KARİA DÖNEM SERAMİKLERİNDE MATEMATİĞİN KULLANIMI İLE SOFRA SERAMİKLERİNE YANSIMASININ İNCELENMESİ

Yıl 2023, Sayı: 5, 1 - 18, 30.03.2023

Aysun Erzincan , Nurcan Yıldız , Demet Parlak , Melek Arslanbenzer , Levent Mercin

Öz

Sanat ve matematik genel anlamda iki ayrı disiplin olarak bilinir. Ancak sanatın üretilme süreci, eserler ve tasarım ürünleri incelendiğinde, denge, oran-orantı ve örüntü gibi birçok unsurun olduğu ve bunların matematiğin alanına da girdiği görülür. Ayrıca her iki disiplin incelendiğinde matematiğin düşünsel bir sürece bağlı olduğu bilinse de soyut bilgileri esas aldığı söylenebilir. Matematiğin bu özelliği ile sanatın soyut göstergeleri arasında benzerlikler olduğu belirtilebilir. Modern sanat akımının örnekleri de biçim ve içerikleriyle soyut düşünceleri ortaya koymaktadır. Sanattaki uyum ve düzen, soyut olarak vurgulanan doğadaki geometrik düzenin ortaya çıkmasını sağlamakta ve matematiksel kavramları doğrudan ya da dolaylı biçimde sergilemektedir. Geometri sanatın pek çok türünde ve birçok eserde karşımıza çıkmaktadır. Benzer bir durum endüstriyel ürünlerden biri olan sofra seramikleri için de geçerlidir. Sofra seramiği üreten firmalar ve buna bağlı olarak dünyada söz sahibi olan ülkeler, varlıklarını sürdürebilmek ve pazar paylarını arttırabilmek için sürekli çabalamaktadırlar. Bu rekabet içerisinde özgün dekor ve form tasarımları öne çıkmaktadır. Bunu yerine getirebilmek için firmalar geçmiş kültürlerden de esinlenmektedirler. Türkiye’de de bu anlamda Zeugma mozaikleri, Anadolu kilim motifleri, Anadolu Medeniyetleri, çini motifleri vb. kültür değerlerinden esinlenildiği bilinmektedir.
Anadolu’nun hemen hemen her bölgesi geçmiş uygarlıkların kültür ve sanat eserleriyle doludur. Ege bölgesindeki “Karia” olarak adlandırılan bölge de bunlardan biridir. Ancak bugüne kadar sofra seramiklerinde Karia bölgesi seramik yüzey tasarımlarının geometrik biçimlerden esinlenilerek tasarlanmış sofra seramiği ürünlerine rastlanmadığı söylenebilir. Bu araştırma tarihin önemli dönemlerinden biri olan “Karia Dönemi” seramiklerindeki matematiksel ve geometrik desen ile motiflerden esinlenilerek özgün, estetik, farklı sofra seramiği yüzey tasarımları oluşturulması amacıyla gerçekleştirilmiştir. Aynı zamanda bu dönemin seramik yüzey tasarımlarının hikayelerini özgün sofra seramikleri aracılığı ile geleceğe taşınmasının bir ihtiyaç olduğu gerekçesiyle hazırlanmıştır.
Araştırma genel tarama modellerinden ilgili literatürün incelenmesi, Karia bölgesi seramik yüzey dekor tasarımlarının analizi ve elde edilen verilere göre özgün ürün tasarımları ortaya konulması şeklinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada Karia bölgesi seramiklerinde açık kiremit, bej, koyu kahve ve koyu yosun yeşili tonlar kullanıldığı görülmüştür. Bunların yanı sıra çizgiler ile yuvarlak, üçgen, dikdörtgen ve geometrik şekillerin birbirine orantılı kullanıldığı anlaşılmıştır. Karia bölgesi seramiklerindeki geometrik dekorlardan esinlenilerek ortaya konulan özgün sofra seramiği tasarımlarının benzerlerinden farklı, estetik ve hikâyeleri olan özellikleri sayesinde sektördeki rekabet ortamında avantajlar sağlayabileceği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Seramik, Karia, Dekor, Geometrik, Sanat

