Ekstrem Sıcaklık Analizi: Marmara Bölgesi Örneği

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 25 - 39, 31.12.2022

Birsu Çoruk , Zahide Acar

Öz

Günümüzde, insanın çevreye müdahaleleri ile gerçekleşen antropojenik değişimler küresel ölçekteki en önemli sorunlardandır. Çalışmanın konusu, iklim değişikliği/değişkenliği çerçevesinde ekstrem hava olaylarının alansal ve zamansal değişkenliğinin özelliklerini değerlendirmektir. Bu kapsamda, Marmara Bölgesi özelindeki meteoroloji istasyonlarının sıcaklık verileri ekstrem sıcaklıklar kapsamında analiz edilmiştir. Marmara Bölgesi, coğrafi konumu nedeniyle önemli iklimsel açıdan önemli bir geçiş alanıdır ve bölge jeomorfolojik olarak da farklılıkları içerisinde barındırır.
Çalışma kapsamında kullanılan veriler Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından sağlanmıştır. Sıcaklık verilerinin homojenliği, Pettitt, Buishand Sıra ve Standart Normal Homojenlik Testleri ile sınanmıştır. Ardından ETCCDMI (İklim değişikliği Belirleme, Görüntüleme ve İndis Uzman Grubu) tarafından belirlenen indisler hesaplanmıştır. Homojenlik analizleri kapsamında, sıcaklık verilerinde belirli yıllarda kırılmalar tespit edilmiştir. Kırılmalar, 1997-98 yılları ile 2006-2007 dönemlerinde gözlemlenmiştir. Bunların nedenleri arasında, kullanılan istasyonlara doğal olmayan müdahaleler, veri setlerinin ölçümlerindeki değişimler, şehirleşme gibi unsurların etkileri sayılabilir. Ayrıca, etkilerini ekstrem sıcaklıklarda sıklıkla görmeye başladığımız iklimsel değişkenlik verilerdeki homojenliğin bozulmasına neden olmaktadır. Ekstrem sıcaklık indislerinin sonuçlarında alansal ve zamansal (mevsimsel) değişmeler gözlenmiştir. Çalışma alanı içerisinde özellikle şehir/kır farkı belirgindir. Şehirleşmenin açık bir şekilde gözlendiği; İstanbul, Bursa ve Balıkesir gibi istasyonlarda sıcak gün ve gece sayıları yüksek iken, kırsal alanlarda azdır. Bu kapsamda da sınırlar içerisinde dar alanda değişkenlikler belirgindir. Özellikle serin günler ve serin geceler yaz ve kış mevsimlerinde oldukça az yaşanmaktadır. Bunun yerine sıcak gün ve sıcak gece indislerinde belirgin bir artış egemendir.

Anahtar Kelimeler

İklim değişkenliği, Ekstrem sıcaklık, Homojenlik analizi, Marmara bölgesi

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Acar, Z. (2018). “İç Anadolu Bölgesi’nin ekstrem sıcaklık özellikleri”. Türk Coğrafya Dergisi, (71), 93-99.
• Akçay, F. (2018). Doğu Karadeniz Havzası Aylık ve Yıllık Ortalama Akımlarının Eğilim(Trend) Analizi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Alexandersson, H. (1986). A homogeneity test applied to precipitation data. Journal of climatology, 6(6), 661-675.
• Alexander, L. V., Zhang, X., Peterson, T. C., Caesar, J., Gleason, B., Klein Tank, A. M. G., ve Vazquez‐Aguirre, J. L. (2006). “Global observed changes in daily climate extremes of temperature and precipitation”. Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 111/5
• Alghamdi, A. S., ve Moore, T. W. (2014). Analysis and comparison of trends in extreme temperature indices in Riyadh City, Kingdom of Saudi Arabia, 1985–2010. Journal of Climatology, 2014.
• Buishand, T. A. (1982). Some methods for testing the homogeneity of rainfall records. Journal of hydrology, 58(1-2), 11-27.
• Cengiz, T. M. (2005). Türkiye göl seviyelerinin hidroklimatlojik analizi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Conrad, V., & Pollak, L. W. (1950). Method in climatology. Harvard University, Cabridge.
• Gönençgil, B. (2008). Doğal Süreçler Açısından İklim Değişikliği ve İnsan. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Gönençgil, B., ve Acar, Z., (2016). Atmosfer Kökenli Afetler ve Ekstrem Hava Olayları. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• IPCC, 2013: Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Stocker, T.F., D. Qin, G.-K. Plattner, M. Tignor, S.K. Allen, J. Boschung, A. Nauels, Y. Xia, V. Bex and P.M. Midgley. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York,1535 pp.
• IPCC, (2021). “Climate Change 2021: The Physical Science Basis”. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Masson-Delmotte, V., P. Zhai, A. Pirani, S.L. Connors, C. Péan, S. Berger, N. Caud, Y. Chen, L. Goldfarb, M.I. Gomis, M. Huang, K. Leitzell, E. Lonnoy, J.B.R. Matthews, T.K. Maycock, T. Waterfield, O. Yelekçi, R. Yu, and B. Zhou (eds.)]. Cambridge University Press. In Press.
• Kovats, R.S., R. Valentini, L.M. Bouwer, E. Georgopoulou, D. Jacob, E. Martin, M. Rounsevell, and J.-F . Soussana. (2014). “Europe. In: Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Part B” Regional Aspects. Contribution of Working Group II to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change Barros, V.R., C.B. Field, D.J. Dokken, M.D. Mastrandrea, K.J. Mach, T.E. Bilir, M. Chatterjee, K.L. Ebi, Y .O. Estrada, R.C. Genova, B. Girma, E.S. Kissel, A.N. Levy, S. MacCracken, P .R. Mastrandrea, and L.L. White (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY , USA, pp. 1267326.
• McCuen, R. H. (2016). Modeling hydrologic change statistical methods. Lewis Publisher, Boca Raton, Florida.
• NOAA (2020).https://www.ncdc.noaa.gov/sotc/global/202011/supplemental/page-1
• Pettitt, A. N. (1979). A non‐parametric approach to the change‐point problem. Journal of the Royal Statistical Society: Series C (Applied Statistics), 28(2), 126-135.
• Saleem, F., Zeng, X., Hina, S., & Omer, A. (2021). Regional changes in extreme temperature records over Pakistan and their relation to Pacific variability. Atmospheric Research, 250, 105407.
• Zhang, X., Aguilar, E., Sensoy, S., Melkonyan, H., Tagiyeva, U., Ahmed, N., Wallis, T. (2005). “Trends in Middle East climate extreme indices from 1950 to 2003”. Journal of Geophysical Research: Atmospheres, 110(D22).
• Yu, B., Li, G., Lin, H., & Chen, S. (2021). Projected Trends of Wintertime North American Surface Mean and Extreme Temperatures over the Next Half-century in Two Generations of Canadian Earth System Models. Atmosphere-Ocean, 59(1), 53-75.
• Wijngaard, J. B., Klein Tank, A., M., G. ve Konnen, G., P., (2003). Homogeneity of 20th Century European Daily Temperature and Precipitation Series. International Journal of Climatology, 23, 6, 679–692.
• WMO (2020a). https://library.wmo.int/doc_num.php?explnum_id=10444.
• WMO (2020b). 2020 rekor en sıcak üç yıldan biri olma yolunda Dünya Meteoroloji Örgütü.