Öz
Tarihi mimari yapıların koruma ve onarım
işlemlerinde kullanılacak uygun malzemelerin saptanması kültürel mirasın
korunarak gelecek nesillere sağlıklı bir şekilde aktarılması bakımından büyük
önem arz etmektedir. Bu bağlamda, özellikle son yıllarda ön plana çıkan
arkeometrik çalışmalar sayesinde yapıların zarar görmüş malzemeleri (harç,
sıva, çini, taş vb.) analitik analiz yöntemleri ile karakterize edilmekte ve
elde edilen sonuçlar ışığında en uygun müdahale yapılabilmektedir. Buna paralel
olarak, mevcut çalışma Kurşunlu Cami ve Bıyıklı Mehmet Paşa Cami olarak da
bilinen Fatih Paşa Cami’sinden (Diyarbakır) temin edilen sıva ve harç
örneklerinin arkeometrik karakterizasyonunu içermektedir. Yapıdan alınan
örneklerin karakterize edilmesi amacıyla arkeometride sıklıkla kullanılan
petrografi analizi uygulanmıştır. Buna ek olarak temsili bazı örnekler elektron
mikroskobu/enerji saçınımlı X-ışını spektroskopisi (SEM/EDX) ile incelenmiştir.
Bu analizler ile sıva ve harç örneklerinin sırasıyla hamur özellikleri ve mikro
yapısal/kimyasal içerikleri belirlenmiştir. Numuneler için bazı spot testler de
gerçekleştirilerek örneklerin suda çözünebilir tuz ihtivaları ile protein ve
yağ içerikleri araştırılmıştır. Ayrıca, örnekler için asitle muamele (akabinde
stereo mikroskop), kızdırma kaybı ve elek analizleri uygulanmıştır. Elde edilen
sonuçlar her bir örnek için ele alınmış ve nihai bir değerlendirme yapılmıştır.
Bu bağlamda, mevcut çalışmada yer alan arkeometrik sonuçların yapıya uygulanacak
müdahaleler ve/veya koruma önlemleri için somut bir arkeometrik veri tabanı
oluşturacağı ve böylelikle yapının özgün görünümünü koruyacak malzemelerin
seçiminde yol gösterici ve belirleyici olacağı öngörülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Fatih Paşa Cami (Diyarbakır) Arkeometri SEM/EDX Petrografi Karakterizasyon
Kaynakça
- Aslanpa, O., (1986). Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul.
- Baş, G., (2006). Diyarbakır’daki İslam Dönemi Mimari Yapılarında Süsleme, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Van.
- Bayazit, M., Işık, I., Issi, A., (2015). Investigating the firing technologies of Part-Roman potsherds excavated from Kuriki (Turkey) using thermal and vibrational spectroscopic techniques, Vibrational Spectroscopy (78) 1-11.
- Bayazit, M., Isik, I., Issi, A., Genc, E., (2016). Archaeometric investigation of the Late Chalcolithic-Early Bronze Age I and the 1st–2nd millennium BCE potteries from Kuriki-Turkey, Applied Clay Science (126) 180-189.
- Baykal, K., (1938). Fatih Paşa Camii ve Minareler, Karacadağ I, S.5, Diyarbakır, s.11.
- Beysanoğlu, Ş., (1963). Bütün Cepheleri İle Diyarbakır, İstanbul.
- Güleç, A., (2013). Fatih Camii ve I. Mahmut Kütüphanesi harç ve sıvalarının karakterizasyonu, Vakıf Restorasyon Yıllığı, Sayı: 7, 110-118.
- Koralay, T., Duman, B., Kadıoğlu, Y.K., Akyol, A.A., (2016). “Tarihi harç ve sıva örneklerinin çoklu analitik yöntemler kullanılarak incelenmesi: Tripolis (Yenice/Denizli) Örneği”, 31. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 11-15 Mayıs 2015, Erzurum, 1-20.
- Loehman, R.E. (1993). Characterization of Ceramics, Butterworth-Heinemann, Reed-Elsevier Inc.
- Özgen, Ö., (2012). “Horasan harcı üzerine deneysel çalışmalar”, Uzmanlık Tezi, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü.
- Sayın, B., (2016). Tarihi yığma yapıların malzeme özelliklerinin belirlenmesi ve uygulama önerileri, Dicle Üniversitesi, Mühendislik Dergisi, 7(3), 387-398.