Kaynakça

• Atabey, Semiha, (2022). Matematik Sanat Arasındaki İlişki ve Özgün Uygulamalar, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Seramik Anasanat Dalı, s.1,
• Beyoğlu, Aylin, (2016). Sanat Eğitiminde Altın Oran ve Leonardo da Vinci’nin Eserleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi (YYU Journal Of Education Faculty), 2016, Cilt: XIII, Sayı: I, ISSN:1305-2020, 360-382,
• Campos, Deives De; Malysz, Taıs; Joao Antonıo Bonatto-Costa; Geraldo Pereıra Jotz; Lıno Pınto De Olıveıra Junıor And Andrea Oxley Da Rocha, (2015). More Than A Neuroanatomical Representation in The Creation of Adam by Michelangelo Buonarroti, A Representation of the Golden Ratio. Clinical Anatomy 00:00–00. P.3, DOI: 10.1002/ca.22580,
• Cengiz, Özgür, Uluışık, Deniz, Kaya, Fevzi Nuri, (2020). Çağdaş Sanat Yapıtlarında Fraktal Geometri Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 26, DOI:10.9775/kausbed.2020.031, s. 563-576,
• Duru, Adem ve İşleyen, Tevfik, (2005). Matematik ve Sanat, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı: 111, s. 480,
• Erman, Deniz, Onur, (2012). Türk Seramik Sanatının Gelişimi: Toprağın Ateşle Dansı, Acta Turcıca, Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, Yıl 4, Sayı 1, s. 19,
• Erzincan, A., Yıldız, N., Erken, E., Parlak, D., Akbak, S., Evren, B., Ebeoğlu, S., Arslan, M. & Mercin, L. (2021). Anadolu Kilim Motiflerinin Sofra Seramiklerine Yansıması. Medeniyet Sanat Dergisi, 7 (1), DOI: 10.46641/medeniyetsanat.913171, s. 127-162,
• Körsulu, Hatice, (2019). Isauria Bölgesindeki Philadelphia (Ermenek-Gökçeseki) Antik Kentinden Kurşun Sırlı Seramikler. Seleucia. Sayı 9. ISSN 2148-4120. S. 247-271,
• Mercin, L., Erzincan, A., Yıldız, N., Erken, E., Parlak, D., Akbak, S., Ebeoğlu, S. & Arslan, M. (2021). Sofra Seramiklerinde Dekorlama Teknikleri, Ink-Jet Dekorlama Tekniği İle Diğer Tekniklerin Birlikte Kullanımı. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 11 (24), DOI: 10.16950/iujad.937255, s. 125,
• Mercin, Levent, (2020). Altın Oran’ın, Sanat ve Tasarım Ürünlerine Yansımasının İncelenmesi, IV. Uluslararası Bilimler Işığında Yaratılış Kongresi Bildiri Kitabı, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, s. 279,
• Özgünel, C. (2006). Karia Geometrik Seramiği, İstanbul: Homer Kitapevi ve Yayıncılık. s. 11,
• Selçuk Arslan, Semra, Sorguç Gönenç, Arzu ve Akan Er, Aslı, (2009). Altın Oranla Tasarlamak: Doğada, Mimarlıkta ve Yapısal Tasarımda Φ Dizini, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, ISSN 1305–6468, s. 153,
• Şimşek, Celal. (2014). 10. Yılında Laodikeia (2003-2013). İstanbul: Ege Yayınları 1. Baskı ISBN 978-605-4701-36-0. s. 159-160,
• Tekkanat, Nihal, (2006). Altın Oran’ın Kaynakları ve Sanat’a Yansıması, (Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Grafik Anabilim Dalı, Antalya, s. 37-38,
• Topan, Beyda, (2021). Türk Mimari Eserlerindeki Geometrik Desenlerin Geometri Öğretiminde Kullanılabilirliğine İlişkin Öğretmen Görüşleri, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, e-ISSN:2146-5983, Sayı: 58, s. 362-389,
• URL 1. Karya Bölgesi Kapları (adil-evren.com) ,
• Yüksel, İsmet, (2018). Seramik Yüzeylerde Geometrik Unsurların Kullanımı, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research Cilt: 11 Sayı: 59, s. 579.