Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Evaluation of Location Decision of Astronomical Observatories in Turkey with Fuzzy AHP

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 969 - 980, 30.04.2022

Gizem Dilan Boztaş , Ersin Karaman , Cahit Yeşilyaprak

https://doi.org/10.29130/dubited.981444

Öz

Decisions on observatory locations are made by professionals through observations and data analysis. In this study, the locations of observatories in Turkey are assessed using multiple-criteria decision-making. In this process, meteorological, geographical and anthropogenic qualities were taken in consideration. Ulupınar Observatory, Ege University Observatory, TUBITAK National Observatory, Ankara University Kreiken Observatory and Eastern Anatolian Observatory were chosen as alternatives. By applying fuzzy analytic hierarchy process (AHP) to the criteria and the alternatives, it was aimed to provide a location analysis of Turkish observatories. Through decision analysis, an evaluation of the locations of observatories based on the given criteria was obtained.

Anahtar Kelimeler

Decision support systems fuzzy AHP Observatory site selection

Kaynakça

  • [1] D. Güler ve T. Yomralıoğlu, “Suitable location selection for the electric vehicle fast charging station with AHP and fuzzy AHP methods using GIS,” Annals of GIS, vol. 26, no. 2, pp. 169-189, 2020.
  • [2] K. O. Oruç ve M. Arıcan, “Bulanık analitik hiyerarşi süreci ve Bulanık Aras yöntemleri ile polis merkezi kuruluş yeri seçimi: Isparta örneği,” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. 24, s. 3, ss. 715-734, 2019.
  • [3] F. Kazemi, A. Bahrami ve J. A. Sharif, “Mineral processing plant site selection using integrated fuzzy cognitive map and fuzzy analytical hierarchy process approach: A case study of gilsonite mines in Iran,” Minerals Engineering, vol. 147, p. 106143, 2020.
  • [4] Anonim. (2020, 17 Ağustos). TÜBA Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü, [Çevrimiçi]. Erişim: http://terim.tuba.gov.tr/
  • [5] Anonim. (2020, 17 Ağustos). Meteoroloji Genel Müdürlüğü [Çevrimiçi]. Erişim: https://www.mgm.gov.tr/genel/meteorolojisozlugu.aspx.
  • [6] Anonim. (2020, 3 Kasım). Vikipedi [Çevrimiçi]. Erişim: https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6ky%C3%BCz%C3%BC_parlakl%C4%B1%C4%9F%C4%B1.
  • [7] N. Demircioğlu Yıldız ve H. Yılmaz, “Işık kirliliği, ortaya çıkardığı sorunlar ve çözüm önerileri,” Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, c. 1, s. 36, ss. 117-123, 2005.
  • [8] N. Aksaker, S. K. Yerli, M. A. Erdoğan, E. Erdi, K. Kaba, T. Ak, Z. Aslan, V. Bakış, O. Demircan, S. Evren, V. Keskin, İ. Küçük, T. Özdemir, T. Özışık ve S. O. Selam, “Astronomical site selection for turkey using GIS techniques,” Experimental Astronomy, vol. 39, no. 3, pp. 547-566, 2015.
  • [9] Daniyal ve S. J. H. Kazmi, “Optimal site selection for an optical-astronomical observatory in Pakistan using Multicriteria Decision Analysis,” Research in Astronomy and Astrophysics, vol. 19, no. 9, p. 129, 2019.
  • [10] M. Freire, L. Della Ceca, M. Micheletti, I. Novara, B. Garcı ́a ve A. Mancilla, “Site analysis in the Argentinean Andean region for the placement of astrophysical observatories and solar photovoltaic power plants. The case of the ‘‘Leoncito 2” site,” Advances in Space Research, vol. 64, no. 2, pp. 551- 566, 2019.
  • [11] S. Nasiri, A. Darudi, H. G. Khosroshahi ve M. Sarazin, “Site selection for the 3.4 m optical telescope of the Iranian National Observatory,” Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, vol. 486, no. 3, pp. 4226–4232, 2019.
  • [12] A. Danesh, H. G. Khosroshahi, B. A. M. Javanmardi, ·. Y. Abedini, H. Altafi, M. Taghavinamin ve S. Sheikhani, “Iranian national observatory project: seeing measurements at mount Gargash,” Experimental Astronomy, vol 12, no. 1-2, pp. 145–160, 2019.
  • [13] M. F. Aboushelib, A. A. Abozaid, S. Nawar, Y. Hendy ve A. Morcos, “Preliminary site selection for an observatory in the Egyptian Eastern Desert,” Astrophysics and Space Science, vol. 364, no. 10, pp. 163, 2019.
