Abbasîlerde Mutfak Sanatı, Damak Tadı ve Ziyafet Geleneği

Yıl 2024, Sayı: 80, 1 - 12, 26.04.2024

Yunus Arifoğlu

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1384647

Öz

Mutfak sanatı bir medeniyetin iktisadi faaliyetlerinin sonucu olduğu gibi o medeniyetin mensuplarının hayat görüşünün ve biçiminin bir tezahürüdür. İslam mutfak tarihini inceleyen pek çok uzman, Müslüman mutfağı olarak bilinen şeyin, Abbasîler döneminde Bağdat’ta ortaya çıkan gastronomi, mutfak ve yemek kültürünün önemli ölçüde devamı niteliğinde olduğunu belirtmekte ve bu dönemdeki yemeklerin basitleştirilmiş ve değiştirilmiş versiyonlarının hala varlığını koruduğunun düşüncesindedir. Abbasîlerde mutfağın bir sanat olduğuna dair bir farkındalığın olduğu görülmektedir. Bu dönemde mutfak sanatı vasfına sahip ve künhüne vakıf olmanın bir şükür sebebi olduğu anlaşılmaktadır. Yemek yapma tutkusu, mutfak sanatını doğuran geliştiren etkenlerin başında gelmektedir. Tabi bunu sağlayan şey, Abbasîlerde sahip olunan refahtı. İyi, güzel ve nitelikli yemeğe ulaşmanın yolunun servetten geçtiği, dönem insanlarının da farkında olduğu bir şeydi. Çoğunlukla iyi bir yemeğin sebebi ihtişamlı bir ziyafet sofrası hazırlamaktı. Bu çalışmada Abbasî mutfak sanatının genel hususiyetine dair bir değerlendirme yapılacak ve bu dönemin damak tadı incelenecektir. Ayrıca bu dönemde toplumsal hayatın en önemli veçhesini oluşturan ziyafete ve o çerçevede gelişen muhabbete temas edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Abbasîler, Mutfak, Sanat, Damak, Ziyafet

Culinary Art, Palate and Banquet Tradition in Abbasids

Öz

Culinary art is not only the result of a civilization's economic activities but also a manifestation of that civilization's worldview and lifestyle. Many experts studying the history of Islamic cuisine argue that the cuisine known today as Muslim cuisine is an important continuation of the gastronomy, cuisine, and culinary culture that emerged in Baghdad during the Abbasid period. They believe that the dishes of this period continue to exist, despite changes. It is seen that there is an awareness among the Abbasids that cuisine is an art. It is understood that having the qualification of culinary art is a reason for gratitude in this period. The passion for cooking is one of the factors that gives birth to the culinary art. Of course, what enabled this was the prosperity of the Abbasids. It was something that the people of the period were also aware of, that the way to reach good, beautiful, and quality food was through wealth. Often the reason for a good meal was to prepare a magnificent banquet table. In this study, an evaluation will be made about the general characteristics of Abbasid culinary art and the taste of this period will be examined. In addition, the banquet, which constitutes the most important aspect of social life in this period, will be mentioned.

