Troas'ta Roma Kolonizasyonu: Nedenler ve Sonuçlar

Yıl 2024, Sayı: 81, 111 - 127, 26.07.2024

Erdinç Buruldağ

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1430642

Öz

Troas’taki Roma kolonizasyon politikası Iulius Caesar ile başlar ve bölgenin kuzeyinde yer alan Lampsakos ve Parion’a, Roma koloni statüsü verilir.  Bu ilk kolonizasyon faaliyetlerinin ardından, İmparator Augustus tarafından Alexandria Troas da bir Roma kolonisine dönüştürülür. Yaklaşık çeyrek asırlık süre içerisinde bölgenin kıyı şeridinde izlenen bu kolonizasyon politikasının birden fazla nedeni olmalıdır. Bu nedenlerin başında, hiç şüphesiz askeri yani güvenlik gerekçeleri gelir. Jeopolitik konumları yanında, kolonize edilmek üzere seçilen kentlerin, zengin yeraltı kaynaklarına sahip ve verimli arazilerle çevrili liman yerleşimleri oldukları aşikârdır.  Tüm bu unsurlar, sadece Roma İmparatorluğu’nun askeri ve ekonomik çıkarları için değil, aynı zamanda “yeni bir yaşam” kuran kolonistler için de oldukça değerlidir.  Bu üç Grek kentinin yeni yerleşimcilerle kolonize edilmesi sonucunda, kentlerin demografik, dini, siyasi, sosyo-kültürel ve ekonomik yapılarında değişimler gözlemlenmeye başlar. Epigrafik, arkeolojik ve antik kaynaklar ışığında hazırlanan mevcut çalışmada tüm yönleriyle Roma kolonizasyonun Troas bölgesindeki Lampsakos, Parion ve Alexandria Troas’ta bıraktığı bu izler ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Roma Kolonizasyonu, Troas, Iulius Caesar, Augustus

Roman Colonization at the Troad: Reasons and Results

Öz

The Roman colonisation policy in the Troad began with Julius Caesar and Lampsakos and Parion in the north of the region received the Roman colonial status. After the first colonization activities, Alexandria Troas were also converted into a Roman colony in the reign of Emperor Augustus. There must have been several reasons for the colonization activities, which took place on the coast of Troad in a short period of time about a period of twenty-five years. The first of these is undoubtedly based on military reasons. In addition to the geopolitical location, it is noteworthy that the settlements chosen as colonies are port cities that had rich in underground resources and fertile lands. All these elements were of great importance not only to the military and economic interests of the Roman Empire, but also to the colonists who were starting “a new life”. As a result of the colonization of these three Greek cities with new settlers, changes in the demographic, religious, political, socio-cultural, and economic, structures of the cities began to be observed. In the present study, which was prepared to take into account archaeological, epigraphic and ancient sources, these effects of Roman colonization in Lampsakos, Parion and Alexandria Troas in the Troad were shown.