  • [14] G. Abdelaziz, R. Guebsi, N. Guessoum ve C. Flamant, “Search for best astronomical observatory sites in the MENA region using satellite measurements,” Journal of Physics: Conference Series, vol. 869, pp. 012070, 2017.
  • [15] N. Aksaker, S. K. Yerli, M. A. Erdoğan, Z. Kurt, K. Kaba, M. Bayazit ve C. Yesilyaprak, “Global site selection for astronomy,” Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, vol. 493, no. 1, pp. 1204-1216, 2020.
  • [16] İ. Ertuğrul ve N. Karakaşoğlu, “Performance evaluation of Turkish cement firms with fuzzy analytic hierarchy process and TOPSIS methods,” Expert Systems with Applications, vol. 36, no. 1, pp. 702-715, 2009.
  • [17] G. Bojadziev ve M. Bojadziev, Fuzzy sets fuzzy logic applications, Singapore: World Scientific Publishing, 1998.
  • [18] A. Onay, C. Karamasa ve B. Sarac, “Application of fuzzy AHP in selection of accounting elective courses in undergraduate and graduate level,” Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, vol. 2, no. 4, pp. 20-42, 2016.
  • [19] H. Deng, “Multicriteria analysis with fuzzy pairwise comparison,” International journal of approximate reasoning, vol. 21, no. 3, pp. 215-231, 1999.
  • [20] D. Y. Chang, “Applications of the extent analysis method on Fuzzy AHP,” European Journal of Operational Research, vol. 95, no. 3, pp. 649-655, 1996.
  • [21] G. Akman ve A. Alkan, “Tedarik zinciri yönetiminde Bulanık AHP yöntemi kullanılarak tedarikçilerin performansının ölçülmesi: Otomotiv yan sanayiinde bir uygulama,” İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, c. 5, s. 9, ss. 23-46, 2006.
  • [22] M. Karaatlı, N. Ömürbek, İ. Budak ve O. Dağ, “Çok kriterli karar verme yöntemleri ile yaşanabilir illerin sıralanması,” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. 33, pp. 215-228, 2015.
  • [23] A. Guitouni ve J. Martel, “Tentative guidelines to help choosing an appropriate MCDA method,” European journal of operational research, vol. 109, no. 2, pp. 501-521, 1998.
  • [24] C. Kahraman ve F. Tüysüz, “Group Decision-Making under Uncertainty: FAHP Using Intuitionistic and Hesitant Fuzzy Sets,” in Fuzzy Analytic Hierarchy Process, Boca Raton, CRC Press, 2017, pp. 103-138.
  • [25] T. Kaya ve C. Kahraman, “Fuzzy multiple criteria forestry decision making based on an integrated VIKOR and AHP approach,” Expert Systems with Applications, vol 38, no. 6, pp. 7326-7333, 2011.
  • [26] L. A. Zadeh, “Fuzzy sets,” Information and Control, vol. 8, no. 3, pp. 338-353, 1965.
  • [27] A. Beskese, C. Kahraman ve Z. Irani, “Quantification of flexibility in advanced manufacturing systems using fuzzy concept,” International Journal of Production Economics, vol. 89, no. 1, pp. 45-56, 2004.
  • [28] O. Kulak, S. Cebi ve C. Kahraman, “Applications of axiomatic design principles: A literature review,” Expert Systems with Applications, vol. 37, no. 9, pp. 6705-6717, 2010.
  • [29] F. T. S. Chan ve N. Kumar, “Global supplier development considering risk factors using fuzzy extended AHP-based approach,” Omega, vol. 35, no. 4, pp. 417-431, 2007.
  • [30] P. Van Laarhoven ve W. Pedrycz, “A fuzzy extension of Saaty‟s priority theory,” Fuzzy Sets and Systems, vol. 11, no. 3, pp. 199-227, 1983.
  • [31] J. J. Buckley, “Fuzzy hierarchical analysis,” Fuzzy Sets and Systems, vol. 17, no. 3, pp. 233-247, 1985.
  • [32] N. Y. Pehlivan, T. Paksoy ve A. Çalik, “Comparison of Methods in FAHP with Application in Supplier Selection,” in Fuzzy Analytic Hierarchy Process, Boca Raton, CRC Press, 2017, pp. 45-72.
  • [33] M. B. Ayhan, “Fuzzy ahp approach for supplıer selectıon problem: a case study ın a gearmotor company,” International Journal of Managing Value and Supply Chains (IJMVSC), vol. 4, no. 3, pp. 11- 23, 2013.
  • [34] T. Prakash, “Land suitability analysis for agricultural crops: A fuzzy multicriteria decision making approach,” ITC Institute, 2003.
  • [35] T . Çakar , “Bulanık Çok Ölçütlü Karar V erme Yöntemleri,” İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi Yayınları, 2020.