Anahtar Kelimeler

Abbasids, Cuisine, Art, Palate, Banquet

Kaynakça

• Bakır, A. (2000). Ortaçağ İslam dünyasında ıtriyat, gıda, ilaç üretimi ve tağşişi. Ankara: Bizimbüro.
• Câhiz. 2012. Cimriler. çev. Zehra Güney Gökdemir. İstanbul: Şule Yayınları.
• Câhiz. (1981). Buhalâ. thk. Taha el-Haciri, Kahire: Dârü’l-Ma’ârif.
• Câhiz. (2001). et-Tebessur bi’t-Ticare. çev. Mahfuz Söylemez, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.
• Câhiz. (1943). Kitâbü'l-Hayevan. thk. Abdüsselam Muhammed Harun. Kahire: Mektebetu Mustafa el-Babi el-Halebi ve Evladuhu.
• Cehşiyârî. 1980. Kitabu’l-Vüzera. thk. Mustafa es-Sekka, Kahire.
• Freedman, P. (2008). Yeni bir mutfak tarihi. P. Freedman (Ed), Yemek damak tadının tarihi içinde (ss. 7-31). İstanbul: Oğlak Güzel Kitaplar.
• Fuzulî, (2017). Sıhhatu maraz. çev. Kemal Küntaş. İstanbul: İbn-i Sina.
• Grimm, V. (2008). El altında duran güzel şeyler, Antik Yunan ve Roma dünyasının damak tatları. P. Freedman (Ed), Yemek damak tadının tarihi içinde (ss. 64-95). İstanbul: Oğlak Güzel Kitaplar.
• Hudûdu’l-Âlem. (2008). thk. V. Minorsky. çev. Abdullah Duman-Murat Ağarı. İstanbul: Kitabevi.
• İbn Abdirabbih. (2012). Şarlatanlar, deliler, cimriler ve asalaklar kitabı. çev. Erkan Avşar. İstanbul: BS.
• İbn Butlan. (2004). Da’vetü’l-et-Tıbba Safhat mine’l-Edebi’t-Tıbbiyyi’l-Arabi. thk. İzzet Ömer. Dımaşk: Dârü’l-Fikr.
• İbn Cezle. (2010). Minhâcü’l-Beyân fi mâ yesta’Milühü’l-İnsan. thk. Mahmud Mehdi Bedevi. Kahire: Camiatü’d-Devli’l-Arabiyye.
• İbn Havkal. (2014). 10. Asırda İslam coğrafyası. çev. Ramazan Şeşen. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• İbn Havkal. 1939. Suretu’l-Arz, haz. E.J. Leiden: Brill.
• İbn Hurdazbîh. (1967). el-Mesalik ve’l-Memalîk, ed. M. J. de Goeje. Leiden: Brill.
• İbn Kuteybe. (ty). Uyunü’l-Ahbar. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî.
• İbn Rezin et-Tücibi (1984). Fadaletü’l Huvan fi Tayyibati’t-Taam ve’l-Elvan. Beyrut: Darü’l-Garbi’l-İslâmî.
• İbn Rüste. (2017). el-A’lâku’n-Nefîse (Dünya coğrafyası). Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• İbn Sad. (2001). Kitabu’l Tabakatu’l-Kübra. thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebu’l-Hanci.
• İbn Sad. (2015). Tabakat. çev. Musa Kazım Yılmaz. İstanbul: Siyer.
• İbn Seyyar. (2011). Kitabü’t-Tabîh. ed. Fuat Sezgin. Frankfurt: Institute for the History Arabic-Islamic Science.
• İbn Seyyar. (2007). Annals of the Caliphs’ kitchens (Ibn Sayyâr al-Warrâq’s Tenth-Century Baghdadi Cookbook), nşr. Nasrallah, Nawal. E.J. Leiden: Brill.
• İbnü’t-Tiktakâ. (2016). el-Fahrî. çev. Ramazan Şeşen. İstanbul: Bilge, Kültür Sanat Yayınları.
• İbn Zühr. (1992). Kitâbü’l-Ağdiye. thk. Garcia Sanchez. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Cientificas Instituto de Cooperacion Con el-Mundo Arabe.
• İbşihi. (1983). el-Mustetref fi Külli Fennin Müstezraf. thk. Müfid Muhammed Kumeyha. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• İstahrî. (2019). Ülkelerin yolları. çev. Murat Ağarı. İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• İstahrî. (1967). Mesalik ve memalîk. nşr. M. J. de Goeje, Leiden.
• Kâtib Bağdadî. (2014). Kitabü’t-Tabîh. thk. Kasım Samirai. London: Dârü’l-Verrak.
• Kâtib Bağdadî. (2009). Kitâbü’-Tabîh. çev. Nazlı Pişkin. İstanbul: Kitapyayınevi.
• Laudan, R. (2013). İslam transforms the cuisines of central and West Asia, 800-1650 C.E. Cuisine and Empire Cooking in the World History. California: University of California.
• Lombart, M. (2002). İslam’ın altın çağı. çev. Nezih Uzel. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Makdisî. (1992). Ahsenu’t-Tekâsîm fi Marifeti’l-Ekalim. ed. Fuat Sezgin. Frankfurt.
• Makdis. (2015). İslam coğrafyası (Ahsenü’t-Takasim). çev. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Mesudî. (2018). İtâbü’t-Tenbih ve’l-İşraf. çev. Ramazan Şeşen. İstanbul: Bilge Kültür-Sanat Yayınları.
• Miller, H. D. (2008). Tüketim zevkleri, Ortaçağ İslam mutfağının doğuşu. P. Freedman (Ed), Yemek damak tadının tarihi içinde (ss. 136-161). İstanbul: Oğlak Güzel Kitaplar.
• Okumuş, N. (2010). Şirvânî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 39, ss. 206-208). İstanbul: TDV Yayınları.
• Perry, C. (2013). Middle Eastern food history. Paul Freedman (Ed), Food in Time and Place. California: University of California Press, https://www.jstor.org/stable/10.1525/j.ctt7zw3tn.11.
• Şihâbuddin el-Akfehsi. (2009). Oburlar ve asalaklar. çev. Savaş Kocabaş. İstanbul: Şule.
• Yakûbî. (2002). el-Buldan. Beyrut: Darü’l-Kitabi’l-İlmiyye.
• Watson, A. M. (1983). Agricultural Innovation the early Islamic World, 700-1100. Cambridge: Cambridge Press.
• Yiğit, İ. (2012). Ümeyye b. Abdüşems. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 42, ss. 302-303). İstanbul: TDV Yayınları.
• Zaouali, L. (2016). Ortaçağ’da İslam mutfağı. çev. Barış Baysal. İstanbul: RGK.