CUMHURİYET DÖNEMİ MİLLİ EĞİTİM ŞURALARININ VATANDAŞLIK EĞİTİMİ POLİTİKALARI BAĞLAMINDA İNCELENMESİ (1921-2021)

Yıl 2023, TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NİN 100. YILI ÖZEL SAYISI-2023, 92 - 121, 29.10.2023

İlyas Kara , Ahmet Tokmak , Mehmet Baki Öztürk

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal_29.10.2023.5

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmada Cumhuriyet Dönemi vatandaşlık eğitimi politikaları bağlamında Milli Eğitim Şuralarının incelenmesi (1921-2021) amaçlanmıştır. Bu doğrultuda 1921-1926 yılları arasında faaliyet gösteren Heyet-i İlmiyenin çalışmaları ile 1939-2021 yılları arasında gerçekleştirilen Milli Eğitim Şûralarında alınan kararlar ve bu şûralara ait dokümanlar incelenmiştir. Vatandaşlık eğitimi politikaları dönemin siyasal özellikleriyle ilişkilendirilmiştir. Araştırma nitel bir çalışma olup çalışmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda Kurtuluş Savaşı kazanıldıktan ve Cumhuriyet kurulduktan sonra eğitim-öğretim aracılığıyla Cumhuriyet’i özümsemiş, Cumhuriyetçi, demokratik ve laik vatandaşların yetiştirilmesinin amaçlandığı, millet olma bilincinin ve vatan sevgisinin ön plana çıktığı sonucuna varılmıştır. Tek Parti döneminde vatandaşlık eğitiminin genel olarak haktan çok vazife odaklı ve görev vurgulu olduğu, gerektiğinde bireysel çıkarlardan toplumun genel menfaatleri için vazgeçebilen, milliyetçi ve vatansever bireyler yetiştirmeyi amaçladığı görülmüştür. Bu dönemde her ne kadar cumhuriyetçi ulus meydana getirme projesi devam etse de daha çok evrensel, ulus-üstü, aydınlanmacı, modernist ve kültür-üstü kişilik kurmaya çalışıldığı tespit edilmiştir. Demokrat Partinin eğitimi şekillendiren siyasi anlayışının batıcılık ve geleneksellik şeklinde iki temel prensibe dayandığı saptanmıştır. Bu dönemdeki vatandaşlık eğitiminin de bu doğrultuda verildiği görülmüştür. 1960-1980 yılları arasında siyasal ve sosyal açıdan oldukça çalkantılı bir dönem yaşandığı, 1970’li yıllarda yaşanan şiddet ve anarşi olaylarının milli iradeyi yok sayan 12 Eylül askeri darbesi ile sonuçlandığı tespit edilmiştir. Darbe yönetiminin ilk hedefinin, aşırı derecede politize olmuş toplumu politikadan uzaklaştırarak siyasal ve toplumsal istikrarı sağlamak olduğu görülmüştür. Dönemin vatandaşlık eğitimi politikaları da bu doğrultuda gelişmiştir. Okullarda din eğitiminin verilmesi yasal bir zorunluluk haline getirilmiştir. Devlet bu gibi uygulamalarla din eğitimini teşvik etmiştir. 2002 yılı sonrasında değeler eğitimi, din eğitimi ve vatandaşlık eğitimi önemsenmiş ve bu konular Milli Eğitim Şuralarında sıklıkla konuşulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Cumhuriyet Dönemi, Vatandaşlık Eğitimi, Milli Eğitim Şuraları

ANALYSING THE NATIONAL EDUCATION COUNCILS OF THE REPUBLICAN PERIOD IN THE CONTEXT OF CITIZENSHIP EDUCATION POLICIES (1921-2021)

Öz

In this study, it is aimed to analyse the National Education Councils (1921-2021) in the context of citizenship education policies in the Republican Era. In this direction, the studies of the Committee of Scientists operating between 1921-1926 and the decisions taken in the National Education Councils held between 1939-2021 and the documents belonging to these councils were analysed. Citizenship education policies were associated with the political characteristics of the period. The research is a qualitative study and document analysis method was used in the study. As a result of the research, it was concluded that after the War of Independence was won and the Republic was established, it was aimed to raise republican, democratic and secular citizens who had internalised the Republic through education, and that the consciousness of being a nation and love for homeland came to the fore. It was observed that citizenship education in the Single Party period was generally duty-oriented and emphasised duty rather than rights, and aimed to raise nationalist and patriotic individuals who could give up individual interests for the general interests of society when necessary. Although the project of creating a republican nation continued in this period, it was determined that more efforts were made to establish a universal, supra-national, enlightenment, modernist and supra-cultural personality. It was determined that the political understanding of the Democratic Party that shaped education was based on two basic principles: westernism and traditionalism. It has been observed that citizenship education in this period was given in this direction. It has been determined that 1960-1980 was a very turbulent period in political and social terms, and the violence and anarchy in the 1970s resulted in the military coup d'état of 12 September, which ignored the national will. It was seen that the first goal of the coup government was to ensure political and social stability by distancing the overly politicised society from politics. The citizenship education policies of the period also developed in this direction. Religious education in schools was made a legal obligation. The state encouraged religious education through such practices. After 2002, values education, religious education and citizenship education were emphasised and these issues were frequently discussed in National Education Councils.

