Rol Teorisi, Konstrüktivizm ve Realizm Çerçevesinde Türkiye-Özbekistan İlişkileri (1991-2023)

Yıl 2024, Sayı: 80, 360 - 374, 26.04.2024

Nurgül Bekar

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1438194

Cited By: 1

Öz

Soğuk Savaş’ın bitişiyle Orta Asya’daki Türki Cumhuriyetler uluslararası ilişkiler sahnesinde bağımsız devletler olarak yerlerini almışlardır. Bölgedeki ülkelerin her biriyle özel ilişkiler geliştiren Türkiye için Özbekistan’la münasebetler gerek coğrafi/stratejik konumu gerekse sahip olduğu kaynaklar nedeniyle ayrı bir önem taşımaktadır. Bu kapsamda tarihi ve kültürel bağlara sahip Türkiye ile Özbekistan’ın ilişkileri 1991 sonrasında yeni bir gelişme sürecine girmiş, 2016 sonuna kadar inişli-çıkışlı devam etmiştir. Ancak 2016 sonrasında iki devletin ilişkileri Şevket Mirziyoyev’in Özbekistan Cumhurbaşkanı olmasıyla yeni bir gelişme ivmesi kazanmıştır. Türkiye ve Özbekistan’ın jeostratejik konumları ikili ilişkilerini bölgesel ve uluslararası düzeyde de önemli kılmaktadır.
Çalışmanın ana sorusu münasebetlerin hangi aşamaya geldiği ve bundan sonra ne yönde gelişme potansiyelini içerdiğidir. İlk olarak ülke profilleri ortaya konacak ikili ilişkilerin 1991 sonrası gelişim süreci ele alınacaktır. İkinci bölümde iki ülkenin mevcut ilişkileri realizm ve konstrüktivizm teorileri ile sınanarak incelenecektir. Sonuç bölümünde ise elde edilen bulgular ve ilişkilerin geleceğine dair saptamalar ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye-Özbekistan İlişkileri, Rol Teorisi, Konstrüktivizm, Orta Asya

Within the Framework of Role Theory, Constructivism and Realism Turkey- Uzbekistan Relations (1991-2023)

Öz

With the end of the Cold War, the Turkic Republics in Central Asia have taken their place as independent states on the stage of international relations. For Turkey, which has developed special relations with each of the countries in the region, relations with Uzbekistan are of particular importance due to its geographical/strategic location and the resources it possesses. In this context, relations between Turkey and Uzbekistan, which have historical and cultural ties, entered a new development process after 1991 and continued with ups and downs until the end of 2016. However, after 2016, the relations of the two states gained a new development momentum with the election of Shevket Mirziyoyev as the President of Uzbekistan. The geostrategic positions of Turkey and Uzbekistan make their bilateral relations important at the regional and international level.
The main question of the study is at which stage the relations have reached and in which direction they have the potential to develop in the future. First, country profiles will be presented and the post-1991 development process of bilateral relations will be discussed. In the second part, the current relations of the two countries will be analyzed by testing the theories of realism and constructivism. In the conclusion, the findings and the future of the relations will be presented.