Türkiye’deki Astronomik Gözlemevlerinin Kuruluş Yerlerinin Bulanık AHS ile Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 969 - 980, 30.04.2022

Gizem Dilan Boztaş , Ersin Karaman , Cahit Yeşilyaprak

https://doi.org/10.29130/dubited.981444

Öz

Gözlemevi kuruluş yeri kararı, yapılan incelemeler ve toplanan veriler uzmanlar tarafında değerlendirilerek yapılmaktadır. Yapılan bu çalışmada hali hazırda Türkiye’de konumlanmış gözlemevleri kuruluş yerleri açısından çok kriterli karar verme yöntemi ile değerlendirilmektedir. Değerlendirme sürecinde nitelik olarak meteorolojik, coğrafi ve antropojenik nitelikler ele alınmıştır. Belirlenen alternatifler ise Ulupınar Gözlemevi, Ege Üniversitesi Gözlemevi, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi, Ankara Üniversitesi Kreiken Gözlemevi ve Doğu Anadolu Gözlemevi olarak belirlenmiştir. Bu kriter ve alternatiflere bulanık analitik hiyerarşi süreci (AHS) uygulanarak ülkemizdeki gözlemevlerinin konum değerlendirilmesinin yapılması amaçlanmıştır. Karar analizi sonucunda seçilen kriterlere bağlı olarak mevcut gözlemevlerinin kuruluş yerleri ile ilgili değerlendirmeler elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karar destek sistemleri Bulanık AHS Gözlemevi yer seçimi

