KLASİK HİNT METİNLERİNDEN BHAGAVADGĪTĀ’NIN ERMENİCE, İNGİLİZCE VE TÜRKÇE ÇEVİRİLERİNİN “ÇEVİRİ-KÜLTÜR İLİŞKİSİ” BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 63 Sayı: 1, 225 - 248, 20.06.2023

F. Jale Gül Çoruk , Yalçın Kayalı

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2023.63.1.9

Öz

Diller arasındaki değişkenlere bağlı olarak anlam, kavram ve algıda birtakım çeviri farklılıkları ortaya çıkabilmektedir. Çeviribilimsel perspektiften diller arasındaki en belirgin farklılıklar, özellikle kültüre özgü ögelerde kendisini göstermektedir. Bu nedenle de kültürel aktarım süreci çeviride, çok yönlü bir yaklaşım yetisi gerektirmektedir. Söz konusu çeviri işlemi yalnızca bir dil meselesi değildir. Öncelikle; yazarın konusuyla olan ilişkisiyle ilgilenir: anlatı tekniği, metaforik boyutlar ve bakış açısı. Aynı zamanda yazarın okuyucusu ile olan ilişkisi ile de bağlantılıdır. Kısacası orijinal eserdeki bu eşgüdümlü ve ahenkli ikili ilişki, neredeyse her zaman, iyi bir çeviride kendisini göstermektedir.
Bu çalışmada, Hint kültürüne özgü, Klasik Sanskrit Edebiyatının eserlerinden biri olan Bhagavadgītā adlı metin, Sanskrit dilindeki orijinali ile Ermenice, İngilizce ve Türkçe tercümeleriyle karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu bağlamda kaynak metin olarak Bhagavadgītā'nın Sanskrit orijinali kullanılmış olup çalışmamız kapsamında bir Ermenice, bir İngilizce ve iki farklı Türkçe tercümesi, çeviri- kültür ilişkisi açısından incelenmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda Bhagavadgītā'nın Sanskrit orijinal metni, H. Acaryan'ın Ermenice çevirisi, Tridaṇḍi Bhikṣu Śrīpād Akṣayānanda Mahārāja'nın İngilizce çevirisi, K. Kaya ve S. Çalışkan'ın Türkçe çevirileri kullanılmıştır.
Sonuçta çevirmenlerin izlediği çeviri stratejileri üzerinden kültürün çeviri metin üzerindeki etkileri, Bhagavadgītā metninin çevirileri aracılığıyla ortaya koyulmaya çalışılmış ve alan yazındaki çeviri-kültür ilişkisi hususundaki ilgili kuramsal birikime, orijinali Sanskrit olan bir metnin Ermenice, İngilizce ve Türkçe çevirileri üzerinden tespitlerde bulunularak çeviribilim disiplini çerçevesinde yorumlar yapılarak çıkarımlarda bulunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bhagavadgītā Çevirileri, Hedefe Yönelik Çeviri Kuramı, Çeviri- Kültür İlişkisi

THE EVALUATION OF THE ARMENIAN, ENGLISH AND TURKISH TRANSLATIONS OF BHAGAVADGĪTĀ, AN INDIAN CLASSIC TEXTS, IN THE CONTEXT OF THE "TRANSLATION-CULTURE RELATIONSHIP"

Öz

Depending on the differences between languages, translation differences occur in meaning, concept and perception. The most distinctive differences between languages appear in the items specific to their own cultures. Cultural transference thus requires a manifold approach: it is not merely a matter of language. It is primarily concerned with the authorial relationship to his subject matter: narrative technique, metaphorical dimensions and point of view. It is also concerned with author’s relationship to his reader. And these two relationships of the original work are almost invariably reflected in a good translation.
In this study, The Bhagavadgītā, which has been attributed to Indian culture and is considered as one of the most valuable works of Classical Sanskrit Literature, has been analyzed comparatively with its original Sanskrit language and its Armenian, English and Turkish translations. Likewise, the translations have been evaluated in regard to translation studies. In this context, the Sanskrit original of Bhagavadgītā was used as the source text. Within the scope of our study, one Armenian, one English and two different Turkish translations were used and four different translations were tried to be examined in terms of translation and cultural relationships. Sanskrit original text of Bhagavadgītā, Armenian translation by H. Acharian, English translation by Tridaṇḍi Bhikṣu Śrīpād Akṣayānanda Mahārāja, Turkish translations by K. Kaya and S. Çalışkan have been used in this regard.
As a result, the effects of culture on the translated text, through the translation strategies followed by the translators, were tried to be revealed through the translations of the Bhagavadgītā text. The relevant theoretical background on the translation-culture relationship in the literature was mentioned by making interpretations within the framework of the discipline of translation studies by the help of the Armenian, English and Turkish translations of the text, originally was Sanskrit.

Anahtar Kelimeler

Translations of Bhagavadgītā;, Target-Oriented Translation Theory, Translation-Culture Relationship.

Kaynakça

• Acaryan, H. (1911). Բհագավադգիտա կամ Երանելու Երգը. Վաղարշապատ. (Bhagavadgita kam Yeranelu Yergı. Vağarşapat.)
• Bassnett, S. (2007). Culture and translation. in A Companion to Translation Studies. Kuhiwczak, Piotr- Littau, Karin (Ed.), p. 13-23. London: Multilingual Matters.
• Callewaert, W. M. (1980). A 'Dynamic Equivalence Translation' of the Bhagavad Gita. Journal of Dharma, 5(1), 52-63.
• Çalışkan, S. (2020). Bhagavadgītā (Kutlu Ezgi). Ankara: İmge Kitabevi.
• Fosse, L. M. (2007). The Bhagavad Gita: The Original Sanskrit and an English Translation. USA: YogaVidya.com.
• Kaya, K. (2004). Bhagavadgītā, Hinduların Kutsal Kitabı. Ankara: Dost Kitabevi.
• Lefevere, A. (1992). Translation/history/culture: A sourcebook. London: Routledge.
• Telang, K. T. (2009). The sacred books of the East/8 The Bhagavadgîtâ. London: The Clarendon Press.
• Thapar, R. (2009). War in the Mahabharata. PMLA, 124(5), 1830-1833.
• Tang, J. (2007). Encounters with cross-cultural conflicts in translation. in Translating and Interpreting Conflict, Salama-Carr, M. (Ed.), p. 133-147, Amsterdam: Brill.
• Tridaṇḍi, B. Ś. A. M. (1985). Śrīmad Bhagavad-gītā: The Hidden Treasure of the Sweet Absolute. Erişim tarihi: 01.08.2021, http://www.scsmath.com/
• Senart, M. E., & Belvalkar, S. K. (1926). Introduction to the French Translation of the Bhagavadgītā. Annals of the Bhandarkar Oriental Research Institute, 8(3), 305-321.
• Sinha, M. (2010). Corrigibility, allegory, universality: a history of the Gita's transnational reception. Modern Intellectual History, 7(2), 297-317.
• Stolze, R. (2020). Çeviri Kuramları: Bir Giriş (M. Büyüknisan, Çev.). İstanbul: Runik Kitap. Erişim tarihi: 24.08.2021, https://www.wisdomlib.org/definition/dvijottama