Anahtar Kelimeler

Roman Colonization, Troad, Julius Caesar, Augustus

Kaynakça

• Aeneas Tacticus, Asclepiodotus, Onasander. (Ed. J. Henderson, 2007), London: The Loeb Classical Library.
• Appianus. Appian's Roman History. (H. White, Çev.). London: The Loeb Classical Library (1912-1913).
• Athenaeus. The Deipnosophists or Banquet of the Learned of Athenaeus. (C. D. Yonge, Çev.). London: Henry G. Bohn (1854).
• Athenagoras. Legatio and De Resurrectione. (W. R. Schoedel, Çev. ve Ed.). Oxford: Clarendon Press (1972).
• Brunt, P. A. ve Moore, J. M., (Der.). Res Gestae Divi Augusti: The Achievements of the Divine Augustus. Oxford: University Press (1967).
• Cassius Dio. Roman History I-IX. (E. Carry, Çev.). Cambridge: Harvard University Press (1914-1927).
• Cicero. Letters to Atticus. (D. R. S. Bailey, Çev.). Cambridge: Harvard University Press (1999).
• Eusebios. Eusebi Chronicorum Liber Prior. (A. Schoene, Der.). Berolini: Apvd Weidmannos. (1875).
• Ksenophon. Hellenica II. (C. L. Brownson, Çev.). Cambridge: Harvard University Press (2004).
• Mommsen, T. ve Kruegero, P., (Der.). (1868-1870). Digesta Iustiniani Augusti I-II. Berolini: Apvd Weidmannos.
• Pausanias. Description of Greece III. (W. H. Jones, Çev.). Cambridge: The Loeb Classical Library (1933).
• Philostratus ve Eunapius. Lives of Sophists. (W. C. Wright, Çev.). London: William Heinemann (1922).
• Plinius. Natural History II. (H. Rackham, Çev.). Cambridge: The Loeb Classical Library (1942).
• Plutarkhos. Lucullus. (B. Perrin, Çev.). Cambridge: Harvard University Press (1920).
• Polyainos. Strategems of War. (R. Shepherd, Çev.). London: Pall Mall (1793).
• Pomponius Mela. De Chorographia Libri Tres. (G. Parthey, Der.). Berlin: Nicolai (1867).
• Stephanos Byzantios. Stephani Byzantii, Ethnica. (M. Billerbeck, Çev.). Berlin: Walter de Gruyter (2006).
• Strabon. Antik Anadolu Coğrafyası (Kitap XII-XIII-XIV). (A. Pekman, Çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları (2012).
• Suetonius. Julius Caesar. (J. C. Rolfe, Çev.). Cambridge: Harvard University Press (1914).
• Zosimos. The Decline of Rome. (J. J. Buchanan, H.T. Davis, Çev.). San Antonio: Trinity University Press (1967).
• Akalın, A. G. (2003). Troas Synoikisis’i. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 21(33), 1-16.
• Arslan, M. (1996). A third century AD hoard of bronzes, principally of Alexandria Troas. R. Ashton (Ed.), studies ancient coinage from Turkey; British Institute of Archaeology at Ankara Monograph 17 içinde (ss. 43-46). London: British Institute of Archaeology at Ankara.
• Ay, M. ve Tolun, V. (2017). Troas Bölgesi’ndeki antik granit ocakları: Yeni bulgular. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 23, 265-295.
• Başaran, C. (2001). Parion’dan iki gladyatör steli. C. Özgünel, O. Bingöl, V. İdil, S. Doruk, K. Görkay ve M. Kadıoğlu (Ed.), Günışığında Anadolu: Cevdet Bayburtluoğlu için yazılar içinde (ss. 19-24). Ankara: Homer Kitabevi.
• Başaran, C. (2015). Parion’dan birkaç kabartma parçası. C. Başaran ve V. Keleş (Ed.), Parion kazıları 10. yıl armağanı içinde (ss. 15-24). Ankara: Bilgin Kültür Sanat.
• Başaran, C., Keleş, V., Ful, Ş. D., Kasapoğlu, H. ve Ergürer, H. E. (2014). Parion 2012 yılı kazı ve restorasyon çalışmaları. Kazı Sonuçları Toplantısı, 35(3), 398-414.
• Bellinger, A. R. (1961). Troy, The Coins. Suppl. Monograph: 2. Princeton: University Press.
• Biller, F., Müller, M., ve Tanrıöver, A. (2011). Die straßen in Alexandria Troas. Ein vorbericht. Asia Minor Studien, 66, 277-290.
