Doğu Antalya Masal Derlemelerinde Yalanlamalı Masal Örnekleri Üzerine

Yıl 2024, Sayı: 82, 211 - 227, 24.10.2024

Bilal Nargöz

https://doi.org/10.51290/dpusbe.1507657

Öz

Yalanlamalı tekerlemeler, yalanlamalı türküler, yalanlamalı destanlar ve yalanlamalı masallar Türk Halk Edebiyatı ürünleri içerisinde yer almaktadır. Yalanlamalı masallarda masal dinleyicileri, masal metninde yer alan tekerlemeler vasıtasıyla gerçek âlemden hayal âlemine geçiş yapabilmektedir. Bazen de yalanlamalı tekerlemeler kullanılmadan masalların tamamı yalanlamalı masal olarak oluşturulmaktadır. Burada yalanlamadan kasıt mübalağa etmektir. İcracı, yaşanmayan şeyleri yaşanmış gibi göstererek ilgiyi üstüne çeker ve merak unsurunu harekete geçirir. Bununla birlikte mizahi bir söyleyiş de oluşturur. Yalanlamalı masallarda ses uyumu vardır. Mantığın kabul etmeyeceği ve hayali vakalardan meydana gelen bu sözlü kültür ürünleri; masal, tekerleme ve yalanlama türleriyle birlikte değerlendirmeye tâbi tutulur. Bu çalışmada bu türlerle etkileşim içinde bulunan, Doğu Antalya’dan derlenen yalanlamalı masallara yer verilmektedir. Yalanlamalı masalların işlevleri, fonksiyonları anlatıcının masala karşı tutumu değerlendirilmiştir. Bulgulara göre icracının anlattığı yalanların karşısındakileri aldatmak için söylenen bir yalan olmadığı aksine güldürmek, eğlendirmek için söylediği ve sözlü kültür ürünlerinin halkın ortak bilinci olduğu da görülür.

Anahtar Kelimeler

Doğu Antalya, Alan araştırması, Yalanlamalı masallar, Yalanlamaların işlevi, Halkbilimi

On Refuting Fairy Tale Examples in Eastern Antalya Fairy Tale Collections

Öz

Refuting rhymes, refuting folk songs, refuting epics, and refuting tales are among the products of Turkish Folk Literature. In tales with refutations, listeners are able to go through a transition from the real world to the imaginary world with rhymes. Sometimes, entire tales are created as contradictory tales without using refuting rhymes. What is meant by refutation here is an exaggeration. The performer attracts attention and activates the element of curiosity by making things that did not happen seem like they happened. Besides, it also creates a humorous saying. There is alliteration in contradictory tales. These oral culture products are made up of imaginary events that cannot be accepted by logic. It is evaluated together with the types of fairy tales, nursery rhymes, and tall tales. This study includes refutation tales compiled from East Antalya, which interact with these types of rhymes and tales. The functions of refuting tales and the narrator's attitude towards the tales were evaluated. The findings in this study demonstrate that the tall tales told by the performer are not tales told to deceive others, on the contrary, they are told to make people laugh and entertain. Moreover, they are the products of oral culture are the common consciousness of people.

Anahtar Kelimeler

East Antalya, Field work, Refuting fairy tales, The function of the refutations, Folklore

Kaynakça

• Abalı, İ. (2016). Anadolu sahası ve Kırgız folklorunda yalanlamalar ve işlevleri. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 2(1), 1-12.
• Alptekin, A.B. (1989). Yalanlamalı masallar. İçel Kültürü, 8, 7.
• Artun, E. (1996). Adana aşıklık geleneği (1966-1996) ve Aşık Feymani. Adana: Hakan Ofset.
• Başgöz, İ. (1986). Folklor yazıları. İstanbul: Adam Yayınları.
• Başgöz, İ. (1996), Protesto: Folklorun beşinci işlevi (Fonksiyonu). Umay Günay armağanı içinde (ss.1-4). Ankara: Feryal Matbaacılık.
• Boratav, P. N. (1992). Zaman zaman içinde \ Tekerlemeler-masallar ve masal ile tekerleme üzerine bir inceleme. İstanbul: Adam Yayınları.
• Boratav, P. N. (2000). Tekerleme. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Boratav, P. N. (2015a). 100 soruda Türk halk edebiyatı. Ankara: Bilgesu.
• Boratav, P. N. (2015b). Az gittik uz gittik. Ankara: İmge Kitabevi.
• Cerrahoğlu, M. (2011). Yalanlamalı destanlar ile masal tekerlemeleri arasındaki benzerlikler. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 281-293.
• Çobanoğlu, Ö. (2000). Âşık tarzı kültür geleneği ve destan türü. Ankara: Akçağ
• Duymaz, A. (2002). İrfanı arzulayan sözler tekerlemeler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ekici, M. (2011). Halk bilgisi (folklor) derleme ve inceleme yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Elçin Ş. (1997). Halk edebiyatı araştırmaları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Elçin Ş. (2001). Halk edebiyatına giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Günay, U. (1975). Elazığ masalları (inceleme). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
• Günay, U. (1999). Türkiye'de aşık tarzı şiir geleneği ve rüya motifi (3. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Güzel A. ve Torun A. (2005). Türk halk edebiyatı el kitabı (3.Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kaya, D. (2007). Ansiklopedik Türk halk edebiyatı terimleri sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kocatürk, V. M. (1963). Saz şiiri antolojisi. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Kökus, C. (2018). Anadolu sahası türk halk edebiyatı metinlerinde yalanlama ve yalanlamalı türler. [Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi Veri Tabanı.
• Köprülü, M.F. (2004). Türk saz şairleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kumartaşlıoğlu: (2021). Yalanlamalı masallar üzerine - Kütahyalı bir anlatıcıdan dört örnek ile. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 68, 292-310
• Sakaoğlu: (1983). Kıbrıs Türk masalları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sakaoğlu: (1999). Masal araştırmaları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Saussey E. (1952). Türk halk edebiyatı. çev. İlhan Başgöz. Ankara: Emek Basım-Yayımevi (Orijinal eserin yayın tarihi 1936).
• Seyidoğlu, B. (2006). Erzurum masalları. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Taşlıova, Ş. (1990). Gönül bahçesi. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları.
• Türk Dil Kurumu güncel türkçe sözlük, URL: https://sozluk.gov.tr/ (erişim tarihi: 27.06.2024)