Investigation of Some Durum Wheat Landraces Collected from Diyarbakır Province Boundaries

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 209 - 230, 30.12.2023

Muhammed Ali Ozates , Enver Kendal

https://doi.org/10.55007/dufed.1232264

Cited By: 1

Öz

This study was carried out to examine the local durum wheat landraces collected from Diyarbakır province in Augmented Trial design in the 2020-2021 growing year. Artuklu, Diyarbakır 81, Fırat 93, Ganem, Sümerli standards and 48 local durum wheat populations were used in the study. According to the variance analysis results; In the results of study; heading time varied between 110-121 days, plant height 81-129 cm, number of spikes per square meter 135-639 pieces/m2, number of spikelets per spike 15.9-26.7 pieces/spike, spike length 3.6-12.2 cm, number of grains per spike 25.2-59.2, yield 2595- 6464 kg/ha, thousand grain weight 24.0-38.4 g, hectoliter weight 63.2-80.5 kg/h, vitreous ratio 91.0 -100%, protein ratio 13.5-19.7%, wet gluten ratio 34.6-48.2 %, yellow color b ratio 14.3 - 29.7%, L value ratio 72.3-79.2, yellow color a value 3.3 - 6.1. Genotypes 16, 45 and 46 used in the study in terms of all characteristics, genotypes 7, 11, 12, 14, 25, 26, 27, 28 and 30 in terms of grain yield, and genotypes 22 and 23 in terms of L brightness value, thousand grain weight and hectoliter weight; In addition, some genotypes were determined to have satisfactory results in terms of other characteristics. In addition, it is possible to say that the genotypes collected from regions close to each other in the GT biplot technique have good results in terms of the same characteristics, so they are genetically close. As a result of this research, this variation determined for local durum wheat within the borders of Diyarbakır province will be preserved both in situ and in gene sources, and will contribute to the development of varieties that are more resistant to global warming and common diseases by presenting them to the service of breeders who will carry out wheat breeding studies.

Anahtar Kelimeler

Wheat, Triticum durum, Yield trait, Quality, Characterization

Proje Numarası

.......

Diyarbakır İli Sınırlarından Toplanan Bazı Yerel Makarnalık Buğday Popülasyonlarının İncelenmesi

Öz

Bu araştırma Diyarbakır merkez ve ilçelerinden elde edilen yerel makarnalık buğday popülasyonları incelenmek üzere 2020-2021 yılında Augmented Deneme desenine göre GAP Uluslar Tarımsal Araştırma Enstitüsü uygulama arazisinde yürütülmüştür. Araştırmada Artuklu, Diyarbakır 81, Fırat 93, Ganem, Sümerli standartları ile birlikte 48 adet yerel makarnalık buğday popülasyonu kullanılmıştır. Çalışma sonucunda; başaklanma süresi 110-121 gün, bitki boyu ortalaması 81-129 cm, metrekarede başak sayısı 135-639 adet/m2, başakta başakçık sayısı 15,9-26,7 adet/başak, başak uzunluğu 3,6-12,2 cm, başakta tane sayısı 25,2-59,2 adet, verim 259,5- 690,0 kg/da, bin tane ağırlığı 24,0- 38,4 g, hektolitre ağırlığı 63,2-80,5 kg/h, camsılık oranı % 91,0 -100, protein oranı % 13,5-19,7, yaş glüten oranı % 34,6- 48,2, sarı renk b oranı % 14,3 - 29,7, L değeri 72,3-79,2, sarı renk a değeri 3,3-6,1 arasında değişim göstermiştir. Araştırmada kullanılan 16, 45 ve 46 nolu genotipler tüm özellikler bakımından, 7, 11, 12, 14, 25, 26, 27, 28 ve 30 nolu genotipler tane verimi bakımından, 22 ve 23 nolu genotipler de özellikle L parlaklık değeri, bin tane ağırlığı ve hektolitre ağırlığı bakımından; ayrıca bazı genotipler de diğer özellikler bakımından tatminkâr sonuçlara sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca GT biplot tekniğinde birbirine yakın bölgelerden toplanan genotiplerin aynı özellikler bakımından iyi sonuçlara sahip oldukları dolayısıyla genetik olarak da yakın olduklarını söylemek mümkündür. Bu araştırmanın sonucunda Diyarbakır ili sınırlarından toplanan yerel makarnalık buğdayları ile ilgili belirlenen genotiplerin, hem yerinde hem de gen kaynaklarında muhafaza edilmeli ve buğday ıslah çalışmalarını yürütecek ıslahçıların hizmetine sunulmalıdır. Böylece daha dayanıklı, kaliteli ve verimli çeşitlerin geliştirilmesine katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Buğday, Makarnalık buğday, Verim özellikleri, Kalite, Karakterizasyon

Destekleyen Kurum

Yüksek Lisans Çalışması

Proje Numarası

.......