• Billows, R. A. (1990). Antigonos the One-eyed and the creation of the Hellenistic state. Berkeley: University of California Press.
• Billows, R. A. (1995). Kings and colonists: Aspects of Macedonian imperialism. Köln: E. J. Brill.
• BMC Mysia. Wroth, W. W. (1964). Catalogue of The Greek coins of Mysia. Bologna.
• BMC Troas, Aeolis and Lesbos. Wroth, W. W. (1964). Catalogue of The Greek coins of Troas, Aeolis and Lesbos. Bologna.
• Bowersock, G. W. (1965). Augustus and the Greek world. Oxford: Clarendon Press.
• Bögli, H. (1966). Studien zu den koloniegründungen Caesars. Basel: Buchdruckerei R. M. Strübys Erben.
• Broughton, T. R. S. (1938). Roman Asia. T. Frank (Ed.), An economic survey of ancient Rome 4 içinde (ss. 503-903). Baltimore: John Hopkins Press.
• Burnett, A. (1998). The earliest coinage of Alexandria Troas. U. Peter (Ed.), Stephanos Nomismatikos: Edith Schönert-Geiss zum 65. geburtstag içinde (ss. 165-168). Berlin: De Gruyter.
• Buruldağ, E. (2017a). Roma kolonizasyon sürecinin Parium’daki siyasi yansımaları. Masrop E-Dergi, 17, 55-72.
• Buruldağ, E. (2017b). Lampsakos’ta kurulan bir Roma kolonisi: C.G.I.L. Anadolu/Anatolia Dergisi, 43, 75-90.
• Buruldağ, E. (2017c). Anadolu’nun romalılaşma sürecinde Troas bölgesi kolonileri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Buruldağ, E. (2020). Colonia Gemella/Gemina Iulia Lampsacena: Anadolu’nun kuzeybatısından kısa ömürlü bir Roma kolonisi. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, 5(2), 15-23.
• Camia, F. (2010). Le tribù romane nelle colonie d’Asia Minore. M. Silvestrini (Ed.), Le Trıbù Romane: Atti della XVI e rencontre sur l’épigraphie (Bari 8-10 ottobre 2009) içinde (ss. 367-371). Bari: Edipuglia.
• CIL 3. Mommsen, T. (1873). Corpus inscriptionum latinarum: Inscriptiones Asiae, provinciarum Europae Graecarum, Illyrici Latinae. Berolini: Apud George Reimer.
• Cohen, G. M. (1995). The Hellenistic settlements in Europe, the Island and Asia Minor. Hellenistic Culture and Society 17. Berkeley: University of California Press.
• Cook, J. M. (1973). The Troad: An archaeological and topographical study. Oxford: Clarendon Press.
• Cooley, A. E. (2012). The Cambridge manual of Latin epigraphy. Cambridge: University Press.
• Cottier, M., Crawford, M. H., Crowther, C. V., Ferray, J.-L., Levick, B. M., Salomies, O. ve diğerleri, (Der.). (2008). The customs law of Asia. Oxford: Oxford University Press.
• Çelikbaş, E. (2010). Parion Roma kolonizasyon sikkeleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Edmondson, J. C. (2015). The Roman emperor and the local communities of the Roman Empire. J.L. Ferray ve J. Scheid (Ed.), Il Princeps Romano: Autocrate o magistrato? Fattori Giuridici e Fattori Sociali del Potere Imperiale da Augusto a Commodo içinde (ss. 701-729). Pavia: IUSS Press.
• Engelmann, H., ve Knibbe, D. (1989). Das zollgesetz der Provinz Asia. EpigAnat 14. Bonn: Rudolf Habelt Verlag.
• Ergürer, H. E., ve Keleş, V. (2018). Parion tiyatrosunda bulunan gladiator graffitoları. Tüba-Ked, 18, 21-32.
• Esch, T. (2008). Zur frage der sogenannten doppelgemeinden. Die caesarische und augusteische kolonisation in Kleinasien. E. Winter (Ed.), Vom Euphrat bis zum Bosporus, Kleinasien in der Antike, Festschrift für Elmar Schwertheim zum 65. geburtstag. Asia Minor Studien 65(1) içinde (ss. 199-216). Bonn: Rudolf Habelt Verlag.
• Feuser, S. (2009). Der hafen von Alexandria Troas. Asia Minor Studien 63. Bonn: Rudolf Habelt Verlag.
