Modern Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinin Muş İli Koşullarında Bazı Tarımsal Özellikler Bakımından Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 2, 165 - 175

Mehmet Karaman

https://doi.org/10.55007/dufed.1463300

Öz

Nohut, insan ve hayvan beslenmesinde önemli besin kaynaklarından biridir. Araştırma, Muş ilinde yağışa dayalı koşullarda yürütülmüştür. Araştırmanın amacı, Muş ili ve benzer ekolojiler için modern nohut çeşitlerini bazı tarımsal özellikler yönünden incelemek ve özellik bazında öne çıkan çeşitleri belirlemektir. Deneme, tesadüf blokları deneme desenine göre tasarlanmış ve 16 nohut çeşidi materyal olarak kullanılmıştır. Araştırılan tüm özelliklerde çeşitler arasında p≤0.01 veya p≤0.05 seviyesinde önemli farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Tane verimi 106.2-165.3 kg/da, bitki boyu 31.85-42.90 cm, çiçeklenme süresi 37.0-45.0 gün ve baklada tane sayısı 1.05-1.40 adet arasında değişim göstermiştir. Biplot analizine göre tane verimi ile bitki boyu, çiçeklenme süresi ve baklada tane sayısı arasında negatif korelasyon olduğu gözlenmiştir. ILC-482; tane veriminde, Uzunlu 99; bitki boyunda, Botan ve İnci çeşitleri; baklada tane sayısı bakımından en yüksek değeri vermiştir. Çiçeklenme süresi kısa olan çeşitlerin tane verimi bakımından ön sırada olduğu tespit edilmiştir. Muş ili ve benzer ekolojiler için çiçeklenme süresinin seleksiyon kriteri olabileceği ön görülürken, çalışmanın farklı yıl ve/veya lokasyonlarda birkaç yıl daha devam ettirilmesinin faydalı olacağı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nohut, Tane verimi, Çiçeklenme süresi, GGE biplot

Evaluation of Modern Chickpea (Cicer arietinum L.) Varieties in Terms of Some Agricultural Characteristics under the Muş Province Conditions

Öz

Chickpea is one of the important food sources for human and livestock nutrition in the world. The research was conducted under the rainfed conditions in Muş province. The aim of the research is to examine modern chickpea varieties for Muş province and similar ecologies in terms of some agricultural characteristics and to determine the prominent varieties on feature by feature.The experiment was designed according to the randomized experiment block design and 16 chickpea varieties were used as material. Significant differences were found between varieties in all investigated features at the p≤0.01 or p≤0.05 level. Grain yield varied between 106.2-165.3 kg.da-1, plant height 31.85-42.90 cm, flowering time 37.0-45.0 days and number of grains per pod varied between 1.05-1.40 units. According to biplot analysis, it was observed that there were a negative correlation between grain yield and plant height, flowering time and number of grains in pod. ILC-482; grain yield, Uzunlu 99; plant height, Botan and İnci; it gave the highest value in the number of grains in broad beans. It has been determined that varieties with short flowering times are at the forefront in terms of grain yield. While it was predicted that flowering time could be a selection criterion for Muş province and similar ecologies, it was concluded that it would be beneficial to continue the study for a few more years in different years and/or locations.