Teşekkür

Bu çalışmanın yürütülmesinde yardımlarını esirgemeyen GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü Yöneticileri ve Serin İklim Tahılları /Buğday Islah Şubesi çalışanlarına teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Y. Kırtok, Genel tarla bitkileri. Serin ve Sıcak İklim Tahılları. Adana: Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı, 1997.
• E. Kendal, “Bazı makarnalik buğday çeşitlerinde genotip x çevre interaksiyonun kalite ile verim özeliklerine etkisi,” Doktora Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Antakya, Hatay, 2013.
• R. Yeni, Buğday Raporu. [Online]. http://www.tkv-dft.org.tr/medya/media/ 191_1656073551.pdf. Erişim Tarihi: 07.01.2023, 2022.
• İ. Özberk, F. Özberk, Y. Coşkun, “Özberk Urfa-2005 Makarnalık buğday çeşitlerinin verim performansları ve stabiliteleri”. Harran Ü. Ziraat Fak. Dergisi, cilt. 9, no. 3, s.29-34, 2005.
• X. Q. A. Huang, M. S. Börner, M. W. Röder Ganal, “Assessing genetic diversity of wheat germplasm using microsatellite markers,” Theor. Appl. Genet., vol. 105, no. 5, pp. 699–707, 2002.
• S. C. Gupta and C. P. Srivastava, “Effect of salt stress on morphophysiologiocal parameters in wheat (Triticum aestivum L.),” Indian J. Plant Physiol., vol. 32, no. 2, pp. 169-171, 1989.
• E. Nevo, “Genetic resources of wild Emmer, Triticum Dicoccoides, for wheat improvement in the third millennium,” Israel J. Plant Sci., vol. 49, (sup1) pp.77-92, 2001.
• M. Bayhan, “Diyarbakır koşullarında bazı uluslararası ileri kademe makarnalık buğday Materyalinin tarımsal özelliklerinin incelenmesi,” Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa, 2017.
• K. Öner, E. Kendal, “Mardin ili sınırlarından toplanan yerel makarnalık buğday popülasyonlarının karakterizasyonu,” Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, cilt. 11, no. 1, s. 1-1, 2022.
• Ş. Kanat, “Viranşehir’de yetiştirilen bazi buğday çeşitlerinin verim kalite ve pazar fiyati yönünden değerlendirilmesi,” Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şanlıurfa, 2017.
• M. S. Polat, “Makarnalık buğdayda kalite ve verim istikrari,” Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şanlıurfa, 2017.
• M. A. Sakin, İ. Naneli, K. Özdemir, S. Şahinter, “Tokat-Zile koşullarında bazi makarnalik buğday (Triticum durum L.) çeşit ve hatlarinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi,” Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpaşa University (JAFAG), cilt. 33, no. 1, s. 149-161, 2016.
• F. Çığ, M. Karaman, “Güneydoğu Anadolu orijinli yerel makarnalik buğday genotiplerinin bazi tarimsal karakterler bakimindan değerlendirilmesi,” Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, cilt. 6, no. 1, s.10-19. 2019.
• E. Kendal, S. Tekdal, H. Aktaş, M. Karaman, “Kalite parametreleri yönünden yerli ve yabanci bazi makarnalik buğday çeşitlerinin değerlendirilmesi,” Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, cilt. 5, no.1 s. 97-100, 2012b.
• G. Akkaya, “Bazı makarnalik buğday çeşitlerinin Şanliurfa koşullarinda değerlendirilmesi. Harran Üniversitesi,” Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 2019.
• M. B. Çetiz, “Bazı makarnalik buğday çeşitlerinin mardin kiziltepe koşullarinda verim ve kalite parametreleri yönünden belirlenmesi,” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2015.
• A. Mahdi, “Bazı makarnalik buğday genotiplerinin Türkiye ve irak şartlarinda verim ve agronomik özelliklerinin belirlenmesi,” Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, 2017.
• C. Akıncı, M. Yıldırım, “F6 Jenerasyonundaki bazi makarnalik buğday hatlarinin verim ve verim unsurlarinin karşilaştirilmasi,” Türkiye 8. Tarla Bitkileri Kongresi, cilt. 2, s. 419, 2009.
• H. Kılıç, E. Dönmez, S. Yatar, T. Şanal, A. Altıkat, “Elazığ ve Malatya şartlarina uygun makarnalik buğday çeşitlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma,” Bitkisel Araştırma Dergisi, cilt. 2, s. 6-13, 2007.
• H. Kılıç, “Güneydoğu Anadolu Bölgesi koşullarinda makarnalik buğday (Triticium Turgidum Ssp Durum) çeşitlerinin bazi tarimsal ve kalite özellikleri ile stabilitesi üzerine araştırma” Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, 2003.
• S. Tekdal, E. Kendal, “Bazı yerel durum buğday popülasyonlarinin modern genotiplerle kiyaslanmasi,” Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, cilt. 8, no. 2, s. 40-46, 2015.
• S. Tekdal, M. Yildirim, “Durum buğday çeşit, ileri hat ve yerel popülasyonlarinin kalite özelliklerinin değerlendirilmesi,” Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, cilt. 10, no. 1, s. 13-34, 2021.
