Hava trafik kontrol kulelerinin deprem performansı ve izolasyon etkisi

Yıl 2023, , 743 - 751, 31.12.2023

Alper Boztepe , Gültekin Aktaş

https://doi.org/10.24012/dumf.1358505

Öz

Ülkemiz deprem felaketleri sebebiyle ciddi boyutlarda can ve mal kayıplarına maruz kalmıştır. Deprem sonrası hemen kullanılacak olan binalardan olan uçuş kontrol kulelerinin deprem esnasında hasar görmesi halinde bazı aksaklıklar meydana gelmesi muhtemeldir. Deprem sonrasında havalimanlarındaki uçuş kontrol kulelerinde hasar oluşması durumunda; piste yardım malzemesi veya insanların intikallerinin sağlanması amacıyla uçak, helikopter gibi hava araçlarının iniş ve kalkışının sağlanamayacağı, bölgeye ulaşımın en kısa süre içerisinde gerçekleştirilemeyeceği bilinmektedir. Bu çalışmada, havaalanlarındaki uçuş kontrol kulelerinin deprem performansı ile deprem yalıtım etkisine ait literatür incelemesi amaçlanmıştır. Ülkemizde uçuş kontrol kulelerinin deprem performansının incelenmesine yönelik çalışmanın olmadığı, uluslararası yayınlarda ise son yıllarda bu konunun ele alındığı dikkat çekmektedir. Literatür incelemesinde; uçuş kontrol kulelerinin deprem performansına yönelik ülkemizde sadece 2021 yılında yürürlüğe giren Türkiye Hava Meydanı Yapıları Deprem Yönetmeliğinde mevcut ve yeni yapılar için kriterler belirlenmiştir. Uluslararası yayınlarda ise uçuş kontrol kulesi için özel sismik tasarım kılavuzunun oluşturulmasının gerektiği dikkat çekmektedir. Deprem yalıtım etkisinde ise yapılarda deprem performansı açısından olumlu sonuçlar alınmasına rağmen, havalimanlarında öneme sahip uçuş kontrol kulesine yönelik çalışmanın bulunmadığı görülmektedir. Bu nedenle, ülkemizde kritik öneme sahip mevcut veya yeni yapılacak uçuş kontrol kulelerinin deprem performansı ve yalıtım etkisinin ayrıntılı olarak incelenmesine yönelik yeni araştırılmalara ihtiyaç bulunduğu öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Uçuş kontrol kulesi, Deprem performansı, Deprem yalıtımı