• Fıstıkçı, A. (2015). Alexandria Troas definesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Filges, A. (2010). Lebensorte in der fremde. Versuch einer bewertung der römisch-kleinasiatischen kolonien von Caesar bis Diokletian. F. Daubner (Ed.), Militärsiedlungen und territorialherrschaft in der antike: Topoi-Berliner studien der alten welt 3 içinde (ss. 131-154). Berlin: De Gruyter.
• Filges, A. (2016). Münzbild und gemeinschaft: Die prägungen der römischen kolonien in Kleinasien. Frankfurter Archäologische Schriften 29. Bonn: Rudolf Halbelt Verlag.
• Freber, P. S. (1993). Der Hellenistische Osten und das Illyricum unter Caesar (Palingenesia). Monographien und Texte zur Klasischen Altertumswissenschaft 42. Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
• Ful, Ş. D. (2013). Yazıtlar. C. Başaran (Ed.), Antik Troas’ın parlayan kenti: Parion içinde (ss.101-106). İstanbul: Ege Yayınları.
• Galsterer-Kröll, B. (1972). Untersuchungen zu den beinamen der städte des Imperium Romanum. EpSt, 9, 44-145.
• Grant, M. (1969). From imperium to auctoritas: A historical study of aes coinage in the Roman Empire 49 B.C.– A.D. 14. London: Cambridge University Press.
• Head, B. V. (1910). Historia Numorum: A manual of Greek numismatics. Oxford: Clarendon Press.
• Henderson, M. I. (1953). Reviewed work: F. Vittinghoff, römische kolonisation und bürrerrechtpolitik unter Caesar und Augustus. JRS, 43, 138-141.
• IK 3. Frisch, P. (1975). Die inschriften von Ilion. Inschriften griechischer städte aus Kleinasien 3. Bonn: Rudolf Habelt Verlag.
• IK 6. Frisch, P. (1978). Die inschriften von Lampsakos. Inschriften griechischer städte aus Kleinasien 6. Bonn: Rudolf Habelt Verlag.
• IK 25. Frisch, P. (1983). Die inschriften von Parion. Inschriften griechischer städte aus Kleinasien 25. Bonn: Rudolf Habelt Verlag.
• IK 53. Ricl, M. (1997). The inscriptions of Alexandreia Troas. Inschriften griechischer städte aus Kleinasien 53. Bonn: Rudolf Habelt Verlag.
• Imhoof-Blumer, F. (1883). Monnaies Grecques. Amsterdam: Johanes Müller.
• Imhoof-Blumer, F. (1884). Griechische münzen aus dem museum in Klagenfurt und anderen sammlungen. NZ, 16, 227-300.
• Imhoof-Blumer, F. (1890). Griechische Münzen. München: Verlag der K. Akademie.
• Katsari, C., ve Mitchell, S. (2008). The Roman colonies of Greece and Asia Minor. Questions of state and civic identity. Athenaeum, 96, 221-249.
• Keleş, V. (2013a). Yüzey araştırmaları. C. Başaran (Ed.), Antik Troas’ın parlayan kenti: Parion içinde (ss.29-36). İstanbul: Ege Yayınları.
• Keleş, V. (2013b). Sikkeler. C. Başaran (Ed.), Antik Troas’ın parlayan kenti: Parion içinde (ss. 193-196). İstanbul: Ege Yayınları.
• Keleş, V. (2017). Parion’da ele geçen Roma Dönemi kent sikkeleri. E. Dündar, Ş. Aktaş, M. Koçak ve S. Erkoç (Ed.), Havva İşkan’a armağan: Lykiarkhissa içinde (ss. 455-459). İstanbul: Ege Yayınları.
• Kornemann, E. (1900). Coloniae. Real Encyclopädie der klassischen Altertumswissenschaft içinde (C. 7, ss. 511-588). Stuttgart: Metzler.
• Laffi, U. (2004a). Le colonie Romane con I’appellativo gemella o gemina. U. Laffi, F. Prontera ve B. Virgilio (Ed.), Artissimum Memoriae Vinculum: Scritti di geografia storica e di antichità in Ricordo di Gioia Conta içinde (ss. 235-254). Firenze: Casa Editrice Leo S. Olschki.
• Laffi, U. (2004b). La colonia Augustea di Alessandria di Troade. G. Salmeri, A. Raggi ve A. Baroni (Ed.), Colonie Romane nel mondo Greco içinde (ss. 151-164). Roma: L’Erma di Bretschneider.
• Laffi, U. (2007). Colonie e municipi nello stato Romano. Storia e letteratura: Raccolta di studi e testi 239. Roma: Edizioni di Storia e Letteeratura.