Anahtar Kelimeler

Chickpea, Grain yield, Flowering time, GGE biplot

Kaynakça

• TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu. (2024). Erişim tarihi: 03.03.2024. [Online]. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=tarim-111&dil=1.
• D. Mart, D. Yücel and M. Türkeri, “Çukurova koşullarında nohut (Cicer arietinum L.) hat ve çeşitlerinin verim ve verim öğeleri ve kalite değerleri”, KSÜ Doğa Bil. Derg., c. 20, Özel Sayı. 371-374, 2017.
• M. Kaur, N. Singh, and Sodhi, N.S., “Physicochemical, cooking, textural and roasting characteristics of chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars”. Journal of Food Eng., vol. 69, pp.511-517, 2005.
• Ö. Demirci ve N. Bildirici, “Şanlıurfa ekolojik koşullarında yetiştirilen bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi”. Avrupa Bil. ve Tek. Derg., cilt. 20, ss. 656-662, 2020.
• F. Karakan Kaya, “Bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin Elazığ koşullarındaki verim ve adaptasyon yeteneklerinin belirlenmesi”. Y.L. Tezi, Bingöl Üniv. Tarla Bit. Böl., Bingöl, Türkiye, 2014.
• F. Yalçın, Z. Mut ve Ö.D. Erbaş Köse, “Afyonkarahisar ve Yozgat koşullarında yüksek verim sağlayacak uygun nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin belirlenmesi”. Gaziosmanpaşa Üniv. Zir. Fak. Derg., c. 35, sayı. 1, ss. 46-59, 2018.
• S. Yeşilgün. “Çukurova Bölgesinde bazı kışlık nohut (Cicer arietinum L.) hat ve çeşitlerinin bitkisel ve tarımsal özelliklerinin saptanması”. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Tarla Bitkileri Bölümü, Adana, Türkiye, 2006.
• A. Üstün, “Kuzey-Geçit bölgesinde nohut verimliliğini arttırma yolları”. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Tarım ve Köy Dergisi, 1994.
• S., Şehirali, Yemeklik tane baklagiller. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları: 1089, Ders Kitabı 314, Ankara, 1988.
• F. Yalçın, “Nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde verim ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi”. Y.L. Tezi , Bozok Üniv., Tarla Bit. Böl., Yozgat, Türkiye, 2017.
• Anonim, GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü Toprak analiz laboratuvarı. (2020). (Erişim Tarihi: 02.05.2024).
• Anonim, Muş Yıldız Alparslan Tarım İşletmesi Meteoroloji istasyonu kayıtları. (2024). (Erişim Tarihi: 22.04.2024).
• E. Ceyhan, “Effects of sowing dates on some yield components and yield of dry bean (Phaseolus vulgaris L.) cultivars”. Turkish J.of Field Crops, vol. 9, no. 2, pp. 87-95, 2004.
• H. Bayrak, ”Konya ekolojisinde tarımı yapılan yerel nohut popülasyonları ve çeşitlerin tarımsal, teknolojik ve besinsel karakterlerinin belirlenmesi”. Doktora Tezi, Selçuk Üniv. Tarla Bit. Böl., Konya, Türkiye, 2010.
• K.B. Singh, L. Holly, and G. Bejiga, A Catolog of Kabuli Chickpea Germplasm. ICARDA, pp. 398, 1991.
• K.A. Gomez, and A.A. Gomez, Statistical procedures for agricultural research. 2nd Ed. John Wiley and Sons, Inc. New York, pp. 641, 1984.
• Genstat, Genstat for windows (12th edition) introduction. Vsn international, Hemel Hempstead., 2009.
• G.E. Babagil, “Muş ekolojik koşullarında bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin verim ve verim unsurlarının değerlendirilmesi”. Tekirdağ Zir. Fak. Derg., c.7, sayı. 3, ss. 181-186, 2010.
• H. Bayrak, ve M. Önder, “Konya ekolojisinde tarımı yapılan yerel nohut popülasyonları ve çeşitlerinin (Cicer arietinum L.) tarımsal, teknolojik ve besinsel karekterlerinin belirlenmesi”. Tarla Bit. Merk. Araş. Enst. Derg., c. 26, ss.52-61, 2017.
• V. Sönmez, ve A.M. Kumlay, “Adıyaman ekolojik koşullarında farklı ekim zamanlarında bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi”. Avrupa Bil. ve Tek. Derg., c. 23, ss. 656-665, 2021.
