The Vanishing Cultural Heritage: Mardin Muzafferiye Madrasah

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 1, 15 - 26, 10.06.2023

Murat Çağlayan

https://doi.org/10.55007/dufed.1198226

Cited By: 1

Öz

The Artuqid Dynasty, ruled Mardin from the 12th century to the beginning of the 15th century, made the city flourish by building mosques, madrasahs, baths, bridges, complexes, etc. where many different civilizations left their mark. The Muzafferiye Madrasah built by the Artuqids in the last quarter of the 13th century was one of the most important monumental works of dynasty. The madrasah is thought to have inspired the madrasahs of Artuqid and Akkoyunlu dynasties, such as Zinciriye and Kasımiye madrasahs, which were built after it. At the end of the 19th century, the Muzafferiye Madrasah was demolished and a school building was built in its place which is used as the Mardin Technical Institute today. The article is reached in order to be educated about the madrasah from which archival documents will be used. The article has reignited discussion on the architecture of the Muzafferiyye Madrasah by making analogies with the structures of the period.

Anahtar Kelimeler

Mardin, Artuqids, Madrasah, Muzafferiye

Yok Olan Kültürel Miras: Mardin Muzafferiye Medresesi

Öz

Farklı medeniyetlerin iz bıraktığı Mardin’de on ikinci yüzyıldan on beşinci yüzyılın başına kadar hüküm süren Artuklu Beyliği; cami, medrese, hamam, köprü, külliye vb. eserler yaparak şehri bayındır hale getirmiştir. Muzafferiye Medresesi, Artukluların on üçüncü yüzyılın son çeyreğinde inşa ettiği önemli anıtsal eserlerin başında gelmekteydi. Kendinden sonra inşa edilen Artuklu ve Akkoyunlu medreselerine (Zinciriye, Kasımiye gibi) ilham verdiği düşünülen Muzafferiye Medresesi, on dokuzuncu yüzyılın sonunda yıkılarak yerine, günümüzde Mardin Olgunlaşma Enstitüsü olarak kullanılan okul binası inşa edilmiştir. Makale, arşiv belgelerinden faydalanarak medrese hakkında önemli verilere ulaşmıştır. Artuklu Beyliği dönemi yapıları ile analoji yapılarak Muzafferiye Medresesi’nin mimarisi hakkında güncel yorumlar getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mardin, Artuklular, Medrese, Muzafferiye

Kaynakça

• A. Gabriel, VoyagesArcheologiques Dans La TurquiOriantale, E. De Boccard, Paris, 1940.
• İ. Özcoşar, H. H. Güneş, F. Dinç, 235 Nolu Mardin Şeriye Sicili Belge Özetleri ve Mardin, İstanbul: İmak Ofset, ss. 109, 2007.
• M. Çağlayan, Bir Mimari Karşılaştırma: Mardin Zinciriye ve Kasımiye Medreseleri, İlk Çağlardan Modern Döneme Tarihten İzler II, (Editör: Mehmet Doğan Karacoşkun ve Osman Köse), Ankara: Berikan Yayınevi, ss. 147-163, 2019.
• İ. Artuk, C. Artuk, Artukoğulları Sikkeleri. İstanbul: Sümer Kitapevi Yayınları, ss. 30, 1993.
• Amerikan Yabancı Misyon Masası Teşkilatı Arşivi, Erişim tarihi: 26.10.2022. [Online]. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/43973.
• Amerikan Yabancı Misyon Masası Teşkilatı Arşivi, Erişim tarihi: 26.10.2022. [Online]. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/46864.
• M. Sevim, Gravürlerle Türkiye, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, ss. 142, 1996.
• A. Emiri, Mardin Artuklu Melikleri Tarihi (Kâtip Ferdi, Mardin Mülûk-i Artukiye Tarihi), (Editörler: İbrahim Özcoşar ve Hüseyin Haşimi Güneş), Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayın No:2, İstanbul: Prestij Reklam, 2006, ss. 22-24.
• N. Göyünç, XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1991, ss. 116.
• Abdüsselam Efendi, Mardin Tarihi, (Hazırlayan: Hüseyin Haşimi Güneş), Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi, Yayın no:17, İstanbul: İmak Ofset, 2007, ss. 51.
• Abdülgani Efendi, Mardin Tarihi (Çeviren: Burhan Zengin), Ankara: GAP, 1999, ss. 234.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivleri, Evkaf İradeleri Tasnifi (5 Şevval 1315), kutu no:18, gömlek no:32
• A. Bizbirlik, 16. Yüzyıl Ortalarında Diyarbakır Beylerbeyliği’nde Vakıflar, Ankara: Türk Tarih Kurumu, ss. 305, 2002.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivleri, Maarif Nezareti Mektubî Kalemi (15 Şaban 1316), kutu no:430, gömlek no:62.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivleri, Maarif Nezareti Mektubî Kalemi (10 Rabiulahir 1318), kutu no:518, gömlek no:54.
• A. Altun, Mardin’de Türk Devri Mimarisi, İstanbul: Gün Matbaası, 1971, ss. 103.
• A. Altun, Anadolu’da Artuklu Devri Türk Mimarisinin Gelişmesi, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1978, ss. 264.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivleri, Cevdet Maarif (26 Rabiulevvel 1225), kutu no:22, gömlek no:1053.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivleri, Ali Emiri Mustafa III (29 Zilhicce 1186), kutu no:105, gömlek no:7948.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivleri, Ali Emiri Mahmut II (29 Zilhicce 1223), kutu no:23, gömlek no:1445.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivleri, Cevdet Maarif (29 Safer 1247), kutu no:40, gömlek no:2000.
• A. Bizbirlik, 16. Yüzyıl Ortalarında Diyarbakır Beylerbeyliği’nde Vakıflar, Ankara: Türk Tarih Kurumu, ss. 305-306, 2002.
• N. Göyünç, XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı, Ankara: Türk Tarih Kurumu, ss. 116, 1991.
• G. Eken, 19. yy Mardin Vakıfları Üzerine, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı:20, ss. 233-250, 2006.
• F. Dinç, İslam İnşâ Hukukunun Mardin Kent Mekânına Yansıması (11.-19.yy). Mukaddime, vol. 12, no. 2, 2021, ss. 333-334, DOI: 10.19059/mukaddime.868609
• A. Emiri, Mardin Artuklu Melikleri Tarihi (Kâtip Ferdi, Mardin Mülûk-i Artukiye Tarihi), (Editörler: İbrahim Özcoşar ve Hüseyin Haşimi Güneş), Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayın No:2, İstanbul: Prestij Reklam, 2006, ss.22.
• M. Çağlayan, Mardin Ortaçağ Anıtları ve Yapım Teknikleri, İstanbul: Hiperyayın, ss. 42-43, 2017.
• A. Wharton-Durgaryan, Open for Business? The Stylistic Choices and Symbolic Vocabulary of Post-Reform Armenian Mansions in Mardin and Bitlis. Études arméniennes contemporaines, 14, 2022, pp. 119-160. [Online]. Available: http://journals.openedition.org/eac/2919, DOI : https://doi.org/10.4000/eac.2919
• İ. Kutlu, S. S. Eray, Mardin İdadi Mektebi’nin Mekânsal ve İşlevsel Değişimi Üzerine Bir Değerlendirme. Sanat Tarihi Dergisi, vol. 30, no. 1, 2021, ss. 285-303, DOI: 10.29135/std.828597