Kaynakça

• [1] https://en.wikipedia.org/wiki/Damage_to_infrastructure_ in_the_2010_Haiti_earthquake [Son Erişim: 25.06.2023]
• [2] https://www.hurriyet.com.tr/dunya/yeni-zelandada-6-3lu k-deprem-en-az-75-olu-17087087 [Son Erişim: 25.06.2023]
• [3] https://www.iha.com.tr/haber-van-ferit-melen-havaalanin in-kulesi-onariliyor-203980/ [Son Erişim: 15.05.2023]
• [4] https://dialogo-americas.com/articles/united-states-install s-mobile-control-tower-at-ecuador-airport-destroyed-by-eart hquake/ [Son Erişim: 15.05.2023]
• [5] https://www.trthaber.com/haber/dunya/endonezyada-dep remin-yaralari-sarilmaya-calisiliyor-388105.html [Son Erişim: 20.06.2023]
• [6] https://www.airporthaber.com/havacilik-haberleri-denizli -cardak-havalimani-kulesi-savas-alanina-dondu.html [Son Erişim: 26.06.2023]
• [7] https://www.haberler.com/guncel/istanbul-deprem-inisya pacak-ucaklari-da-etkiledi-12467114-haberi/ [Son Erişim: 26.06.2023]
• [8] https://www.thedubrovniktimes.com/news/croatia/item/1 0586-zagreb-airport-control-tower-suspended-after-earthqua ke [Son Erişim:26.06.2023]
• [9] https://www.aa.com.tr/tr/gundem/iga-ekipleri-depremde-hasar-goren-hatay-havalimanini-onarmaya-basladi/2810992 [Son Erişim: 24.06.2023]
• [10] https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/malatya-havali maninda-hasar-meydana-geldi-2048789 [Son Erişim: 24.06.2023]
• [11] J. Wilcoski and E. Heymsfield, “Performance and Rehabilitation of Type L FAA Airport Traffic Control Tower at San Carlos, California, for Seismic Loading” Journal of Performance of Constructed Facilities., 16:85-93, 2002.
• [12] M. Vafaei and B.A. Adnan, “Sensors Placement in Airport Traffic Control Towers for Seismic Health Monitoring”, First Middle East Conference on Smarth Monitoring, Assesment and Rehabilitation of Civil Structures, 2011.
• [13] FEMA-356, Prestandart and Commentary for the Seismic Rehabilitation of Buildings, Federal Emergency Management Agency, Washington, USA, 2000.
• [14] M. Vafaei and S.C. Alih, “Assessment of Seismic Design Response Factors of Air Traffic Control Towers”, Bull Earthquake Eng., 14:3441–3461, 2016.
• [15] H. Moravej, M. Vafaei and S.A. Bakar, “Seismic Performance of A Wall-Frame Air Traffic Control Tower”, Earthquakes and Structures., Vol. 10, No. 2, 463-482, 2016.
• [16] B.J. Sullivan, H. S. McKenzie and A.E. Philpott “Wellington Airways Control Tower – Structural Design for Resilience, Case Study”, NZSEE Conference, 2017.
• [17] M. Vafaei and S.C. Alih, “Seismic Vulnerability of Air Traffic Control Towers”, Nat Hazards, 90:803–822, 2018.
• [18] M. Vafaei et al., “Estimation of Design Base Shear in Concrete Wall Air Traffic Control Towers”, 16th European Conference on Earthqauke Engineering, June 2018.
• [19] H. Moravej and M. Vafaei, “Seismic Performance Evaluation of an ATC Tower Through Pushover Analysis”, Structural Engineering International, 29:1, 144-149, 2019.
• [20] R. Sharma, “Analysis and Design of Air Traffic Control (ATC) Tower”, Journal of Emerging Technologies and Innovative Research, Volume 6, Issue 5, 619-637, 2019.
• [21] S. Amrutkar, A. Sarvade and M. Waghmare, “Effect of Structural Shape on Seismic Response of Air Traffic Control Tower”, International Journal for Research in Applied Science & Engineering Technology, Volume 10, Issue V, 2022.
• [22] DBYBHY 2007. Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Ankara.
• [23] TBDY 2018. Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Ankara.
• [24] THMYDY 2020. Türkiye Hava Meydanı Yapıları Deprem Yönetmeliği. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Ankara.
• [25] A. Boztepe ve G. Aktaş, “Kahramanmaraş Depremlerinden Etkilenen Havalimanlarında Yer İvmesi ile Yer Hızı Değerlerinin İncelenmesi”, II. International Conference on Engineering Sciences, Gence, Azerbaycan, 21-22 Eylül, 2023.