• H. Kurtarıcı, ve D. Yücel, “Mardin ilinden toplanan yerel nohut genotiplerinin karakterizasyonu”. ISPEC Tarım Bil. Derg., c. 7, sayı. 1, ss. 60-71, 2023.
• M.M. Ismail, A.A. Moursy, and A.E. Mousa, “Effect of organic and inorganic fertilizer on growth and yield of chickpea (Cicer arietinum L.) grown on sandy soil using 15N tracer”. Bangladesh J. of Bot., Vol. 46, No. 1, pp. 155-161, 2017.
• I. Erdemci, “Investigation of genotype x environment interaction in chickpea genotypes using AAMI and GGE biplot analysis”. Turkish J. of Field Crops, vol. 23, pp. 20-26, 2018.
• B.T. Biçer, ve A.E. Anlarsan, “Diyarbakır yöresi nohut (Cicer arietinum L.) köy popülasyonlarının tarımsal, morfolojik ve fenolojik özellikler için değerlendirilmesi”. Harran Üniv. Zir. Fak. Derg., c. 9, sayı.3, ss. 1-8, 2005.
• M.Y.İ. Ercan, S. Uzun, ve H. Özaktan, “Kayseri ekolojik koşullarında farklı ekim zamanlarının nohut (Cicer arietinum L.) bitkisinde verim, verim unsurları ve kalite üzerine etkileri”. Avrupa Bil. ve Tek. Derg., c. 16, ss. 434-440, 2019.
• A. Güneş, M. Tekatlı, E. Ertürk, ve C. “Kılınç, Kahramanmaraş koşullarında bazı ileri nohut (Cicer arietinum L.) genotiplerinde tarımsal özelliklerin incelenmesi”. Türk Tarım ve Doğa Bil. Derg., c. 9, sayı. 1, ss. 119-131, 2022.
• B.T. Biçer, Ö. Albayrak, ve C. “Akıncı, Farklı ekim zamanlarının nohutta verim ve verim unsurlarına etkisi”. ADÜ Zir. Derg., c. 14, sayı. 1, ss. 51-57, 2017.
• A. Oğuz, ve M. Erman, “Siirt ekolojik koşullarında farklı ekim zamanlarında ekilen nohut çeşitlerinin verim, verim öğeleri ve nodülasyon üzerine etkisi”. MAS J. of Applied Sci., c. 6, sayı. 3, ss. 564-575, 2021.
• L. İdikut, D. Uskutoğlu, K.E. Göktaş, S.Ç. Sakin, ve S. Karadeniz, “Investigation of winter cultivation of different chickpea varieties”. Turkish J. of Agric., vol. 10, no. sp1, pp. 2675-2684, 2022.
• C. Y. Çiftçi, ve S. Şehirali. Fasülye çeşitlerinde değişik özelliklerin fenotipik ve genotipik farklılıklarının saptanması. A.Ü. Fen Bilimleri Enst. Yayınları, No: TB.4, Ankara 175, 1984.
• N. Toğay, Y. Toğay, M. Erman, Y. Doğan, ve F. Çığ, “Kuru ve sulu koşullarda farklı bitki sıklıklarının bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde verim ve verim öğelerine etkileri”. Tarım Bil. Derg., c. 11, sayı. 4, ss. 417-421, 2005.
• Y. Doğan, E. Oral, V. Çiftçi, E. Kendal, “Bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde özelikler arası korelasyon ve path analizi”. Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der., 7(3): 279-284, 2017.
• F. Ceran, ve M. Önder, “Farklı dönemlerde ekilen nohut çeşitlerinde (Cicer arietinum L.) bazı tarımsal özelliklerin belirlenmesi”. Selçuk Tarım Bil. Derg., c. 3, sayı. 1, ss. 25-29, 2016.
• W. Yan, and N.A. Tinker, “Biplot analysis of multienvironment trial data: Principles and applications”. Canadian J. of Plant Sci., vol. 86, pp. 623-645, 2006.
• M. Karaman, “Yazlık ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin tarımsal özellikler bakımından değerlendirilmesi”. ISPEC Tarım Bil. Derg., c. 4, sayı. 1, ss. 68-81, 2020.
• M.R. Islam, M. Anisuzzaman, H. Khatun, N. Sharma, Z. Islam, A. Akter, and P.S. Biswas, “AMMI Analysis of yield performance and stability of rice genotypes across different haorareas”. Eco. Friendly Agri. J., vol. 7, no. 02, pp. 20-24, 2014.
• M. Karaman, “Evaluation of the physiological and agricultural properties of some of bread wheat (Triticum aestivum L.) genotypes registered in Turkey using biplot analysis”. Pak. J. Bot., vol. 52, no. 6, pp. 1989-1997, 2020.