• Le Bas, P., ve Waddington, W. H. (1870). Voyage archéologique en Grèce et en Asie Mineure 3. Paris: Firmin Didot frères, fils et Cie.
• Magoffin, R. D. (1913). The quinquennales: An historical study. Baltimore: The Johns Hopkins Press.
• Martin, K. (2013). Demos-Boule-Gerousia: Personifikationen städtischer institutionen auf Kaiserzeitlichen münzen aus Kleinasien. Bonn: Habelt Verlag.
• Meadows, A. (2004). The earliest coinage of Alexandria Troas. NC, 164, 47-70.
• Mionnet, T. E. (1830). Description de médailles: Antiques, Grècques et Romaines. Supplement 5. Paris.
• Mommsen, T., ve Kruegero, P., ed. (1868–1870). Digesta Iustiniani Augusti I-II. Berlin: Apud Weidmann.
• MPR 4. Martini, R., ve Novella, V. (1992). Monetazione provinciale Romana II: Collezione Winsemann Falghera, 4. Maximinus–Aumilianus. Glaux, Collana di Studi e Richerche di Numismatica. Milano: Ennerre.
• MPR 5. Martini, R., ve Novella, V. (1992). Monetazione provinciale Romana II: Collezione Winsemann Falghera, 5. Valerianus–Aumilianus–semi Autonome. Glaux, Collana di Studi e Richerche di Numismatica. Milano: Ennerre.
• Öztürk, B. (2010). Roma İmparatorluk Çağı Küçükasyası’nda Dionysos Kültü. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Palaz-Erdemir, H. (2004). Roma’nın Küçük Asya’da idari bir meselesi: Bağımsız şehirler. Adalya, 7, 171-180.
• Papengerg, I., ve Schrader, P. (1999). Geophysikalische untersuchungen im stadtgebiet von Alexandria Troas. Asia Minor Studien, 33, 37-84.
• Petzl, G., ve Schwertheim, E. (2006). Hadrian und die Dionysischen künstler: drei in Alexandria Troas neugefundene briefe des Kaisers an die künstler-vereinigung. Asia Minor Studien 58. Bonn: Rudolf Habelt Verlag.
• Price, S. R. F. (2004). Ritüel ve iktidar: Küçük Asya’da Roma İmparatorluk Kültü. (T. Esin, Çev.). İstanbul: İmge Kitabevi (1985).
• Ricl, M. (2000). Two new inscriptions from Alexandreia Troas. Tekmeria, 5, 127-132.
• Robert, J., ve Robert, L. (1950). Inscriptions et reliefs d’Asie Mineure. Hellenica 9. Paris: Adrien-Maisonneuve.
• Römhild, J. H. (2011). Römische bürger in der Troas. Asia Minor Studien, 66, 199-216.
• RPC 1. Burnett, A., Amandry, M., ve Ripollѐs, P. P. (1992). Roman provincial coinage 1: From the death of Caesar to the death of Vitellius (44 BC–AD 69). London: British Museum Press.
• RPC 2. Burnett, A., Amandry, M., ve Carradice, I. (1999). Roman provincial coinage 2: From the Vespasian to the Domitian (AD 69–96). London: British Museum Press.
• RPC 3. Amandry, M., ve Burnett, A. (2015). Roman provincial coinage 3: Nerva, Trajan and Hadrian (AD 96–138). London: British Museum Press.
• RPC 9. Hostein, A., ve Mairat, J. (2016). Roman provincial coinage 9: From Trajan Decius to Uranius Anthoninus (AD 249–254). London: British Museum Press.
• Salmon, E. T. (1969). Roman colonization under the Republic. London: Thames and Hudson.
• Sandys, J. E. (1919). Latin epigraphy: An introduction to study of Latin inscriptions. Cambridge: University Press.
• Sartre, M. (2001). Les colonies Romaines dans le monde Grec. Essai de synthèse. E. Dabrowa (Ed.), Roman military studies: Electrum 5 içinde (ss. 111-152). Kraków: Jagiellonian University Press.
• Sayar, M. H. (2016). Tiyatro’da ölüm: Parion Tiyatrosu’nda gladyatör dövüşleri. C. Başaran ve H. E. Ergürer (Ed.), Parion: Roma tiyatrosu 2006-2015 yılı çalışmaları, mimarisi ve buluntuları içinde (ss. 201-208). Ankara: İçdaş A.Ş. Yayınları.
• Schwertheim, E. (1996). Inschriften aus Alexandreia Troas, Antandros, Skepsis und Kebren. Asia Minor Studien, 22, 99-124.