• [26] A. Boztepe ve M.E. Öncü, “Kahramanmaraş Depremlerinden Etkilenen Uçuş Kontrol Kulelerinde Spektral İvme Değerlerinin Mevcut Yönetmeliklere Göre Karşılaştırılması”, II. International Conference on Engineering Sciences, Gence, Azerbaycan, 21-22 Eylül, 2023.
• [27] A. Boztepe ve G. Aktaş, “Ülkemizde Sismik Izolasyonlu Yapıların Yaygınlaşmasına Yönelik Mevcut Durumun Analizi”, 9th International Zeugma Conference on Scientific Research, Gaziantep, Türkiye, 19-21 Şubat, 2023.
• [28] 2013/3 Sayılı Genelge, T.C. Sağlık Bakanlığı, Deprem Yalıtımlı Olarak İnşa Edilecek Yapılara Ait Proje ve Yapım İşlerinde Uyulması Gereken Asgari Standartlar.
• [29] A. Yanik, Ü. Aldemir ve M. Bakioğlu, “Taban İzolasyonlu ve İzolasyonsuz Yapılarda Sismik Enerjinin Dağılımı”, XVI. Ulusal Mekanik Kongeresi, 2009.
• [30] N.N.M. Pauzi, “Response of Air Traffic Control Tower with Pendulum Tuned Mass Damper Under Earthquake Loading”, M.S. thesis, Dept. Civil Eng., University Technology Malaysia, Malaysia, 2012.
• [31] R.K. Pekgökgöz ve G. Taş, “Ayarlı Kütle Sönümleyici Yerleştirilmiş Betonarme Yüksek Minarelerin Dinamik Analizi”, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 32:1, 265-282, 2017.
• [32] H. İ. Polat, “Betonarme Bir Yapıda Geleneksel Yöntem ve Taban İzolatörü Kullanımının Karşılaştırmalı Analizi”, 7. Geoteknik Sempozyumu, 2017.
• [33] Ö. Kan vd., “Türkiye'deki Depreme Dayanıklı Yapıların Sismik İzolasyon Tiplerinin İncelenmesi”, Munzur Üniversitesi Bilim ve Gençlik Dergisi, ISSN: 2148-0273, Cilt 5, Sayı 1, 82-100, 2017.
• [34] A. Edinçliler ve M. Çalıkoğlu, “Az Katlı Binalarda Sismik Hasarların Azaltılması İçin Geosentetiklerin Kullanılması”, 4. Uluslararası Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, 2017.
• [35] S. Yıldırım vd., “Sönümleyicili Yapıların Deprem Tasarımı, Bölüm I: Uluslararası Yönetmeliklerin İncelenmesi”, 5. International Conference on Earthquake Engineering and Seismology, 2019.
• [36] ASCE 7-16 (2016). Minimum Design Loads and Associated Criteria for Buildings and Other Structures. ASCE/SEI 7- 16. American Society of Civil Engineers. Reston, Virginia.
• [37] ASCE 41-17 (2017). Seismic Evaluation and Retrofit of Existing Buildings, ASCE/SEI 41-17. American Society of Civil Engineers. Reston, Virginia.
• [38] EN 1998-1 (2004). Eurocode 8: Design of Structures for Earthquake Resistance - Part 1: General Rules, Seismic Actions and Rules for Buildings. European Committee For Standardization. Brussels, Belgium.
• [39] EN 15129 (2018). Anti-seismic Devices. European Committee For Standardization. Brussels, Belgium.
• [40] JSSI Manual, (2003) Design and Construction Manual for Passively Controlled Buildings, Japan Society of Seismic İsolation (JSSI), Japan.
• [41] M. H. Severcan ve P. Şen, “Sismik İzolatörlü Binalarda Kat Adedi Etkisi”, Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Dergisi, Cilt 8, Sayı 2, 922-935, 2019.
• [42] B. Dönmez, “İnşaat Teknolojisinde Deprem İzolatör Sistemlerinin Planlanması”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2019.
• [43] H. A. Türk, “Çok Katlı Betonarme Yapılarda Farklı Sismik İzolatör Sistemlerin ve Kat Adetinin Deprem Davranışına Etkisi”, Yüksek Lisans Tezi, Konya Teknik Üniversitesi, Konya, Türkiye, 2019.
• [44] L. Dongmei, “Preliminary Evaluation Of Seismic Performance of Engineering Structures With Perform 3D”, Sciendo, Vol. LXV, Issue:4, 2019.
• [45] Z. Y. İlerisoy vd., “Sismik Taban İzolasyonu Sistemlerinin Konutlarda Kullanımının İncelenmesi”, VI. Uluslararası Deprem Sempozyumu, pp. 611-618, Kocaeli, Türkiye, 2019.
• [46] Y. Takva ve Z. Y. İlerisoy, “Müze Yapılarının Sismik Tasarımı ve Taban İzolasyon Uygulamaların İncelemesi”, Middle East International Conference on Contemporary Scientific Studies-V, Vol. III, pp. 374-385, March 27-28, 2021.
• [47] E. Özer ve M. İnel, “Sismik İzolatörlerin Betonarme Konut Binasının Performansı Üzerindeki Etkileri”, Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, c. 27, sayı. 3, ss. 303-311, Haz. 2021.