Anahtar Kelimeler

Republic, Republican Period, Citizenship Education, National Education Councils

Kaynakça

• Akgül, L. H. (2020). Demokrat Parti Döneminde Milli Eğitim Şûraları. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(2), 631-647. https://doi.org/10.16951/atauniiibd.688428
• Aslan, E. (2010). Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Ders Kitapları. Eğitim ve Bilim Dergisi, 35(158), 215-231.
• Aykaç, N. (2011). Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşundan Günümüze Sosyal Bilgiler Programının Eğitim Programı Öğeleri Açısından Değerlendirilmesi. İlköğretim Online Dergisi, 10(2), 406-420.
• Bulut, T. ve Karataş, İ. H. (2020). Milli Eğitim Şuralarında Eğitim ve Okul Yöneticiliği. Alanyazın, 1(2), 108-130.
• Civan, M. (2007). Tek Parti Dönemi İlköğretim Vatandaşlık Bilgisi Ders Kitaplarında Vatandaş Modeli. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çelebi, N. ve Asan, H. T. (2013). Cumhuriyetin İlk Yıllarındaki (1923-1946) İnsan/Birey Yetiştirme Paradigmasının Son Osmanlı Birikimi ile Karşılaştırmalı Analizi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 140-148.
• Demirtürk, S. (2015). 1960–1980 Döneminde Türkiye’de Sosyo-Ekonomik Değişimin ve Dışa Yönelişin Toplumsal Dinamikleri. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(12), 155-182.
• Dinç, S. (1991). Cumhuriyet Döneminde Yapılan Millî Eğitim Şûraları ve Alınan Kararların Uygulamaları ‘1923-1960’. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Durmuş, A. (2018). Millî Eğitim Şûraları ve Öğretim Programlarında Özel Yetenekli Çocukların Eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, Üstün-Özel Yeteneklilerin Eğitimi, 445-448.
• Duman, D. ve Doğdu, M. (2010). 1930-1950 Dönemi Çocuk Dergilerinde Yurttaşlık Bilinci Gelişimi Kapsamında Ulus-Devlet Algısının Sağlanması: “Türk Çocuğu - Cumhuriyet Çocuğu”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 9, 20-21.
• Gürses, F. (2010). Kemalizm’in Model Ders Kitabı: Vatandaş İçin Medeni Bilgiler. Gazi Akademik Bakış Dergisi, 4(7), 233-249.
• Hocaoğlu, Y., Şahin, G., Yüzbaşıoğlu, Ö., Keleşoğlu ve Aksoy, İ. (1964). Atatürk. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Kanca, O. (2012). 1950-1960 Arası Türkiye'de Uygulanan Sosyo-Ekonomik Politikalar. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 47-63.
• Karataş, İ. (2002). Cumhuriyet Dönemi İlköğretim Programlarında Vatandaşlık Eğitimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kaya, B. ve Ersoy, F. (2014). Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi Dersinin Sekizinci Sınıf Öğrencilerinde Vatandaşlık Algısının Oluşumuyla İlişkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 252-303.
• Keskin, B. (2020). Atatürk Dönemi Eğitim Düşünürlerinin Vatandaşlık Anlayışı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kondu, Z. (2018). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Vatandaş Eğitiminin Temelleri (1923- 1938). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Burdur: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Küçük, A. (2019). Türkiye'de Sosyal ve Siyasal Değişim: 1980 ve Sonrası. Econharran, 3(4), 20-45.
• Merey, Z. ve Kaymakçı, S. (2018). Millî Eğitim Şûraları’nda Vatandaşlık, Demokrasi ve İnsan Hakları Eğitimine İlişkin Alınan Kararların Değerlendirilmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 819-854. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2018.88
• Millî Eğitim Bakanlığı (2014). Millî Eğitim Şuraları Yönetmeliği. Resmî Gazete, 08.07.2014, sayı: 29054.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2022). Geçmişten Günümüze Millî Eğitim Şuraları. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı. https://ttkb.meb.gov.tr/www/gecmisten-gunumuze-millegitim-sralari/icerik/328
• Özodaşık, M. (1999). Cumhuriyet Dönemi Yeni Bir Nesil Yetiştirme Çalışmaları 1923- 1950. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Tangülü, Z. (2012). Demokrat Parti Dönemi Eğitim Politikaları (1950-1960). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 389-410.
• Üçler, C. (2006). 1988-2005 Yılları Arasında Gerçekleştirilen Millî Eğitim Şûraları ve Alınan Kararların Uygulamaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Üstel, F. (2011). ”Makbul Vatandaşın” Peşinde II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yıldırım, Y. (2021). Yeni Devlet İdeolojisinin Toplumsal Yansımaları: Cumhuriyet Dönemi Kurumları ve Sembolleri (1923-1938). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.