• C. J. Peterson, R. A. Graybosch, P. S. Baenziger, A. W. Grombacher, “Genotype and environment effects on quality characteristics of hard red winter wheat,” Crop Science, vol. 32, no. 1, pp. 98-103, 1992.
• S. Tekdal, E. Kendal, H. Aktaş, M. Karaman, H., Doğan, S. Bayram, A. Efe, “Biplot analiz yöntemi ile bazı makarnalık buğday hatlarının verim ve kalite özelliklerinin değerlendirilmesi,” Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, cilt. 26, 68-73, 2017.
• H. Kiliç, H. S. Tekdal, E. Kendal, Aktaş, “Augmented Deneme Desenine dayali ileri kademe makarnalik buğday (Triticum turgidum ssp durum) hatlarinin biplot analiz yöntemi ile değerlendirilmesi,” KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, cilt. 15, 4, s. 18-25, 2012.
• A. Atlı, “Buğday ve Ürünleri Kalitesi” Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, Konya, 1999.
• İ. Özberk, F. Özberk, “Makarnalık buğdayda verim komponentleri ve verim arasindaki ilişkiler,” Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, s. 275-285, 1993, 2012.
• H. Budak, S. Karaaltin, “Bazı makarnalık (Triticum Durum Desf.) buğday çeşitlerinin fiziksel ve kimyasal yöntemlerle kalite özelliklerinin belirlenmesi,” Anadolu, J. of AARI, cilt. 8, no. 2, s. 66-79, 1998.
• H. Özkaya, B. Özkaya, “Makarna kalitesinde buğday bileşiminin önemi,” Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu, Ankara, 1993.
• W. Bushuk, and R.R. Zillman, “Wheat cultivar identification by gliadin electrophoregrams. I. Apparatus, method and nomenclature,” Canadian Journal of Plant Science, vol.58, pp.505-515, 1978.
• S. Tekdal, “Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bazı durum buğday çeşit yerel popülasyon ve hatlarının tane ve bulgur kalitesi yönünden değerlendirilmesi,” Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 2015.
• M. Tosun, İ. Demir, S. Yüce ve C. Sever, “Buğdayda proteinin kalıtımı,” Türkiye 2. Tarla Bitkileri Kongresi, s. 61-65. 1997.
• F. Kızılgeçi, M. Yıldırım, C. Akıncı, Ö. Albayrak, F. Başdemir, “İleri kademe makarnalık buğday popülasyonlarının verim ve kalite yönünden seleksiyonda kullanılabilirliği,” Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, cilt. 10, no. 2, s. 62-68, 2015.
• B. Taş, “Bursa ekolojik koşullarında bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin kimi kalite özelliklerinin incelenmesi,” Uludağ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, cilt. 15, s. 43-54, 2019.
• B. Demir, M. Şahin, A. G. Akçacik, S. Aydoğan, S. Hamzaoğlu, Ç. M. Güçbilmez, & M. Türköz, “Sulu ve kuru koşullarda yetiştirilen makarnalık buğday (Triticum durum L.) genotiplerinde bazı kalite özelliklerinin miksograf cihazı ile değerlendirilmesi,” ANADOLU Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, cilt.29, no.2, s.121-139, 2019.
• M. Türköz, “Konya ekolojisinde bazı makarnalık buğday genotiplerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi” Doctoral dissertation, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2016.
• S. Aydoğan, M. Şahin, A. G. Akçacik, Y. Kaya, İ. Kara, M. Türköz, M. Akçura, “Bazı makarnalık buğday çeşitlerinin kalite özelliklerinin belirlenmesi,” Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, cilt. 1, s. 82-85, 2012.
• E. Kendal, Y. Doğan, E. Oral, M. Koyuncu, “Investigating the quality of durum wheat landraces and determination of parents to use in breeding programs,” Applied Ecology and Environmental Research, vol. 17, no. 3, pp. 6031-6049, 2019.
• F. Hailu, A. Merker, “Variation in gluten strength and yellow pigment in Ethiopian tetraploid wheat germplasm,” Genetic Resources and Crop Evolution, cilt. 55, no. 2, s. 277-285, 2008.
• M. Yaşar, “Sensitivity of different flax (Linum usitatissimum L.) genotypes to salinity determined by GE biplot,” Saudi Journal of Biological Sciences, 30(4), 103592, 2023.
• M. Yaşar, M. Sezgin, “Farklı çevre şartlarinda yetiştirilen yağlik ayçiçeği genotiplerinin ammi analizi ile genotip x çevre interaksiyonlarinin incelenmesi,” Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, cilt 12, no.4, s. 2532 – 2542, 2022.
• R. Mohammadi, “Genotype by yield trait biplot for genotype evaluation and trait profiles in durum wheat,” Cereal Research Communications, vol. 47, no. 3, pp. 541-551, 2019.
• F. Kizilgeci, O. Albayrak, M. Yildirim, “Evaluation of thirteen durum wheat (Triticium durum Desf.) genotypes suitable for multiple environments using GGE biplot analysis,” Fresenius Environmental Bulletin, vol. 28, no. 9, pp. 6873-6882, 2019.
• M. Yaşar, “Yield and fiber quality traits of cotton (Gossypium hirsutum L.) cultivars analyzed by biplot method. Journal of King Saud University-Science, vol.35, no.4, 102632, 2023.