• Schwertheim, E. (2004). Die ausgrabungen in Alexandreia Troas im Jahre 2004. Historisch-Archäologischer Freundeskreis e. V, 21-28.
• Schwertheim, E. (2006). Bericht über die ausgrabungen in Alexandreia Troas 2006. Historisch-Archäologischer Freundeskreis e. V, 5-9.
• Schwertheim, E. (2008). Neues zur frühgeschichte der römischen kolonie in Alexandria Troas. Asia Minor
• Schwertheim, E. (2016). Neue inschriften aus Alexandria Troas. K. Martin ve M. Blömer (Ed.), Festschrift für Dieter Salzmann zum 65. geburtstag 2 içinde (ss. 749-757). Greven: Scriptorium.
• SNG Cop. Mysia. (1945). Sylloge Nummorum Graecorum. The Royal Collection of coins and medals, Danish National Museum, Copenhagen: Mysia. Copenhagen: Eina Munksgaard.
• SNG Cop. Troas. (1945). Sylloge Nummorum Graecorum. The Royal Collection of coins and medals, Danish National Museum, Copenhagen: Troas. Copenhagen: Eina Munksgaard.
• SNG France 5. (2001). Sylloge Nummorum Graecorum, France, Départment des Monnaies, Médailles et
• SNG München Troas-Lesbos. (1991). Sylloge Nummorum Graecorum, Deutschland, Staatliche Münzsammlung München 19: Troas-Lesbos. München: Hirmer Verlag.
• SNG Turkey 3. Tekin, O., Altınoluk, S., ve Körpe, F. (2009). Sylloge Nummorum Graecorum, Turkey 3, Çanakkale Museum 1: Roman provincial coins of Mysia, Troas etc., 3. Istanbul: Turkish Institut of Archaeology.
• SNG Turkey 4. Tekin, O., ve Erol-Özdizbay, A. (2010). Sylloge Nummorum Graecorum, Turkey 4, ancient coins from Mysia, Troad and Aeolis in the Collection of Selçuk Tanrıkulu. İstanbul: Turkish Institute of Archaeology.
• SNG Turkey 9. Tekin, O., ve Erol-Özdizbay, A. (2015). Sylloge Nummorum Graecorum, Turkey 9, The Özkan Arıkantürk Collection 1: Troas. İstanbul: Turkish Institute of Archaeology.
• SNG Tübingen Mysien-Ionien. (1989). Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland, Münzsammlung der Universitat Tübingen 4: Mysien und Ionien. München: Hirmer Verlag.
• SNG v. Aulock, Mysien. (1957). Sylloge Nummorum Graecorum, Deutschland, Sammlung von Aulock, Mysien 4. Berlin: Gebr. Mann Verlag.
• SNG v. Aulock, Troas. (1959). Sylloge Nummorum Graecorum, Deutschland, Sammlung von Aulock, Troas, Aeolis, Lesbos 5. Berlin: Gebr. Mann Verlag.
• Takmer, B. (2013). Anadolu’nun önemli tarihi yazıtları 4: Lex Portorii Provinciae Asiae (Asia Eyaleti Gümrük Yasası). V. Çelgin ve N. E. Akyürek Şahin (Ed.), Eskiçağ yazıları: 4 içinde (ss. 103-206). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Tameanko, M. (2002). Alexandria Troas. City of the ‘Mouse God’. The Journal of Classical and Medieval Numismatic Society, 3(3), 125-139.
• Tenger, B. (1999). Zur geographie und geschichte der Troas. Asia Minor Studien, 33, 103-180.
• Vigorita, T. S. (2009). Gaio e l’ius italicum de Alessandria Troade. O. Behrends, M. Avenarius, R. Meyer-Pritzl ve C. Möller (Ed.), Ars Iuris: Festschrift für Okko Behrends zum 70. geburtstag içinde (ss. 507-513). Göttingen: Wallstein Verlag.
• Vittinghoff, F. (1952). Römische kolonisation und bürgerrechtspolitik. Mainz: Verlag der Akademie der Wissenschaften und der Literatur.
• Weber 3. Forrer, L. (1975). Descriptive catalogue of the collection of Greek coins formed by Sir Hermann Weber M.D. 1823–1918, Greek coins: Asia-Africa, 3/2. New York: Attic Books LTD. 1
• Weiß, P. (1996). Alexandria Troas: Griechische traditionen und mythen in einer römischen colonia. Asia Minor Studien, 22, 157-73.
• Zahrnt, M. (1988). Vermeintliche kolonien des Kaisers Hadrian. ZPE, 71, 229-249.
• Zumpth, A. W. (1850). Commentationum epigraphicarum ad antiquitates Romanas Pertinentium, Berolini: Duemmler.