ONOMATOPOEIAS IN TRANSLATED CHILDREN’S LITERATURE

Yıl 2021, Cilt: 61 Sayı: 2, 1222 - 1245, 28.12.2021

Dilek Turan

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2021.61.2.25

Cited By: 2

Öz

Onomatopoeias are defined as words created using linguistic signs that imitate or evoke the sound heard. Onomatopoeias produces a vivid narrative and attract readers’ attention and are often found in children’s books. Therefore, the translation of onomatopoeias, which hold an important place in children’s writing, is a subject to focus on. Although onomatopoeias have attracted very little attention from translation studies scholarship, they constitute an important interdisciplinary field of study where translation studies and linguistics intersect. This study aims to make comparisons between languages and show the relationship between the onomatopoeias in the German-Turkish language pair with examples. To this end, the study analyses how onomatopoeias in the source text are rendered in the target text and language (Turkish) on the basis of Ulrich Hub’s German children’s book “An der Arche um Acht” (2020) (“Saat Sekizde Gemide”, 2021). This cross-language comparison is aimed at analysing translation approaches by which onomatopoeias are translated in the target text, and the extent to which “child appropriateness” is considered in the translation. By doing so, this study attempts to examine similarities and differences between onomatopoeias in cross-language comparisons and offer some insights into translation and translated children’s literature.

Anahtar Kelimeler

Onomatopoeias, Translated Children's Literature, Translator Decisions, Foreignization, Domestication.

ÇOCUK YAZINI ÇEVİRİSİNDE SES YANSIMALARI

Öz

Yansıma sesler, dilsel göstergelerle oluşturulan ve duyulan sesi taklit eden veya onu çağrıştıran kelimeler olarak tanımlanırlar. Anlatıma canlılık katan ve okurun ilgisini metne çeken bu yansıma seslere çoğunlukla çocuk kitaplarında rastlanır. Dolayısıyla Çocuk Yazınında önemli bir yeri olan ses yansımalı sözcüklerin çevirisi de üzerinde durulması gereken bir konudur. Yansıma sesler her ne kadar çeviribilim alanında az ilgi gösterilmiş konulardan biri olsa da, çeviribilim ve dilbilimin kesiştiği önemli bir disiplinlerarası çalışma alanı oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı diller arası karşılaştırma yapmak ve yansıma seslerin Almanca-Türkçe dil ikilisindeki ilişkiyi örnekler eşliğinde göstermektir. Bu amaçla bu çalışmada Almanca-Türkçe örneğinde, Ulrich Hub’un “An der Arche um Acht” (2020) (“Saat Sekizde Gemide”, 2021) adlı Almanca çocuk kitabından yola çıkılarak kaynak metindeki ses yansımalı kelimelerin erek metinde/dilde (Türkçede) nasıl karşılık bulduğu incelenecektir. Bu diller arası karşılaştırmada erek metinde yansıma seslerin hangi çeviri yaklaşımlarıyla çevrildikleri, “çocuğa göreliğin” ne kadar dikkate alındığı irdelenecektir. Bu çalışmayla diller arası karşılaştırmalarda ses yansımalı kelimelerin benzerlik ve farklılıkları incelenerek çeviri ve çeviri çocuk yazını için açılımlar ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ses Yansımaları, Çocuk Yazını Çevirisi, Çevirmen Kararları, Yabancılaştırma, Yerlileştirme