Anahtar Kelimeler

ürkiye-Uzbekistan Relations, Role Theory, Constructivism, Central Asia

Kaynakça

• Aben, D. (2022). New Stage in Turkey-Uzbekistan strategic partnership, Eurasian Research Institute, Erişim Adresi: https://www.eurasian-research.org/publication/new-stage-in-turkey-uzbekistan-strategic-partnership/
• Backman, C. W. (1970). Role Theory and International Relations: A Commentary and Extension. International Studies Quarterly, 14(3), 310-319. doi:10.2307/3013585.
• Balım, Ç. ve Gürbüz, Y. E. (2012). O’zbekistan Respublikası: “Özbek Modeli”, A. Aydıngün. ve Ç. Balım (Ed.) Bağımsızlıklarının Yirminci Yılında Orta Asya Cumhuriyetleri içinde (ss. 221-311), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Bekar, N. (2021). Küresel güvenlik mi, güvenliğin küreselleşmesi mi?, N. Bekar (Ed.), Çevrimiçi dünya. Küreselleşmenin geleceği içinde (ss. 115-145), Ankara: Nika Yayınları.
• Blank, S. (1995). Energy, Economics, and Security in Central Asia: Russia and Its Rivals, Erişim Adresi: https://www.files.ethz.ch/isn/47534/Energy_Economics_Security.pdf
• Bowyer, A. C. (2018). Political Reform in Mirziyoyev’s Uzbekistan: Elections, political parties and civil society, Erişim Adresi: https://isdp.eu/publication/political-reform-mirziyoyevs-uzbekistan/
• Breuning, M. (Mart 2019). Role Theory in Politics and International Relations. The Oxford Handbook of Behavioral Political Science, Erişim Adresi: doi:10.1093/oxfordhb/9780190634131.013.29
• Çam, S. (2022). Kadim geçmişten modern geleceğe: Yeni Özbekistan, (Özbekistan Özel Sayısı), Yeni Türkiye, I/28(125), 9-16.
• Çalışkan, B. (2018). Orta Asya Raporu: Dönüşüm sürecinde Türk Cumhuriyetleri, İNSAMER Rapor, Erişim Adresi: https://insamer.com/tr/orta-asya-raporu-donusum-surecinde-turk-cumhuriyetleri_1743.html
• Dilmaç,T. (2019). Özbekistan’da Ulus-Kimlik-Dış politika ilişkisi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Dirik, G. (2019, June 21). From hospitality to fraternity: Turkish-Uzbek relations, Daily Sabah, Erişim Adresi: https://www.dailysabah.com/op-ed/2019/06/21/from-hostility-to-fraternity-turkish-uzbek-relations
• Fuller, L. (1997). Turkey: A Diplomatic return to the Caucasus and Central Asia, RFE/RL, Erişim Adresi: https://www.rferl.org/a/1086368.html
• Hakim, M. (2021). Türkiye-Özbekistan ilişkilerinin yeni dönemi. Dr. H. Gürpınar (Ed.), Cemalettin Taşkıran’a Armağan: Devlet Hizmetinde 45 Yıl içinde (ss. 398-423). Ankara: Barış Kitap.
• Hepaktan, E., & Çılbant, C. (2016). Geçmişten Günümüze Türkiye İle Özbekistan’ın Dış Ticaret İlişkileri. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2). 97-110. doi: 10.18026/cbusos.86423
• İstikbal, D. (2021). Orta Asya’da Yeni İş Birliği Alanları: Türkiye-Özbekistan İlişkileri, (SETA Analiz, Sayı 357) Erişim Adresi: https://www.setav.org/analiz-orta-asyada-yeni-is-birligi-alanlari-turkiye-ozbekistan-iliskileri/
• Jervis, R. (2013). Realizm, neorealizm ve işbirliği: tartışmayı anlamak. E. Diri (Ed.), Uluslararası İlişkilerde Anahtar Metinler içinde (ss. 709-731), (M. P. Kafaoğlu ve M. Aydın, Çev.) İstanbul: Uluslararası İlişkiler Kütüphanesi, (İkinci Baskı).
• Kasım, K. (2022). Özbekistan: Türk Dünyasının Yükselen Yıldızı (Özbekistan Özel Sayısı), Yeni Türkiye, I/ 28(125), 115-122.
• Özbekistan Cumhurbaşkanlığı (2022). Uzbekistan and Turkey to Rise Relations to A Comprehensive Strategic Partnership, Erişim Adresi: https://president.uz/en/lists/view/5090
• Putz, P. (2022, March 31). Uzbekistan, Turkey Elevate Ties to a “Comprehensive Strategic Partnership, The Diplomat, Erişim Adresi: https://thediplomat.com/2022/03/uzbekistan-turkey-elevate-ties-to-a-comprehensive-strategic-partnership/
• Roskin, M. G. ve Berry, N. O. (2014). Uluslararası ilişkiler. Uİ’nin yeni dünyası (Ö. Şimşek, Çev.) Ankara: Adres Yayınları.
• Saida, N. (2022). To Deepen Relations With Uzbekistan, Turkey Leans on Cultural Appeal, The Diplomat, Erişim Adresi: https://thediplomat.com/2022/10/to-deepen-relations-with-uzbekistan-turkey-leans-on-cultural-appeal/
• Şahin, A. (2023). Türkiye’nin Ekonomik Profili ve Özbekistan ile Potansiyel İşbirliği Fırsatları, Türkiye-Özbekistan Ekonomik İşbirliğinin Geliştirilmesinde Yeni Ufuklar Sempozyumu, içinde (ss. 41-71). İstanbul: İktisadi Araştırmalar Vakfı.
• Taşkömür, F. (2017). How did Turkey-Uzbek relations after two decades of stagnation?, TRT World, Erişim Adresi: https://www.trtworld.com/turkey/how-did-turkey-uzbek-relations-improve-after-two-decades-of-stagnation--11677
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, Türkiye-Özbekistan Siyasi İlişkileri, Erişim Adresi: https://www.mfa.gov.tr/turkiye-ozbekistan-cumhuriyeti-siyasi-iliskileri.tr.mfa
• Thies, C. G. (2009). Role Theory and Foreign Policy, Erişim Adresi: https://www.researchgate.net/publication/228985348_Role_Theory_and_Foreign_Policy
• Thies, C. G., & Breuning, M. (2012). Integrating foreign policy analysis and ınternational relations through role theory. Foreign Policy Analysis, 8(1), (pp. 1–4). doi:10.1111/j.1743-8594.2011.00169.x
• On the Strategy for the Further Development of the Republic of Uzbekistan, Erişim Adresi: https://uzsm.uz/en/press_center/uzb_news/on-the-strategy-for-the-further-development-of-the-republic-of-uzbekistan/
• Yalçınkaya, A. (2022). Mirziyoyev Dönemi ile Hızlanan Özbekistan-Türk Dünyası Yakınlaşması, (Özbekistan Özel Sayısı), Yeni Türkiye, I/28(125), 123-130.
• Yalınkılıçlı, E. (2017). A New Era in Turkish-Uzbek Relations, TRT World, Erişim Adresi: https://www.trtworld.com/opinion/a-new-era-in-turkish-uzbek-relations-11649
• Yesevi, Ç. G. (Spring-Summer 2022). Examining the organization of Turkic States: A Teacher and Norm-Creator, Perceptions, XXVII(I), ss. 2-24.
• Worldbank, Overview, Country Context, Erişim Adresi: https://www.worldbank.org/en/country/turkey/overview#:~:text=Country%20Context&text=T%C3%BCrkiye%20is%20the%2019th%20largest,official%20development%20assistance%20(ODA)
• Worldmeters, Turkey Population, Erişim Adresi: https://www.worldometers.info/world-population/turkey-population/#:~:text=The%20current%20population%20of%20Turkey,of%20the%20total%20world%20population.