Kendi Kaderini Tayin Hakkı Kavramı, Federasyon ve Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi

Yıl 2015, Cilt: 20 Sayı: 32, 13 - 57, 01.07.2015

Mehmet Dalar

Öz

Uluslararası ilişkilerde üzerinde en çok tartışılan kavramlardan biri de “kendi kaderini tayin hakkı” kavramıdır. Kendi kaderini tayin hakkı kavramının tarihsel gelişimi, farklı anlam ve içeriği ile tanımlama sorununa değinen bu çalışma, Birleşmiş Milletler dönemindeki uygulanma durumunu incelemiştir. Kendi kaderini tayin hakkı ile ilişkili halk, ulus ve millet kavramlarını ele alan çalışma, Irak Kürdistan Bölgesel Yönetiminin (IKBY’nin) tarihsel geçmişini dikkate alarak farklı anlam ve içerikte tanımlanan “kendi kaderini tayin hakkı” kavramı karşındaki durumunu incelemiştir. 2003 yılında ABD’nin müdahalesi sonucunda Irak devleti üniter yapıdan federatif yapıya dönüşmüştür. Irak’ın değişen devlet örgütlenmesini dikkate alan çalışma, günümüzde karşılaşılan devlet örgütlenmesinden federasyonun yapısını araştırarak, bu yapı içindeki federal devlet ile federe devletlerin egemenlik paylaşımları ve birbirleriyle olan ilişkilerini incelemiştir. Irak anayasası ile IKBY’nin iç düzenlemeleri bağlamında IKBY’nin yetkilerini inceleyen çalışma, Irak’ın devlet örgütlenmesi içinde IKBY’nin hangi bağlamda kendi kaderini tayin hakkı kullandığını ve federasyon sistemine ne kadar uyum gösterdiğini tartışmış ve değerlendirmede bulunmuştur

Anahtar Kelimeler

Kendi Kaderini Tayin Hakkı, Devlet, Ulus, Federasyon

Self-Determination Concept, Federation and Kurdistan Regional Government of Iraq

Öz

Right to self-determination is one of the most controversial concepts in the field of International Relations. While touching upon historical development, different meanings and contents of this concept, this paper examines its application in the aftermath of the establishment of the United Nations. While studying concepts of nation and people, which are related to self-determination, the paper examines the Kurdistan Regional Government of Iraq (KRGI) in the context of right to selfdetermination. Keeping the fact that the Iraqi state experienced a transformation from unitary to federal system after the 2003 US intervention, the study pays attention to Iraq’s changing system with particular focus on the sharing of sovereignty between the central government and the federal authorities. In doing so, the paper examines the extent to which the KRGI has used the right to selfdetermination in line with the Iraq’s newly-established federal system. To do so, the study also discusses the Iraqi constitution and internal regulations of the KRGI

