektrikli otobüsler üzerine karşılaştırmalı bir değerlendirme: İzmir şehir içi saha analizi, Pamukkale Univ Muh Bilim Derg, 27(1), 43-51.
• Patil, A. N., Bhale, N. G. P., Raikar, N., & Prabhakaran, M. (2017). Car selection using hybrid fuzzy ahp and grey relation analysis approach. International Journal of Performability Engineering, 13(5), 569–576. https://doi.org/10.23940/ijpe.17.05.p2.569576
• Shafabakhsh, G. A., Hadjihoseinlou, M., & Taghizadeh, S. A. (2014). Selecting the appropriate public transportation system to access the Sari International Airport by fuzzy decision making. European Transport Research Review, 6(3), 277–285. https://doi.org/10.1007/s12544-013-0128-7 287.
• Singh, R., & Avikal, S. (2019). A MCDM-Based approach for selection of a sedan car from indian car market. harmony search and nature inspired optimization algorithms, 741, 569–579. https://doi.org/10.1007/978-981-13-0761-4
• Smadi, S. & Hussein, M. (2020). Electric bus in Mena. Policy paper, Friedrich-ebert-stiftung and centre for transport excellence (CTE. November 2020, Https://Library.Fes.De/Pdf-Files/Bueros/Amman/17182.Pdf (Access Date: 15.11.2023).
• Süt, N. İ., Hamurcu, M., & Eren, T. (2019). Kampüste yeşil ulaşım uygulaması: ring araçlarının seçimi için bir karar verme süreci. Gazi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 5(1), 9–21.
• Şengül, Ü., Eren, M., & Shiraz, S. E. (2012). Bulanık AHP ile belediyelerin toplu taşıma araç seçimi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 40(Aralık), 143-165.
• Topal, O. (2019). Türkiye toplu ulaşım sisteminde elektrikli otobüsler. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 15, 155-167.
• Topal, O. (2023). Yerel yönetimlerin elektrikli otobüs alımları için 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu Uygulamaları çerçevesinde örnek bir yaklaşım. Çevre, Şehir ve İklim Dergisi. 2(3), 294-310.
• Tzeng, G. H., Lin, C. W., & Opricovic, S. (2005). Multi-criteria analysis of alternative-fuel buses for public transportation. Energy Policy, 33(11), 1373–1383. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2003.12.014.
• Varol S., Öztürk Z. & Öztürk O. (2018). İstanbul’da karayolu yolcu taşımacılığında elektrikli araç kullanımının incelenmesi. El-Cezeri Fen ve Mühendislik Dergisi, 5(2), 367-386.
• World Healt Organization, The global health observatory, air pollution data por-tal, Online erişim: https://www.who.int/data/gho/data/themes/air-pollution. (Access Date: 03/11/2023).
• Yaliniz, P., Bilgic, S., Vitosoglu, Y. & Turan, C., (2011). Evaluation of urban public transportation efficiency in Kutahya, Turkey. Proc. Soc. Behav. Sci. 20, 885–895.
• Yavaş, M., Ersoz, T., Kabak, M., & Ersoz, F. (2014). Otomobil seçimine çok kriterli yaklaşım önerisi - proposal for multi-criteria approach to automobile selection. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2(4), 110–118.
• Yaykaşlı, M., & Ecemiş, O. (2018). Otomobil satın alma probleminde çok kriterli karar verme yöntemleriyle bir uygulama. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(26), 977–997. https://doi.org/10.20875/makusobed.500167.
• Zavadskas, E.K., Antucheviciene, J., Saparauskas, J. & Turskis, Z., (2013). MCDM methods WASPAS and MULTIMOORA: verification of robustness of methods when assessing alternative solutions. Economic Computation & Economic Cybernetics Studies & Research, 47(2): 1-5
• Zavadskas, E.K., Turskis, Z., Antucheviciene, J. & Zakarevicius, A., (2012). Optimization of weighted aggregated sum product assessment. Electronics and Electrical Engineering, 122(6): 3-6.
• Zhang, W.G., Lui, Y.J. & Xu, W.J. (2012), A Possibilistic mean-semivariance-entropy model for multi-period portfolio selection with transaction costs. European Journal of Operational Research, 222(2): 341-349.