- Semiz, B., Duman, B., (2017). Tripolis’te bulunan Geç antik Çağ Unguentariumları’nın Arkeometrik yönden değerlendirilmesi, Tripolis ad Maeandrum I, Tripolis araştırmaları (Ed.: Duman, B.), Ege Yayınları, 165-180.
- Sözen, M., (1971). Diyarbakır'da Türk Mimarisi, İstanbul.
- Tanman, M.B., (1995). “Fatih Paşa Camii” Maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 12, İstanbul, s. 251- 252.
- Tekin, Ç., Kurugöl, S., (2012). Çeşitli organik katkıların kirecin karbonizasyonu üzerindeki etkisi, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der., 27 (4), 717-728.
- Tuncer, O.C., (1996). Diyarbakır Camiler, Ankara.
- Vakıflar Genel Müdürlüğü (VGM) arşivi (Diyarbakır).
- Yıldız, İ., (2011). Medeniyetler Mirası Diyarbakır Mimarisi, Diyarbakır.
- Yılmazçelik, İ., (1995). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır, Ankara.
Öz
Kaynakça
- Aslanpa, O., (1986). Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul.
- Baş, G., (2006). Diyarbakır’daki İslam Dönemi Mimari Yapılarında Süsleme, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Van.
- Bayazit, M., Işık, I., Issi, A., (2015). Investigating the firing technologies of Part-Roman potsherds excavated from Kuriki (Turkey) using thermal and vibrational spectroscopic techniques, Vibrational Spectroscopy (78) 1-11.
- Bayazit, M., Isik, I., Issi, A., Genc, E., (2016). Archaeometric investigation of the Late Chalcolithic-Early Bronze Age I and the 1st–2nd millennium BCE potteries from Kuriki-Turkey, Applied Clay Science (126) 180-189.
- Baykal, K., (1938). Fatih Paşa Camii ve Minareler, Karacadağ I, S.5, Diyarbakır, s.11.
- Beysanoğlu, Ş., (1963). Bütün Cepheleri İle Diyarbakır, İstanbul.
- Güleç, A., (2013). Fatih Camii ve I. Mahmut Kütüphanesi harç ve sıvalarının karakterizasyonu, Vakıf Restorasyon Yıllığı, Sayı: 7, 110-118.
- Koralay, T., Duman, B., Kadıoğlu, Y.K., Akyol, A.A., (2016). “Tarihi harç ve sıva örneklerinin çoklu analitik yöntemler kullanılarak incelenmesi: Tripolis (Yenice/Denizli) Örneği”, 31. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 11-15 Mayıs 2015, Erzurum, 1-20.
- Loehman, R.E. (1993). Characterization of Ceramics, Butterworth-Heinemann, Reed-Elsevier Inc.
- Özgen, Ö., (2012). “Horasan harcı üzerine deneysel çalışmalar”, Uzmanlık Tezi, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü.
- Sayın, B., (2016). Tarihi yığma yapıların malzeme özelliklerinin belirlenmesi ve uygulama önerileri, Dicle Üniversitesi, Mühendislik Dergisi, 7(3), 387-398.
- Semiz, B., Duman, B., (2017). Tripolis’te bulunan Geç antik Çağ Unguentariumları’nın Arkeometrik yönden değerlendirilmesi, Tripolis ad Maeandrum I, Tripolis araştırmaları (Ed.: Duman, B.), Ege Yayınları, 165-180.
- Sözen, M., (1971). Diyarbakır'da Türk Mimarisi, İstanbul.
- Tanman, M.B., (1995). “Fatih Paşa Camii” Maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 12, İstanbul, s. 251- 252.
- Tekin, Ç., Kurugöl, S., (2012). Çeşitli organik katkıların kirecin karbonizasyonu üzerindeki etkisi, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der., 27 (4), 717-728.
- Tuncer, O.C., (1996). Diyarbakır Camiler, Ankara.
- Vakıflar Genel Müdürlüğü (VGM) arşivi (Diyarbakır).
- Yıldız, İ., (2011). Medeniyetler Mirası Diyarbakır Mimarisi, Diyarbakır.
- Yılmazçelik, İ., (1995). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır, Ankara.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 20 Haziran 2019 |
| Gönderilme Tarihi | 22 Mart 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 |