Kaynakça

  • [1] D. Güler ve T. Yomralıoğlu, “Suitable location selection for the electric vehicle fast charging station with AHP and fuzzy AHP methods using GIS,” Annals of GIS, vol. 26, no. 2, pp. 169-189, 2020.
  • [2] K. O. Oruç ve M. Arıcan, “Bulanık analitik hiyerarşi süreci ve Bulanık Aras yöntemleri ile polis merkezi kuruluş yeri seçimi: Isparta örneği,” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. 24, s. 3, ss. 715-734, 2019.
  • [3] F. Kazemi, A. Bahrami ve J. A. Sharif, “Mineral processing plant site selection using integrated fuzzy cognitive map and fuzzy analytical hierarchy process approach: A case study of gilsonite mines in Iran,” Minerals Engineering, vol. 147, p. 106143, 2020.
  • [4] Anonim. (2020, 17 Ağustos). TÜBA Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü, [Çevrimiçi]. Erişim: http://terim.tuba.gov.tr/
  • [5] Anonim. (2020, 17 Ağustos). Meteoroloji Genel Müdürlüğü [Çevrimiçi]. Erişim: https://www.mgm.gov.tr/genel/meteorolojisozlugu.aspx.
  • [6] Anonim. (2020, 3 Kasım). Vikipedi [Çevrimiçi]. Erişim: https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6ky%C3%BCz%C3%BC_parlakl%C4%B1%C4%9F%C4%B1.
  • [7] N. Demircioğlu Yıldız ve H. Yılmaz, “Işık kirliliği, ortaya çıkardığı sorunlar ve çözüm önerileri,” Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, c. 1, s. 36, ss. 117-123, 2005.
  • [8] N. Aksaker, S. K. Yerli, M. A. Erdoğan, E. Erdi, K. Kaba, T. Ak, Z. Aslan, V. Bakış, O. Demircan, S. Evren, V. Keskin, İ. Küçük, T. Özdemir, T. Özışık ve S. O. Selam, “Astronomical site selection for turkey using GIS techniques,” Experimental Astronomy, vol. 39, no. 3, pp. 547-566, 2015.
  • [9] Daniyal ve S. J. H. Kazmi, “Optimal site selection for an optical-astronomical observatory in Pakistan using Multicriteria Decision Analysis,” Research in Astronomy and Astrophysics, vol. 19, no. 9, p. 129, 2019.
  • [10] M. Freire, L. Della Ceca, M. Micheletti, I. Novara, B. Garcı ́a ve A. Mancilla, “Site analysis in the Argentinean Andean region for the placement of astrophysical observatories and solar photovoltaic power plants. The case of the ‘‘Leoncito 2” site,” Advances in Space Research, vol. 64, no. 2, pp. 551- 566, 2019.
  • [11] S. Nasiri, A. Darudi, H. G. Khosroshahi ve M. Sarazin, “Site selection for the 3.4 m optical telescope of the Iranian National Observatory,” Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, vol. 486, no. 3, pp. 4226–4232, 2019.
  • [12] A. Danesh, H. G. Khosroshahi, B. A. M. Javanmardi, ·. Y. Abedini, H. Altafi, M. Taghavinamin ve S. Sheikhani, “Iranian national observatory project: seeing measurements at mount Gargash,” Experimental Astronomy, vol 12, no. 1-2, pp. 145–160, 2019.
  • [13] M. F. Aboushelib, A. A. Abozaid, S. Nawar, Y. Hendy ve A. Morcos, “Preliminary site selection for an observatory in the Egyptian Eastern Desert,” Astrophysics and Space Science, vol. 364, no. 10, pp. 163, 2019.
  • [14] G. Abdelaziz, R. Guebsi, N. Guessoum ve C. Flamant, “Search for best astronomical observatory sites in the MENA region using satellite measurements,” Journal of Physics: Conference Series, vol. 869, pp. 012070, 2017.
  • [15] N. Aksaker, S. K. Yerli, M. A. Erdoğan, Z. Kurt, K. Kaba, M. Bayazit ve C. Yesilyaprak, “Global site selection for astronomy,” Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, vol. 493, no. 1, pp. 1204-1216, 2020.
  • [16] İ. Ertuğrul ve N. Karakaşoğlu, “Performance evaluation of Turkish cement firms with fuzzy analytic hierarchy process and TOPSIS methods,” Expert Systems with Applications, vol. 36, no. 1, pp. 702-715, 2009.
  • [17] G. Bojadziev ve M. Bojadziev, Fuzzy sets fuzzy logic applications, Singapore: World Scientific Publishing, 1998.
  • [18] A. Onay, C. Karamasa ve B. Sarac, “Application of fuzzy AHP in selection of accounting elective courses in undergraduate and graduate level,” Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, vol. 2, no. 4, pp. 20-42, 2016.
  • [19] H. Deng, “Multicriteria analysis with fuzzy pairwise comparison,” International journal of approximate reasoning, vol. 21, no. 3, pp. 215-231, 1999.
  • [20] D. Y. Chang, “Applications of the extent analysis method on Fuzzy AHP,” European Journal of Operational Research, vol. 95, no. 3, pp. 649-655, 1996.
  • [21] G. Akman ve A. Alkan, “Tedarik zinciri yönetiminde Bulanık AHP yöntemi kullanılarak tedarikçilerin performansının ölçülmesi: Otomotiv yan sanayiinde bir uygulama,” İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, c. 5, s. 9, ss. 23-46, 2006.
  • [22] M. Karaatlı, N. Ömürbek, İ. Budak ve O. Dağ, “Çok kriterli karar verme yöntemleri ile yaşanabilir illerin sıralanması,” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. 33, pp. 215-228, 2015.
  • [23] A. Guitouni ve J. Martel, “Tentative guidelines to help choosing an appropriate MCDA method,” European journal of operational research, vol. 109, no. 2, pp. 501-521, 1998.
  • [24] C. Kahraman ve F. Tüysüz, “Group Decision-Making under Uncertainty: FAHP Using Intuitionistic and Hesitant Fuzzy Sets,” in Fuzzy Analytic Hierarchy Process, Boca Raton, CRC Press, 2017, pp. 103-138.
  • [25] T. Kaya ve C. Kahraman, “Fuzzy multiple criteria forestry decision making based on an integrated VIKOR and AHP approach,” Expert Systems with Applications, vol 38, no. 6, pp. 7326-7333, 2011.
  • [26] L. A. Zadeh, “Fuzzy sets,” Information and Control, vol. 8, no. 3, pp. 338-353, 1965.
  • [27] A. Beskese, C. Kahraman ve Z. Irani, “Quantification of flexibility in advanced manufacturing systems using fuzzy concept,” International Journal of Production Economics, vol. 89, no. 1, pp. 45-56, 2004.
  • [28] O. Kulak, S. Cebi ve C. Kahraman, “Applications of axiomatic design principles: A literature review,” Expert Systems with Applications, vol. 37, no. 9, pp. 6705-6717, 2010.
  • [29] F. T. S. Chan ve N. Kumar, “Global supplier development considering risk factors using fuzzy extended AHP-based approach,” Omega, vol. 35, no. 4, pp. 417-431, 2007.
  • [30] P. Van Laarhoven ve W. Pedrycz, “A fuzzy extension of Saaty‟s priority theory,” Fuzzy Sets and Systems, vol. 11, no. 3, pp. 199-227, 1983.
  • [31] J. J. Buckley, “Fuzzy hierarchical analysis,” Fuzzy Sets and Systems, vol. 17, no. 3, pp. 233-247, 1985.
  • [32] N. Y. Pehlivan, T. Paksoy ve A. Çalik, “Comparison of Methods in FAHP with Application in Supplier Selection,” in Fuzzy Analytic Hierarchy Process, Boca Raton, CRC Press, 2017, pp. 45-72.
  • [33] M. B. Ayhan, “Fuzzy ahp approach for supplıer selectıon problem: a case study ın a gearmotor company,” International Journal of Managing Value and Supply Chains (IJMVSC), vol. 4, no. 3, pp. 11- 23, 2013.
  • [34] T. Prakash, “Land suitability analysis for agricultural crops: A fuzzy multicriteria decision making approach,” ITC Institute, 2003.
  • [35] T . Çakar , “Bulanık Çok Ölçütlü Karar V erme Yöntemleri,” İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi Yayınları, 2020.
Toplam 35 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Mühendislik
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Gizem Dilan Boztaş 0000-0002-4593-032X