Anahtar Kelimeler

Self-Determination, State, Nation, Federation

Kaynakça

• Arsava, Ayşe Füsun, “”Selfdetermination” Hakkının Tarihi Gelişimine Bir Bakış ve Aaland Adaları Sorunu”, Seha L. Meray’a Armağan, Cilt 1, Ankara Üniversitesi S.B.F, Yayın No 465, 1981, s. 55-67.
• Açıkmeşe, Akgül Sinem,“Uluslararası İlişkiler Teorileri Işığında Avrupa Bütünleşmesi”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, Cilt 1, No 1, 2004, ss. 1-32.
• Aziz, Mahir A., Irak Kürtleri Irak Kürdistan’ında Milliyetçilik ve Ulusal Kimlik, çev: Zülal Kılıç, İstanbul, Kitap yayınevi, 2013.
• Arı, Tayyar, Irak, İran, ABD ve Petrol, 2. Baskı, İstanbul, Alfa Yayınları, 2007.
• Arı, Tayyar, 2000’li Yıllarda Basra Körfezi’nde Güç Dengesi, İstanbul, 4. Baskı, Alfa Basın Yayım dağıtım, 1999.
• Bartu, Peter, “Wrestling with the Integrity of a Nation: The Disputed Internal Boundaries in Iraq”, International Affairs, volume 86, issue 6, (November 2010), ss.1329-1343.
• Birleşmiş Milletler’de İnsan Hakları Yorumları, çev: Lema Uyar (der.), İstanbul, 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi yayınları, , 2006.
• BM Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi, http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/pdf01/53-73.pdf, (Erişim.Tarihi 31.01.2014).
• Bayıllıoğlu, Uğur, “Uluslararası Adalet Divanı Kosova’nın Kendi Kaderini Tayin Hakkını Onayladı Mı?”, TBB Dergisi, sayı 92, 2011, ss. 287- 311.
• Buchanan, Allen, “Theories of Secession” Philosophy and Public Affairs, Cilt 26, No 1, 1997, s. 31-61.
• Calhoun, Craig, Milliyetçilik, çev: Bilgen Sütçüoğlu, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1997.
• Constitution of the Kingdom of Iraq, http://www.constitution.org/cons/iraq/iraqiconst19250321.html Erişim Tarihi 20.05.2015
• Çam, Esat, Siyaset Bilimine Giriş, İstanbul, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, no 457, 198
• Dalar, Mehmet, “Dayton Barış Antlaşması ve Bosna-Hersek’in Geleceği”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 1, Sayı 16, (Bahar 2008), ss. 84-112.
• Duman, Bilgay, “IŞİD’in Haziran Operasyonlarının Irak’taki Etnik ve Dini Gruplar Üzerindeki Etkisi”, Ortadoğu Analiz, cilt 6, sayı 63, (Temmuz-Ağustos 2014), ss. 54-57.
• Erdoğan, Mustafa, İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku, Ankara, 2. Baskı, Orion Kitabevi, 2011.
• Evans, Graham ve Newnhan, Jeffrey, Uluslararası İlişkiler Sözlüğü, çev: H. Ahsen Utku, İstanbul, Gökkubbe yayınları, 2007.
• Fenton, Steve, Etnisite Irkçılık, Sınıf ve Kültür, çev. Nihat Şad, Ankara, Phoenix Yayınevi, 1999.
• Galbraith, Peter W., “Kurdistan in a Federal Iraq”, Brendan O’leary, John McGarry and Khalid Salih (der.), The Future of Kurdistan in Iraq, University of Pennsylvania press, 2005,ss.269-281.
• Ernest, Gellner, Uluslar ve Ulusçuluk, çevirenler: Büşra Ersanlı ve Günay Göksu Özdoğan, 2. Baskı, Hil yayın, İstanbul, 2008.
• Gözler, Kemal, Devletin Genel Teorisi, Bursa, 2. Baskı, Ekin basım yayın dağıtım, 2009.
• Gunter, Michael M., “Permanent and New Realities Facing the Kurdistan Regional Government”, Journal of Muslim Minority Affairs, 28:2, 10 October 2008, ss.237-249.
• Hannum, Hurst, Autonomy, Sovereignity and Self-Determination, University of Pennsylvania press, 1996.
• Iraqi Constitution, http://www.iraqinationality.gov.iq/attach/ iraqi_constitution.pdf, (Erişim Tarihi 05.02.2014).
• Iraqi Kurdistan, http://en.wikipedia.org/wiki/Iraqi_Kurdistan, (Erişim Tarihi 31.01.2014).
• Interim Constitution of Iraq (1990), http://confinder.richmond.edu/ admin/docs/local_iraq1990.pdf, (Erişim Tarihi 31.01.2014).
• International Court of Justice Reports of Judgments, Advisory Opinions and Orders Accordance With International Law Of The Unilateral Declaration Of Independence In Respect of Kosovo Advisory Opinion of 22 July 2010, http://www.icjcij.org/docket/files/141/15987.pdf., (Erişim Tarihi 05.02.2014)