Kaynakça

• Aksan, D. (1998). Her yönüyle dil: Ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akyıldız Ay, D. (2017). “Ses Sembolizmi ve Ses-Anlam Uyumunun Farklı Bir Sınıflandırma Denemesi”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt: 57, Sayı: 57, 17-27.
• Busch, A. ve Stenschke, O. (2007). Germanistische Linguistik -Eine Einführung, Tübingen: Gunter Narr Verlag.
• Demircan, Ö. (1996). “Türkçede Yansımaların Özüne Doğru”. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 7,1996, 175-191.
• Dilidüzgün, S. (2005). Çağdaş çocuk yazını: Yazın eğitimine atılan ilk adım. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Duden. (2006). Deutsches Universalwörterbuch, 6. Überarbeitete und erweiterte Aufl., Mannheim, Leipzig, Wien, Zürich: Dudenverlag.
• Elsen, H. (2014). “Lautsymbolik – ein vernachlässigter Forschungsgegenstand der Sprachwissenschaft”. Glottotheory: International Journal of Theoretical Linguistics, Vol. 5, No. 2, 185-218.
• Fleischer, W. ve Barz, I. (1995). Wortbildung der deutschen Gegenwartssprache. Max Niemeyer Verlag.
• Georges, K. E. (1992). Ausführliches Lateinisch Deutsches Handwörterbuch, Bd.2, Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Günay Köprülü, S. (2015). “Çocuk Yazını Çevirilerinin Çocuğun Dil Gelişimine Etkisi”. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 16, Sonbahar 2015, 19-37 Hub, U. (2007/2020). An der Arche um Acht. Frankfurt a.M.: Fischer Verlag.
• Hub, U. (2021). Saat Sekizde Gemide. (S. Akhuy, Çev.). İstanbul: Kuraldışı Yayıncılık.
• Kavinová, A. (2005). Onomatopoetische Verben im Deutschen und ihre Lexikographische Erfassung für das neu entstehende große Deutsch-Tschechische akademische Wörterbuch. Doktora Tezi. Prag: FF UK.
• Klingberg, G. (1986). Children‘s fiction in the hands of the translators. Lund, Malmö: CWK Gleerup.
• Kostrzewa, F. (2014). “Onomatopöie am Beispiel des Koreanischen”. Kontrastive Linguistik und interkulturelle Kommunikation, Nr. 13.
• Kurultay, T. (1985). “Çeviri Yöntemi Üzerine Düşünceleriyle F.Schleiermacher”. Dün ve Bugün Çeviri 1, 191-217.
• Kurultay, T. (1994). “Probleme und Strategien bei der kinderliterarischen Übersetzung im Rahmen der interkulturellen Kommunikation”. Ewers, H.-H. , Lehnert, G., O’Sullivan, E. (Haz.). Kinderliteratur im interkulturellen Prozess. Studien zur Allgemeinen und Vergleichenden Literaturwissenschaft içinde, 119-201. Stuttgart, Weimar: Metzler Verlag.
• Lewandowski, T. (1979). Linguistisches Wörterbuch, Band 2. Heidelberg: Quelle und Meyer.
• Linke, A., Nussbaumer, M. ve Portmann, P. R. (2004). Studienbuch Linguistik. 5.erweiterte Auflage. Tübingen: Niemeyer Verlag.
• Lohde, M. (2006). Wortbildung des modernen Deutschen. Tübingen: Gunter Narr Verlag.
• Neydim, N. (2003). 80 Sonrası Paradigma Değişimi Açısından Çeviri Çocuk Edebiyatı. İstanbul: Bu Yayınevi, Umut Matbaacılık.
• Neydim, N. (2006a). Çeviri Çocuk Edebiyatı ve Çocuk Edebiyatı Çevirisi Üzerine. https://ceviribilim.com/2006/06/01/ceviri-cocuk-edebiyati-ve-cocuk-edebiyati-cevirisi-uzerine/, erişim 15.06.2021.
• Neydim, N. (2006b). “Masumiyetini Tamamen Kaybeden Seçki: 100 Temel Eser”, Radikal Gazetesi, 30/08/2006.
• Nord, C. (2003). Kommunikativ handeln auf Spanisch und Deutsch. Ein übersetzungsorientierter funktionaler Sprach- und Stilvergleich. Wilhelmsfeld: Gottfried Egert Verlag.
• Oitinnen, R. (2000). Translating for children. Londra: Garland Publishing.
• Omuralieva, A. (2020). “Türkiye Türkçesinde Ses Yansımalı Fiillerin Yapısı”. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: XIII- Sayı:2-2020, 141-155.
• Puurtinen, T. (1995). Linguistic acceptability in translated children’s literature. Joensuu: University of Joensuu.
• Reiss, K. (1982). “Zur Übersetzung von Kinder-und Jugendbüchern”. Theorie und Praxis. Lebende Sprachen, 27:1, 1-13.
• de Saussure, F. (1916/1998). Genel Dilbilim Dersleri. (B. Vardar, Çev.). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Schleiermacher, F. (1813/1963). “Ueber die verschiedenen Methode des Uebersetzens.“ Störig, H. J. (Haz.). Das Problem des Übersetzens (=Wege der Forschung 8) içinde, 38-69. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Schuppener, R. (2005). “Möglichkeiten und Probleme der tschechisch-deutschen Übersetzung von Interjektionen und Onomatopoetika in der Kinderliteratur”. Spojrzenia. Literatura polska, czeska i niemiecka. Problemy translacija içinde. Krakau, 137-150.
• Schuppener, G. (2009). “Onomatopoetika – ein vernachlässigtes Gebiet der Sprachwissenschaft und Sprachdidaktik”. Aussiger Beiträge. Germanistische Schriftenreihe aus Forschung und Lehre 3 içinde, 105-123.
• Schuppener, G. (2010). “Onomatopoetika im Deutschen und Tschechischen als emotionales Ausdrucksmittel”. Acta Facultatis Philosophicae Universitatis Ostraviensis Studia Germanistica Nr. 6/2010.
• Senftleben, K. (2019). Plumpsen, klatschen, watscheln! Kontrastive Analyse onomatopoetischer Wörter im Deutschen und im Schwedischen anhand eines Kinderbuchs. Kandidat-uppsats, Stockholms universitet/Tyska.
• Shavit, Z. (1986). Poetics of Children’s Literature. London: The University of Georgia Press.
• Toury, G. (1995). Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing.
• Turan, D. (2021). “Yazınsal Onomastik ve Çocuk Yazını Çevirisinde Kişi Adlarının Çevrilebilirliği Üzerine.” Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 45, 101-122.
• Vardar, B. (1982). Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 157-158.
• Venuti, L. (1995). The Translator's Invisibility: A History of Translation. Londra: Routledge.
• Wissemann, H. (1954). Untersuchungen zur Onomatopoiie – sprachwissenschaftliche Versuche, 1. Teil. Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag.
• Zülfikar, H. (2018). Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler. İnceleme-Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.