Ersin Karaman 0000-0002-6075-2779

Cahit Yeşilyaprak 0000-0003-1894-7190

Yayımlanma Tarihi 30 Nisan 2022
Yayımlandığı Sayı Yıl 2022 Cilt: 10 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Boztaş, G. D., Karaman, E., & Yeşilyaprak, C. (2022). Türkiye’deki Astronomik Gözlemevlerinin Kuruluş Yerlerinin Bulanık AHS ile Değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Bilim Ve Teknoloji Dergisi, 10(2), 969-980. https://doi.org/10.29130/dubited.981444
AMA Boztaş GD, Karaman E, Yeşilyaprak C. Türkiye’deki Astronomik Gözlemevlerinin Kuruluş Yerlerinin Bulanık AHS ile Değerlendirilmesi. DÜBİTED. Nisan 2022;10(2):969-980. doi:10.29130/dubited.981444
Chicago Boztaş, Gizem Dilan, Ersin Karaman, ve Cahit Yeşilyaprak. “Türkiye’deki Astronomik Gözlemevlerinin Kuruluş Yerlerinin Bulanık AHS Ile Değerlendirilmesi”. Düzce Üniversitesi Bilim Ve Teknoloji Dergisi 10, sy. 2 (Nisan 2022): 969-80. https://doi.org/10.29130/dubited.981444.
EndNote Boztaş GD, Karaman E, Yeşilyaprak C (01 Nisan 2022) Türkiye’deki Astronomik Gözlemevlerinin Kuruluş Yerlerinin Bulanık AHS ile Değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi 10 2 969–980.
IEEE G. D. Boztaş, E. Karaman, ve C. Yeşilyaprak, “Türkiye’deki Astronomik Gözlemevlerinin Kuruluş Yerlerinin Bulanık AHS ile Değerlendirilmesi”, DÜBİTED, c. 10, sy. 2, ss. 969–980, 2022, doi: 10.29130/dubited.981444.
ISNAD Boztaş, Gizem Dilan vd. “Türkiye’deki Astronomik Gözlemevlerinin Kuruluş Yerlerinin Bulanık AHS Ile Değerlendirilmesi”. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi 10/2 (Nisan 2022), 969-980. https://doi.org/10.29130/dubited.981444.
JAMA Boztaş GD, Karaman E, Yeşilyaprak C. Türkiye’deki Astronomik Gözlemevlerinin Kuruluş Yerlerinin Bulanık AHS ile Değerlendirilmesi. DÜBİTED. 2022;10:969–980.
MLA Boztaş, Gizem Dilan vd. “Türkiye’deki Astronomik Gözlemevlerinin Kuruluş Yerlerinin Bulanık AHS Ile Değerlendirilmesi”. Düzce Üniversitesi Bilim Ve Teknoloji Dergisi, c. 10, sy. 2, 2022, ss. 969-80, doi:10.29130/dubited.981444.
Vancouver Boztaş GD, Karaman E, Yeşilyaprak C. Türkiye’deki Astronomik Gözlemevlerinin Kuruluş Yerlerinin Bulanık AHS ile Değerlendirilmesi. DÜBİTED. 2022;10(2):969-80.
 Kapak Resmi İndir