• International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CERD.aspx (Erişim Tarihi 18.04.2014).
• Kalaycı, Hüseyin, Ulus-Devletin Başağrısı Ayrılıkçılık Kanada Quebec Örneği, Ankara, Liberte yayınları, 2010.
• Kalaycıoğlu, Ersin, Karşılaştırmalı Siyasal Sistemler, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını, 1. Baskı, 2012.
• Karpat, Kemal H., Ortadoğu’da Millet, Milliyet, Milliyetçilik, İstanbul, Timaş Yayınları, 2011. Kirişçi, Kemal - Winrow, Gareth M., Kürt Sorunu Kökeni ve Gelişimi, çev: Ahmet Fethi, İstanbul, 4. Baskı, Tarih Vakfı Yurt yayınları, 2002.
• Kurdistan Parliament, http://www.perleman.org/default.aspx?page= Constitution&c=Constitution-Kurdistan (Erişim Tarihi 10.02.2014).
• Kurdistan Regional Government, www.krg.org, (Erişim Tarihi 31.01.2014). Kurubaş, Erol, “Kuzey Irak’ta Olası Bir Ayrılmanın Meşruluğu ve Selfdeterminasyon Sorunu”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi Cilt 59, sayı 3, 2004, ss. 147-179.
• Lazarev, M. S. Et al, Kürdistan Tarihi, çev: İbrahim Kale, İstanbul, 3.baskı, Avesta yayınları, 2010.
• Lenin, V. İ., Ulusların Kaderlerini Tayin Hakkı, çev: Müzaffer Ardos, Ankara, 7. Baskı, Sol yayınları, 1979.
• Liebich, Andre, “Globalising the ‘Principle of Nationality’”, Daphne Halikiopoulou ve Sofia Vasilopoulou (der.), Nationalism and Globalisation Conflicting or complementary? New York, Routledge, 2011, ss.27-40.
• Meray, Seha L., Devlet Hukukuna Giriş, Birinci cilt, Ankara, 3. Bası, A.Ü. SBF yayınları, no. 237, 1968.
• O’Leary, Carole A., “The Kurds of Iraq: Recent History, Future Prospects”, Middle East Review of International Affairs, Vol. 6, No 4, (December 2002), ss.17-29. Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights General Recommendation No. 21: Right to self-determination : . 23.08.1996. http://www.unhchr.ch/tbs/doc.nsf/0/dc598941c9e68a1a8025651e004 d31d0?Opendocument (Erişim Tarihi 18.04.2014 Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM), Irak anayasası, http://www.orsam.org.tr/tr/trUploads/Yazilar/Dosyalar/20101224_ira kanayasasi.pdf, (Erişim Tarihi 01.02.2014).
• Özcan, Nihat Ali, “İşgal Sonrası Irak’ta Olanlar Sıradan Bir Güvenlik Sorunu mu?”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, cilt 1, sayı 1 (Bahar 2004), ss. 93-118.
• Özkırımlı, Umut, Milliyetçilik Kuramları, Eleştirel Bir Bakış, Ankara, 3. Baskı, Doğu Batı yayınları, 2009. Oral Sander, Siyasi Tarih, 1918-1990, Ankara, 2. Baskı, İmge kitabevi, 1991. Pazarcı, Hüseyin, Uluslararası Hukuk Dersleri, II. Kitap, Ankara, 6. Baskı, Turhan Kitabevi, 1999.
• Permanent Sovereignty over Natural Resources, http://www.worldlii.org/ int/other/UNGARsn/1962/59.pdf (Erişim Tarihi 18.04.2014).
• Refworld, “Iraq: Law of 2004 of Administration for the State of Iraq for the Transitional Period”, 8 March 2004, http://www.refworld.org/docid/45263d612.html, (Erişim tarihi: 20.05.2015)
• Shaw, Malcolm N., International Law, sixth edition, Cambridge, Cambridge University press, 2008. Smith, Antony D., Milli Kimlik, çev. Bahadır Sina Şener, İstanbul, İletişim Yayınları, 2007.
• Summary of the international court of justice advisory opinion on kosovo http://www.icj-cij.org/docket/files/141/16010.pdf, (Erişim Tarihi 18.04.2014).
• Şahin, Mustafa, Avrupa Birliği’nin Self-Determinasyon Politikası, Ankara, Nobel yayın dağıtım, 2000. The United Nations and Deconolization, http://www.un.org/en/ decolonization/declaration.shtml (Erişim Tarihi 18.04.2014).
• Théma Larousse İnsan ve Tarih, İstanbul, Milliyet Yayınları, 1993. UN Documents, General Assembly, A/Res/25/2625 http://www.undocuments.net/a25r2625.htm, (Erişim Tarihi 19.04.2014)
• Uz, Abdullah, “Teori ve Uygulamada Self-Determinasyon Hakkı”, Uluslararası Hukuk ve Politika Dergisi, cilt 3, no. 9, 2007, ss. 60-81